Սեպտեմբերի 19-ին Արցախի Հանրապետության դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմը 100 հազարից ավելի խաղաղ բնակիչների դարձրեց գաղթական։ Ադրբեջանը պատերազմի ու ցեղասպանության վտանգի տակ Արցախում իրականացրեց էթնիկ զտում։ Արցախի պաշտպանության ժամանակ մարտիրոսվեցին տասնյակ հայորդիներ, նրանցից մեկն էլ Վովա Ավանեսյանն էր՝ աշխարհազորային։ Սեպտեմբերի 19-ին պատերազմը սկսվելու հենց առաջին վայրկյանին գնացել էր դիրքեր՝ հայրենի Մարտակերտն ու մյուս բնակավայրերը թշնամու ներխուժումից պաշտպանելու համար։ Ցավոք, և՛ նա զոհվեց, և՛ Արցախը կորսվեց։
Սիրիայի հայազգի բնակիչ, լրագրող Հովիկ Շեհիրյանը 168.am-ի հետ զրույցում համոզմունք հայտնեց, որ Իսրայելի կողմից Սիրիայի ուղղությամբ հրթիռների բացթողումն առավելապես վրեժխնդրության նպատակ ունի:
Աշխարհաքաղաքականությունն ինքնին բարդ երևույթ է, իսկ դրա շուրջ դատողություններ ու մեկնաբանություններ անելն առավել ևս, սակայն գեոպոլիտիկ այս քաոսի մեջ, որն այսօր առկա է արդի աշխարհում, հարկավոր է շատ զգույշ քայլեր կատարել, որպեսզի չվնասվի սեփական պետության շահերն ու չփչանան առանց այդ էլ փխրուն հարաբերությունները։ Ցավով պետք է փաստենք, որ հայաստանյան իրականությունն այսօր ապրում է իր աշխարհաքաղաքական գենեզիսի պատմական մինիմումը։ Եվ այդ ամենի պատճառը բացառապես ունի մեկ անուն՝ նիկոլ։
Արտակ Զաքարյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրում է. «The Wall Street Journal-ին տված հարցազրույցում Նիկոլը երեկ պատմեց, թե ինչպիսի «ուկրաինական բորշչ» է եփում հայ ժողովրդի համար: Ապագայում բոլորն անխտիր համտեսելու են այդ դառը, անհամ և արյունոտ ապուրը` իր բոլոր տխուր հետևանքներով:
Եվ մերժելով Ռուսաստանի հետ սերտ դաշինքի կնքումը՝ կանաչ լույս» վառեցինք թուրքական հարձակման ու նվաճումների համար։
«Ակնհայտ է, հայ ազգի, հայկական Արցախի էջը փակված չլինելու տեսակետից ինչ կարևորություն կա, որպեսզի Արցախը Նախիջևան չդառնա, ավելին չմանրամասնեմ։ Երևանի կենտրոնում, հարմար ու անվտանգ սրահից խորհուրդ տալ մազապուրծ քույրերիս ու եղբայրներիս այս կամ այն գործողությունն անել՝ կոռեկտ չէ»,- ԱԺ խմբակցությունների ճեպազրույցի ժամանակ ասաց «Պատիվ ունեմ» խմբակցության ղեկավար Հայկ Մամիջանյանը՝ անդրադառնալով Նիկոլ Փաշինյանի այն հայտարարությանը, որ արցախահայությանը կտան ժամանակավոր պաշտպանության կարգավիճակ, որից հետո նրանք կարող են դիմել և ստանալ ՀՀ քաղաքացիություն։
Արցախի հակամարտությունը լուծված չէ, և Ադրբեջանն իր քայլերով դա ապացուցել է։Այս մասին ԱԺ–ում ճեպազրույցների ժամանակ հայտարարեց «Հայաստան» խմբակցության ղեկավար Սեյրան Օհանյանը։
Անդրադառնալով հոկտեմբերի վերջին Բրյուսելում նախատեսված ու հետաձգված հանդիպմանը՝ միջազգայնագետ Գրիգոր Բալասանյանը 168.am-ի հետ զրույցում վստահեցրեց, որ այդպիսի հանդիպումների վերաբերյալ պայմանավորվածություն ձեռք է բերվում դեռևս ամիսներ առաջ, ու դրա հետաձգումը չի կարող պայմանավորված լինել ժամանակի սղությամբ: Նրա տպավորությամբ՝ այս դեպքում էլ, կարծես, կրկնվում է Գրանադայի պատմությունը, երբ Ալիևը պարզապես չմասնակցեց նախապես հայտարարված հանդիպմանը:
Ռազմական դաշինքով և տնտեսական միությամբ Ռուսաստանի հետ կապված Հայաստանը նոր գործընկերներ է փնտրում, քանի որ Մոսկվան չի կատարել իր դաշնակցային պարտավորությունները, հատկապես անցյալ ամիս Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի գրավման ժամանակ, Wall Street Journal-ի փոխանցմամբ՝ հարցազրույցի ընթացքում ասել է Նիկոլ Փաշինյանը։
168.am-ի հետ զրույցում քաղաքագետ Դավիթ Հարությունովն անդրադարձավ ոչ միայն «3+3» ձևաչափում խնդիրների լուծման հնարավորություններին և ընդունված համատեղ հայտարարությանը, այլև հարցին, թե ինչ է տալու Հայաստանին այս քննարկումը, մասնավորապես նշելով, որ պաշտոնական Երևանը բազմիցս հայտարարել է, որ տարածաշրջանի հետ պետք է ակտիվ բանակցել, հարևան երկրների հետ առանց միջնորդների խոսել և այլն։
Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ առավելություն չի տեսնում հանրապետությունում ռուսական ռազմակայանների շարունակական ներկայության մեջ, Reuters-ի փոխանցմամբ՝ գրում է Wall Street Journal-ը։
168.am-ը փոխնախարարից հետաքրքրվեց՝ այսօր Հայաստանն ունի՞ կիբերանվտանգության ռազմավարություն, նաև հիշեցրեց, որ դեռ 2017-2018 թվականներին՝ նախկին իշխանությունների օրոք, լուրջ աշխատանք է տարվել նոր ռազմավարության մշակման ուղղությամբ:
Հայաստանում խոշոր հարկատուների ցանկը կրկին գլխավորում է Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը, որը 2023 թվականի երրորդ եռամսյակում շուրջ 52.4 մլրդ դրամ է վճարել պետբյուջե։ ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեն հրապարակել է 2023 թվականի հուլիս–սեպտեմբեր ամիսների 100 խոշոր հարկատուի ցանկը։
Այսօր ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Խաչատուր Սուքիասյանն ԱԺ-ում լրագրողների հետ զրույցում խոսելով վերջերս Հյուսիսային պողոտայում քաղաքացիների կողմից իրեն «թուրք և դավաճան» անվանելուց, ասաց՝ երբ գողին բռնում են, ինքն այլ տեղում է գողին ցույց տալիս։
«Փաշինյանը, Սամվել Բաբայանն ու այն արցախահայերը, ում վզներին իրենց թևերի պես հաստ ցեպեր են գցված, բայց ինչ-որ դղյակներ են պահանջում, թող ինձ ու մնացած հայրենակիցներին ասեն, թե Սամվել Շահրամանյանն ինչ պետք է աներ, որ չի արել: Եթե Ձեզ դղյակներ են պետք՝ Նիկոլի դղյակները վերցրեք: Գնացեք՝ Աննայի ծոցը քնեք, եթե տուն չունեք: Ի՞նչ եք ուզում: Գնացեք կառավարություն ու պահանջեք, որ ձեզ տուն տան այն մարդիկ, որոնք ձեր տունը վաճառել են թուրքին»,- հիշեցրեց Աշոտ Անդրեասյանը:
ՀՀ ԱԺ պատգամավոր Թագուհի Թովմասյանն իր ֆեյսբուքյան էջում հայտնել է, որ Լեմկինի Ցեղասպանության կանխարգելման ինստիտուտը քննարկելու է ԱՀ առևանգված գործիչների վերադարձի հարցը։
Խոստացած բնակելի թաղամասի շինարարությունը դեռ ավարտին չի հասել: Բնակիչներն էլ համբերությամբ սպասում են Կառավարության հերթական խոստման կատարմանը: Շուռնուխի բնակչուհի Նարինե Խուրշուդյանն ամուսնու հետ ապրում է հայկական կողմի վերահսկողության տակ մնացած Շուռնուխում, մի փոքր տնակում:
Հոկտեմբերի 12-ին 168.am-ը հարցում էր ուղարկել ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայություն՝ պարզելու, թե 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի համատեքստում, դրանից հետո պետական դավաճանության քանի դեպք է բացահայտվել զինվորականության շրջանում այս պահի դրությամբ, քանի քրեական գործ է հարուցվել, կա՞ն արդյոք գործեր, որոնք կարճվել են նախաքննության ընթացքում:
Արցախցի Հասմիկ Աղաբեկյանը ֆեյսբուքյան իր էջում տարածել է այս լուսանկարը՝ գրելով. «Ժողովուրդ, սօրի Ջերմուկ քաղաքում բանջարեղենն օգնություն տվալ, դուզն ասած՝ գիդումչում հուր դիմիմ, շտեղ կիրիմ վեր պատկան մարմիննեն ուշադրություն տինին, ուղղակի պիտի հմնչեին էս ձևի ապրանքը պիժինեին մարդկանց, կռիսա կերած, թե հինչա կերած գիդումչում, պիժենալն վեր օտինք»։
Նիստին քննարկվել են Հայաստանի իշխանությունների կողմից Արցախի հանձնմամբ և Ադրբեջանի կողմից ցեղասպանական գործողությունների հետևանքով երկրում ստեղծված սոցիալական ու քաղաքական վիճակը։ Անդրադարձ է կատարվել նաև տարածաշրջանային և աշխարհաքաղաքական զարգացումներին։
Լավրովի խոսքով՝ Բրյուսելն ու Վաշինգտոնը շարունակում են փորձել ներթափանցել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանի սահմանազատման գործընթաց։
«Այժմ հարցը հետևյալն է՝ Ֆրանսիան ունա՞կ է այդ ահռելի ծավալներն ապահովել. իրենց ռազմարդյունաբերությունը, իրենց ԶՈւ բալանսի տակ եղած սպառազինությունն արդյո՞ք այնքան է, որ իրենք և՛ Ուկրաինային օգնեն, և՛ Հայաստանին օգնեն, և՛ սեփական պահանջները հոգան: Եվ հետո՝ այդ տեխնիկան որ հասնի, ժամանակ է հարկավոր, որ այդ անձնակազմերը յուրացնեն այն. մենք այդ ժամանակն էլ չունենք:
«Մի բան է, երբ խաղաղության պայմաններում են փորձում իրականացնել բազմավեկտոր արտաքին քաղաքականություն, մեկ այլ բան է, երբ դու գտնվում ես եռացող կաթսայի էպիկենտրոնում և փորձում ես ինչ-որ խաղեր խաղալ տարբեր կենտրոնների հետ: Ցանկացած արտաքին դերակատար պահանջելու է հստակեցում, հակառակ պարագայում պարզապես անիմաստ կլինի խոսել որևէ օգնության ու աջակցության մասին»,- վստահեցրեց քաղաքագետ Արա Պողոսյանը:
Սոցիալական տարբեր հարթակներում այս օրերին ամենատարբեր աղբյուրներ տեղեկացնում էին, թե ապրիլի 1-ից ՌԴ-ն դադարեցնում է դեպի Հայաստան ուղիղ չվերթերը: Ի դեպ, չվերթեր ամրագրելու բոլոր կայքէջերում ևս ապրիլի 1-ից սկսած՝ որոնումները չեն տալիս համապատասխան արդյունքներ. որոնումները ցույց տվեցին, որ հայկական ոչ մի ավիաընկերություն ապրիլի 1-ից հետո դեպի Մոսկվա պլանավորած թռիչք չունի։
Արցախն այնքան զենք ուներ, որ Ալիեւը 2 ամիս զարմացած հայտարարում էր, թե որտեղի՞ց հայերին այսքան զենք։
Կա փաստ՝ ՀՀ իշխանությունը՝ հանձին Նիկոլ Փաշինյանի, վերընտրվելով 2021 թվական խորհրդարանական ընտրություններում, հանդես է եկել ծրագրով՝ ըստ որի պաշտպանելու էր Արցախի ինքնորոշման իրավունքը։ Ամիսներ անց իշխանությունը հրաժարվել է իր և՛ նախընտրական, և՛ կառավարության ծրագրից, որդեգրել՝ «նշաձողի իջեցման» վտանգավոր քաղաքականություն։
Համաձայն եմ, որ Ադրբեջանի դաշնակիցների, առաջին հերթին Իսրայելի ցածր ներգրավվածությունը նվազեցնում է նրա օպերատիվ հնարավորությունները, սակայն, ինչ վերաբերում է Թուրքիային, ապա տնտեսական ճգնաժամը նրան հետ էր պահում Իրանի, Սիրիայի տարածքում «գործողություններ» իրականացնելուց և Ադրբեջանին կանոնավոր աջակցություն ցուցաբերելուց։
«Այստեղից է սկսվել 1988 թվականի շարժումը: Մայր բուհը տարիներ շարունակ պահել է իր դերը հասարակության կյանքում: Պատերազմից հետո էլ իր շուրջն է համախմբել ուսանողներին, նորից հուսադրել է Արցախ ունենալու գաղափարով: Այնպես որ՝ ԱրՊՀ-ի գոյությունը կարևոր է և՛ որպես Արցախի լինելիությունը խորհրդանշող պետական ինստիտուտ, և՛ որպես անգնահատելի խորհրդանիշ: Այն փակելն անթույլատրելի է»,- պնդեց Նարե Սիմոնյանը՝ այս համատեքստում պատահական չհամարելով փաստը, որ այս իշխանություններն ամեն կերպ մերժում են Արցախի պետական համալսարանի գոյության գաղափարը:
Ակնհայտ է, որ Արցախի լուծարման հրամանագիրը դարձել է հակասական կռվախնձոր՝ նույն ուժերը մի կողմից անխնա քննադատում են, ընդգծելով, թե ընդունակ չեղավ ելք գտնել, մյուս կողմից՝ թե բա հանկարծ չշոշափեք այն չեղարկելու հարցը, թե չէ ադրբեջանը նոր աղետներ կբերի։
Հոկտեմբերի 9-ին 168.am-ը հարցում էր ուղարկել ՀՀ քննչական կոմիտե՝ հետևյալ հարցադրումներով.
