Գարեգին Նուշիկյան. Երկարատև ժամանակ է պահանջվում, որպեսզի կարողանանք այդ շուկայում մեր տեղն ունենալ

Հարցազրույց ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության պատգամավոր Գարեգին Նուշիկյանի հետ

– Պարոն Նուշիկյան, Ձեր գնահատականով` անկախության անցած տարիների ընթացքում որո՞նք են ՀՀ ձեռքբերումներն ու բացթողումները:

– Մեր անցած ուղին մենք սկսեցինք 1990 թվականից, երբ անմիջապես հայտնվեցինք ծանր պատերազմական վիճակում, տնտեսական շրջափակման մեջ, գազի և էլեկտրաէներգիայի բացակայության պայմաններում: Եթե դա որպես մեկնարկային կետ դիտարկենք, ապա բավականին առաջընթաց ունենք: Իհարկե, շատ դժվար է գնահատական տալ` արդյոք մենք այդ ժամանակահատվածն իրո՞ք ռացիոնալ օգտագործեցինք, թե՞ ոչ, կդժվարանամ ասել, որովհետև կարող էր ավելի լավ լինել և կարող էր ավելի վատ լինել: Համենայնդեպս, եթե ցանկությունների մասին խոսենք, ես, բնականաբար, կուզենայի, որ շատ ավելի լավ լիներ:

Դեռևս ունենք չլուծված կարևորագույն հարց` մեզ համար պատերազմը դեռ չի ավարտվել, դադարի փուլում ենք: Ունենք ևս մեկ չլուծված հարց Թուրքիայի հետ հարաբերություններում` սահմանների հետ կապված: Եղած պայմաններում, միգուցե և, մենք ունենք առավելագույնը, ինչ որ կարելի էր ունենալ: Վերջին տարիներին առաջընթաց կա ժողովրդավարության ու խոսքի ազատության առումով և, ամենակարևորը, որ մեզ մոտ սկսում է ձևավորվել, քաղաքացիական հասարակությունն է: Այլ բան է, թե դա ինչպե՞ս է առաջանում, օբյեկտիվություն կա՞, թե՞ չկա, բայց շատ կարևոր է, որ քաղհասարակությունը սկսում է ձևավորվել:

Դա էլ ձեռքբերում է: Ձեռքբերում է խոսքի ազատությունը, որ մեր ողջ պատմության ընթացքում ամենաազատն է, թերևս: Ժողովրդավարության առումով մենք չենք հասել ցանկալի չափանիշներին, բայց այստեղ էլ բավականին առաջընթաց կա: Տնտեսությունը մեզ մոտ դեռևս այդքան էլ լավ վիճակում չի գտնվում, ունենք խնդիրներ, որ պետք է լուծենք` հավասար դաշտի ձևավորում, մենաշնորհներ և այլն: Թեև ունենք առաջընթաց, բայց մեր ուզած չափանիշներին դեռ չենք հասել, բավականին անելիք ունենք:

– Մաքսային միությանն անդամակցելու առումով տնտեսական ազատության կորուստ է սպասվում: Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում իրավիճակը:

– Շատ դժվար է այդ հարցին պատասխանելը: Օրերս ես Գերմանիայի Դաշնության բարձրաստիճան պաշտոնյաներից մեկի հետ էի զրուցում, ու այդ թեման շոշափեցինք: 2-3 տարի է, ինչ նախաձեռնեցինք հայ-թուրքական հարաբերությունների բարելավման աշխատանքները, որի միջնորդներն ԱՄՆ-ը, ԵՄ-ն և ՌԴ-ն` Մինսկի խմբի համանախագահ երկրներն էին: Բայց 2-3 տարի անց չունենք հաջողություն, ԵՄ-ն` ԱՄՆ-ի հետ միասին, չկարողացավ սահմանի հարց լուծել: Մենք ի՞նչ երաշխիք կունենանք, որ վաղն ինչ-ինչ հարցերից ելնելով` կարող ենք ապավինել ԵՄ-ին, և ԵՄ-ն կկարողանա մեզ այդ հարցում օգտակար լինել:

Ինչ վերաբերում է ՌԴ-ին, վերջին հաշվով, մենք Ռուսաստանի հետ ունենք թե՛ տնտեսական, թե՛ անվտանգության ոլորտին վերաբերող հարաբերություններ, պայմանագրեր և այլն: Այստեղ մենք մեր հարաբերությունները փչացնելով ի՞նչ ենք դրա դիմաց ձեռք բերում, չէ՞ որ մեզ համար տնտեսականը չէ ամենակարևորը, այլ ֆիզիկական անվտանգության հարցն է: Եթե չենք կարողանում ֆիզիկական հարցը լուծել, ի՞նչ արժեն տնտեսական հաջողությունները, որոնք էլի մշուշոտ են: Այդպես չէ, որ մենք ԵՄ-ի հետ ազատ տնտեսական գոտու մեջ մտանք, ու մեր արտադրանքին եվրոպական շուկան սպասում է, որ հենց մտնենք, մեզնից գնեն: Մենք դեռ մեծ աշխատանք ունենք անելու, որ մեր արտադրանքի որակը համապատասխանեցնենք եվրոպական չափանիշներին: Դա մեծ ներդրումներ ու երկարատև ժամանակ է պահանջում, որ կարողանանք այդ շուկայում մեր փոքր տեղն ունենալ: Ֆյուլեին հարցրել էին մոլդովական գինու արգելքի հետ կապված, և նա շատ հետաքրքիր բան ասեց` «մենք միջոցներ ենք ձեռք առել Մոլդովայի գինիների քվոտան Եվրոպա ավելացնելու ուղղությամբ:

Այսինքն, մերն էլ ամեն ինչ քվոտավորված է, այնպես չէ, որ գրկաբաց սպասում են, թե երբ կմտնենք այդ շուկա: Քվոտա կտան` կմտնենք, չեն տա` չենք մտնի: Իսկ ռուսական շուկայում մենք ունենք որոշակի կշիռ: Վերջին հաշվով, այնտեղ ունենք մեծ սփյուռք, որտեղ նրանք աշխատում են, և տրանսֆերտների ամենամեծ ծավալը գալիս է այնտեղից: Ես, ճիշտն ասած, չգիտեմ երկու կողմի պայմանագրերի մանրամասները, դրանք շատ լավ գիտի բարձրագույն իշխանությունը` երկրի նախագահը, ու հեռու եմ այն մտքից, որ մեր երկրի նախագահն ամեն ինչ չի անում, որ մեր երկրի համար լավագույն պայմանները ձեռք բերի: Եթե սա է դրված, ուրեմն այս պահին սա է լավագույնը: Իհարկե, հարցը կմտնի ԱԺ, ավելի խորը կքննարկենք: ԵՄ-ի հետ երկարատև բանակցություններ ունեցանք, բայց, ի վերջո, հավանաբար, այն երաշխիքները չեղան, որ ապագան կապեինք այդ ուղղության հետ: Մնացածը ժամանակը ցույց կտա: Ռուսական ասացվածք կա` от добра добра не ищут: Հիմա մերն է` ՌԴ-ի հետ ունենք որոշակի ձևավորված հարաբերություններ, նաև մեր ժողովուրդն այսօր ավելի շատ ռուսամետ է, 2 մլն հայեր այնտեղ են բնակվում:

– Անվտանգության հարցը բոլորն են կարևորում, բայց ի՞նչ եք կարծում` երկրից տարեկան 100 հազարից ավելի քաղաքացիների արտագաղթը, ներդրումների ծավալների խիստ զգալի կրճատումն արդյոք չի՞ խարխլում այդ անվտանգությունը:

– Հեռանկարային առումով` միանշանակ խարխլում է, դա շատ ցավոտ հարց է, որը ես բազմիցս ասել եմ, որ պետք է այդ ուղղությամբ ինչ-որ հանձնաժողով ստեղծվի, որ կարողանանք ավելի խորությամբ հասկանալ պատճառները, քանի որ չեմ կարծում, որ միայն սոցիալական պատճառներով են մարդիկ լքում երկիրը: Այդ պատճառներն իրականում տարբեր են, և պետք է կարողանանք առաջնահերթ դրա դեմն առնել: Ներդրումներն էլ դրա հետ են կապված: Դա ոչ միայն ազգային անվտանգության հարց է, դա տնտեսությունն է քայքայում, որովհետև, վերջին հաշվով, սպառողներն ու հարկատուներն են գնում երկրից: Դա շատ խորը, շատ ցավոտ հարց է, որը պետք է հնարավորինս արագ իր լուծումները ստանա:
«168 ԺԱՄ»