Եկեղեցին օրենքի ուժով է ազգային կառույց. նրա դեմ քայլերը մեր անվտանգության դեմ են. Էդիկ Մինասյան
«Հայոց եկեղեցու դերը պետականության պահպանման հարցում շատ կարևոր է եղել մշտապես, խիստ կարևոր՝ մեր օրերում, երբ տեսնում ենք Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցու դեմ հարձակումներ»,- այս մասին հուլիսի 1-ին հրավիրված «Եկեղեցին՝ պետականության ակունքներում» խորագրով համաժողովի ժամանակ ասաց ԵՊՀ Հայոց պատմության ամբիոնի վարիչ, պ.գ.դ., պրոֆեսոր Էդիկ Մինասյանը:
Խոսելով պետականության պահպանման հարցում հոգևորականության վճռորոշ դերակատարման մասին, նա մասնավորապես առանձնացրեց Վազգեն Վեհափառի դերակատարումը՝ արցախահայերի՝ Արցախում ապրելու իրենց բնական իրավունքի պաշտպանության հարցում։
«Եկեղեցու դերակատարումը մեծ է եղել միշտ։ Մեծ էր հատկապես Վազգեն Առաջին կաթողիկոսի դերակատարումն արցախահայերի ինքնորոշման իրավունքի պաշտպանության հարցում։ Այդ նպատակով նա դիմեց եկեղեցիների համաշխարհային խորհրդին, եկեղեցական կազմակերպություններին՝ խնդրելով աջակցել արցախահայության միասնական նպատակի իրագործմանը։ Վազգեն Վեհափառն այդ ժամանակ նամակներ գրեց նաև ԽՍՀՄ վերջին ղեկավար Գորբաչովին՝ պահանջելով արցախահայության ինքնորոշման իրավունքը պաշտպանել»,- ասաց Մինասյանը։
Վազգեն Վեհափառի նամակից հատվածներ մեջբերելով՝ պատմաբանը նշեց՝ այն բանից հետո, երբ 1989 թվականի նոյեմբերի 28-ին ԽՍՀՄ ԳԽ-ն ընդունեց արցախահայության իրավունքները ոտնահարող որոշում, ինչի հետևանքով ստեղծվեց Ադրբեջանական հանրապետական կազմկոմիտե, այդ որոշման դեմ հանդես եկավ Վազգեն Վեհափառը։ Նա իր դժգոհությունը հայտնեց Գորբաչովին՝ գրելով.
«Այդ որոշումը ազգությունների ազատ ինքնորոշման իրավունքին և դեմոկրատական սկզբունքներին հակասող որոշում է, որից հայ ժողովուրդ հիասթափություն է ապրում։ Բոլորն այն տպավորության տակ են, թե սովետը մեխանիկորեն է քվեարկել այդ փաստաթուղթը ընդունելու օգտին՝ առանց անդրադառնալու արցախահայերի պայքարի կարևորությանը։ Ինչպե՞ս կարելի է Խորհրդային Միության հավատարիմ և նրա հաղթանակներին կարևոր մասնակցություն բերած հայ ժողովրդի պատմական մի հատվածի՝ ԼՂ հայերի ինքնորոշման արդար և դեմոկրատական իրավունքը մերժել»։
Ըստ Մինասյանի՝ եզրափակելով իր նամակը, Ամենայն Հայոց հայրապետն ընդգծել է՝ առանց ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքը հարգելու և կյանքի կոչելու, հնարավոր չէ Սովետմիության ազգությունների միջև համերաշխություն ստեղծել։
«Ասեմ նաև, որ Մոսկվայում 1990 թվականի սեպտեմբերին Ամենայն Հայոց հայրապետը դիմել է նաև խորհրդանշական հացադուլի՝ ակադեմիկոս Վիկտոր Համբարձումյանի, Զորի Բալայանի կողքին»,- հիշեցրեց Մինասյանը։
Պատմաբանի խոսքով՝ Վազգեն Վեհափառի ջանքերով է, որ 1991 թվականին ընդունվեց «Խղճի ազատության և կրոնական կազմակերպությունների մասին» օրենքը, որով Հայոց եկեղեցուն իրավունք տրվեց վերստեղծել իր թեմերը, կառուցել նոր եկեղեցիներ, նպաստել հոգևոր կրթությանը։
«Վազգեն Վեհափառի ջանքերով է ստեղծել նաև Հայաստանի համահայկական հիմնադրամը, որից հետո Վազգեն Կաթողիկոսն իր կոնդակով կոչ է արել բոլորին միանալ Հիմնադրամին։ Վազգեն Առաջինը Հայաստանի պատմության մեջ դարձել է առաջին մարդը, որն արժանացել է «Հայաստանի ազգային հերոս» բարձրագույն կոչմանը և շքանշանին։
1994 թվականի հուլիսի 29-ին հենց Հանրապետության նախագահ Լևոն Տեր Պետրոսյանն է անձամբ այն հանձնել կաթողիկոսին,- ասաց Մինասյանը՝ ամփոփելով,- Եկեղեցին օրենքի ուժով է ազգային կառույց. նրա դեմ քայլերը մեր անվտանգության դեմ են»։
Մանրամասները՝ տեսանյութում։
