«Տղա ջան, էս քո բանը չի, գնա՛, մեր ճակատագրի վրա ընկած քար ես… Արթնացի՜ր, պառաված ազգ իմ, ժողովուրդ իմ, սթափվի՛ր…». Լևոն Ջավախյան
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը գրող Լևոն Ջավախյանն է:
Ամիսներ առաջ լույս է տեսել գրողի «Ետ արի» ժողովածուն, որում ներկայացված են 2018թ. «հեղափոխական» իրադարձություններից մինչ օրս գրված պատմվածքները:
Պատմվածքներում և մեր զրույցի ընթացքում գրողը նշել է.
- Լռությունը կատարյալ անշարժությունն է: Մեզ մոտ լռություն չկա, կա շարժ, շարժվում են իշխանությունը, ամբոխը, ժողովրդի մտավորական կոչված մասը, ամեն մեկն իր ուղղությամբ է գնում. մեր մոտ կա անորոշություն:
- Իմ մի պատմվածքում գյուղացին էշին թարս նստած գնում է, «գյուղի ջահելները հարցնում են, Եղիշ դայի, ինչի՞ ես էշին թարս նստել, նա էլ, թե՝ դուք ի՞նչ գիտեք, թե ես ո՞ւր եմ գնում, ո՞ւր՝ ինքն էլ չգիտի, ով տանում է, նա էլ կիմանա…..»: Հիմա մեր ժողովուրդը էս էշի օրն է ընկել, թախծոտ նայում է, քշում են, ո՞ւր են տանում, ինչի՞ են տանում:
- Ես զգացի՝ ինչքան վատ բան է հեղափոխությունը, իհարկե, սա ասեց, թե հեղափոխությունը թավշյա է: Բայց հեղափոխությունը ատելություն է բերում:
- 2018 թվականին կատարվածը՝ ում համար հեղափոխություն էր, ում համար՝ տեղափոխություն:
- Ատելություն, միայն ատելություն: Եթե Ղարաբաղյան շարժման ընթացքում այն ուղղված էր արտաքին թշնամու դեմ, ապա հիմա՝ միայն և միայն միմյանց դեմ: Ատելությունը բախում է բոլորի դռները՝ սպառնալով կործանել միասնական ոգին… Միայն գույներն են փոխվել. անցյալում կարմիր ու սպիտակ էին, հիմա՝ սև ու սպիտակ:
- Ուինսթոն Չերչիլին հարցրել են՝ Անգլիայի պատմության մեջ ո՞րն է եղել ամենամեծ սխալը:
- Ընդամենը մի տառի սխալ է եղել: 1649 թվականին էվոլյուցիայի փոխարեն ռեվոլյուցիա է եղել,- պատասխանել է Ուինսթոն Չերչիլը:
- Հեղափոխական մեթոդները որքան էլ վարագուրվեն թավիշով, միևնույն է, եթե ոչ արյուն, ապա ատելություն կծնեն…
- Ես անիծում եմ աշխարհի բոլոր պատերազմներն ու հեղափոխությունները, որոնք մարդկությանը քաղց, ավեր, կոտորած ու ստորացում են բերում:
- Հեղափոխության համար մեծ խելք պետք չէ, հեղափոխության ամենամեծ զենքն ատելությունն է և տգիտությունը:
- Նիկոլի կողքով քայլածները, թերևս, նաև չոչ արածները պաշտոն ստացան: Հիմա նրանք ամուր նստած են աթոռներին:
- …Մարդիկ կամովին ազատությունից զրկվում են՝ սիրով դառնալով կուռքի ստրուկ, որին հիմա զոմբի են ասում:
- Ասում են՝ նախկիններն են մեղավոր, Պուտինն է մեղավոր… ա՛յ մարդ, դուք հեչ մեղավոր չե՞ք:
- Նախկինները ալան են արել, թալան են արել, բայց նախկինները զգացել են՝ պետականությունն ինչ է, զգացել են, որ կարմիր գիծը աթոռի կողքով չի գնում, սահմանով է գնում:
- Ով դասարան անգամ չի կարող ղեկավարել, հիմա մի ողջ բնագավառ է ղեկավարում:
- Էս էն դասարանը չէր, որ Նիկոլը պետք է մտներ, Նիկոլ, դո՛ւրս արի դասարանից:
- Կառավարումը թթու բան չի, ամեն մարդու բան էլ չի:
- Դե, եթե չոչ անելով պաշտոնի կարելի է հասնել, ո՞նց կարելի է ծնկեր չերկրպագել…
- Որոշ մարդկանց թվում է, որ եթե մորուք ունեն, ապա խելք էլ ունեն: Մնում է սափրել նրանց հույսերը:
- Այլևս պախարակվելու տեղ չունենք: Պաշտոնը սոսկ աթոռ չի, որ տակդ պահես:
- Միայն ունեցվածքով չէ, որ աղքատ ենք: Հոգով ենք աղքատ: Էս է, անամոթաբար ձեռքները երկարել, մշակույթի օջախ են փակում:
- Օրենքի երկիր ենք երևակայում, աղքատությունն է պատժվում:
- – Ի՞նչ տրամաբանությամբ են քննիչներին, դատավորներին ու դատախազներին այդքան ահռելի կենսաթոշակ նշանակում,- զայրանում են մարդիկ…
- Որպեսզի կաշառք չվերցնեն,- պարզաբանում են:
- Դե, թող գողերին էլ բարձր թոշակ տան, որ գողություն չանեն,- առարկում է գրավաճառ Աշոտ Աբաջյանը:
- Ժողովուրդը մածունի նման է, եթե սերուցք չկա, դա մածուն չի, դա զանգված է:
- Էս ժողովրդի մեջ մի խավ կա, որ սիրում է Նիկոլին, ժողովորդական մի խոսք կա՝ սերը աթարին էլ ա կպչում:
- Ուզենք թե չուզենք՝ հային բնորոշ հերոսը Ցռան Վերգոն է: Դրա համար էլ մեր ապրած յուրաքանչյուր օր գարշահոտություն է…
- Քանի էդպիսի մարդիկ կան, դա Նիկոլի հաղթանակն է:
- Եկել է մի ժամանակաշրջան, որ գիտակցողը գիտակցում է, բայց ժողովրդի մեծ մասն անտարբեր է, քանի դեռ վտանգն իր դռանը չի հասել, չի զգում՝ ով է գալիս, ինչի է գալիս…
- Աստված կավից մարդ սարքեց, Նիկոլը մարդուց՝ կավ, աղբ է սարքել՝ վախկոտ, թուլամորթ, թուլակամ, ու պրոցեսը գնում է, բայց ամբոխը չի գիտակցում…
- Փրկությունը մեր մեջ է, իսկ մենք կուռքեր ենք պաշտում՝ «Դուխով» գլխարկներով…
- Երազի երկիր ունենալու համար մի ճանապարհ կա՝ սիրո ճանապարհը: Այն էլ թաղված է ատելության ավերակների տակ: Ի դեպ, էդ ավերակների անունը Չոչարան է…
- Հովհաննես Թումայնանն ասում էր. «Բոլոր կեղծավորները խոսում են ժողովրդի անունից՝ ժողովուրդը էս ա ուզում, ժողովուրդը էն ա ուզում… Ո՞ւր ես, ժողովուրդ, ձայն հանի, քեզ են կեղծում…»:
- Նիկոլին հավատացողներ, դուք չե՞ք զգում՝ էս մարդը որտեղ գնում է՝ մահ է բերում, մահ է գուժում…
- Սենց էշին թարս նստած՝ երկիրը ո՞ւր է տանում Նիկոլը: Նրան բերողներ կան, նա հատուկ ծրագրով է եկել…
- Ո՞ւր են մտավորականները… թող բոլորը գրողի ծոցը գնան, մեզ Նժդեհ է պետք:
- Մտավորականներ Հենրիկ Հովհաննիսյանը, Հակոբ Մովսեսը չեն տեսնում, որ Նիկոլը երկիրը դեպի կործանում է տանում…
- Նիկոլի երևակայության պետության ծրագիրն իրա գրպանում է, և դա մոտ է մեր հին ու թշվառ, անտեր Հայաստանին:
- Ղարաբաղի անմահությունն է մահանում մեր աչքի առաջ, և դրա պատճառն ինքն է…
- Թուրքը Սյունիքի սահմանները թրաշելով՝ առաջ է գալիս: Երկիրս շագրենի կաշվի նման պուճուրանում է:
- Նի՞րհն է քեզ պատել, թե՞ նինջը, Երկիր Նաիրի… Դառնամ քեզ ու կրկին մեծերի մղկիտը հիշեմ… Ի՞նչ արեցին, քեզ ինչպե՞ս փոխեցին ու վերաձևեցին, էդ ինչպե՞ս եղավ, որ հոգիդ ու սիրտդ հանեցին ու մեջդ նապաստակի երկյուղ դրեցին… Տալի՜ս են, տալի՜ս, պոռնիկի պես են տալիս. Առան աշխարհդ, Սյունյաց դարպասներդ, գուցե և Սյունիքդ… որ պատերազմ չլինի, որ կյանք լինի՝ թուրքի ոտքի տակ, գետնաքարշ, ստրուկի կարգավիճակով, միայն թե կյանք, կյանք, թեկուզ և անարժանապատիվ գոյությամբ: Ճչալ եմ ուզում…
- Արթնացի՜ր, պառաված ազգ իմ, ժողովուրդ իմ, սթափվիր… եթե այլևս ուժ կա քո մեջ, եթե տակավին մեռած չես…
- Սեղանին որպես խաղադրույք՝ դրված է Հայաստանը:
- Ժպիտը մարդկանց դեմքից հեռացել է, որովհետև երկիրն է մեզանից հեռանում, գոնե Նիկոլը գիտի՞…
- Տղա ջան, էս քո բանը չի, գնա՛ էլի, գնա, թող ապրենք, մեր ճակատագրի վրա ընկած քար ես:
