Էրդողանն Անդրկովկասից դուրս է մղում ՌԴ-ին. Свободная Пресса-ն` Թուրքիայի ղեկավարի` Շուշի կատարելիք այցի մասին
Ռուսական Свободная Пресса պարբերականն անդրադարձել է Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի` Լեռնային Ղարաբաղ կատարելիք այցին` հիշեցնելով, որ նա պատրաստվում է հունիսի 15-ին Շուշի քաղաքում բանակցություններ վարել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ:
Աղբյուրը նկատում է, որ Էրդողանը վաղուց էր խոստացել այցելել Ղարաբաղ, մինչ այդ նա մասնակցել էր Բաքվում կայացած ռազմական շքերթին` նվիրված Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմում Ադրբեջանի տարած հաղթանակին:
«Արդյոք սա կնպաստի՞ կարգավորման գործընթացին: Դժվար թե: Երևանում այս այցը միանգամայն խստագույնս կդատապարտվի: Եվ արդյոք Մոսկվային պե՞տք է, որ Էրդողանը այնտեղ երևա: Նկատենք, որ վերջին շրջանում Անկարայի ներկայությունն Ադրբեջանում կտրուկ աճել է: Հատկապես ռազմական ոլորտում: 2021-ին թուրքական ռազմական արտահանումներն Ադրբեջան աճել են 850,4%-ով՝ 2020 թվականի առաջին եռամսյակի համեմատ: Բացի այդ, կարևոր պայմանագիր է ստորագրվել պաշտպանական արդյունաբերության ոլորտում համագործակցության մասին, որը ենթադրում է համատեղ ռազմական հետազոտություն երկու երկրների տարածքում, համաձայն որի՝ թուրքական պաշտպանական ձեռնարկությունները կկարողանան ընդլայնել իրենց գործունեությունը Ադրբեջանում և ստեղծել նոր արդյունաբերություններ հանրապետությունում:
Բացի այդ, ադրբեջանցի սպաները վերապատրաստվում են Թուրքիայի համալսարաններում` ծառայությունում դուրս մղելով խորհրդային կրթություն և մտածողություն ունեցող մարդկանց. երկու երկրները պարբերաբար համատեղ զորավարժություններ են անցկացնում: Վերջերս Իլհամ Ալիևը հրամանագիր է ստորագրել, համաձայն որի` հանքաքարի երեք հանքավայր կփոխանցվեն թուրքական ընկերությունների շահագործմանը: Ինչ վերաբերում է նավթին, ապա դրա վաճառքից ստացված հասույթը վաղուց է գնում Թուրքիա:
Ինչ վերաբերում է Ղարաբաղին, ապա հունվարին Էրդողանը Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ հեռախոսազրույցի ժամանակ ասել էր, որ Թուրքիան անհրաժեշտ ներդրում կունենա Լեռնային Ղարաբաղում կայունություն պահպանելու համար: Ի՞նչ ներդրման մասին է նա խոսել: Հասկանալի է, որ Թուրքիային անհրաժեշտ է Նախիջևանով և հայկական Սյունիքով անցնող միջանցք` Ադրբեջանի մյուս մասի հետ կապվելու և դեպի Կասպից ծով ելք ստանալու համար: Բայց արդյոք Ռուսաստանին դա պե՞տք է, դա արդեն մեծ հարց է»,-գրում է Свободная Пресса-ն:
«Ուրիշ Ռուսաստան» ընդդիմադիր կուսակցության համակարգող Անդրեյ Դմիտրիևը պարբերականի հետ զրույցում չի բացառել, որ «Շուշիից հետո Էրդողանին պետք է սպասել նաև Հադրութում»:
«Էրդողանն ու Ալիևը այժմ «ընտանեկան ուղևորությամբ» կլինեն Շուշիում: Այսպիսով, ընդգծվում են հատուկ, գործնականում սերտ ընտանեկան հարաբերությունները` «երկու պետություն` մեկ ժողովուրդ» հայտնի սկզբունքի համաձայն: Օսմանյան ավագ եղբայրը գալիս է այցելելու կրտսեր ադրբեջանցուն: Ավելին, այս մոդելը վերաբերում է բոլոր թյուրքերին` անկախ նրանց բնակության վայրից: Պատահական չէ, որ Տաջիկստանի հետ վերջին սրացման ժամանակ թուրքերը անհապաղ ղրղզներին առաջարկեցին անօդաչու թռչող սարքերի ՝ «բայրաքթարների» մատակարարում: Մեկ այլ կարևոր կետ. Էրդողանը կմեկնի Ղարաբաղ Բրյուսելում ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովից անմիջապես հետո, որտեղ կհանդիպի իր ամերիկացի գործընկեր Ջո Բայդենի հետ: Զգացողություն կա, որ Վաշինգտոնը ցանկանում է վերագործարկել հարաբերությունները Անկարայի և Բաքվի հետ: Զուր չէ, որ վերջերս Ադրբեջան այցելած ԱՄՆ պետքարտուղարի օգնական Ֆիլիպ Ռիկերը Բաքուն անվանել է «կարևոր ռազմավարական գործընկեր», իսկ Թուրքիան`«ամենամոտ դաշնակից»: Չի բացառվում, որ այնտեղ հող է նախապատրաստվում հետխորհրդային տարածքից Ռուսաստանի հետագա դուրսմղման համար: Էրդողանի դավանած պանթուրքիզմի գաղափարն այս դեպքում ՆԱՏՕ-ին բավականին ձեռնտու է: Հատկապես այն պարագայում, որ ՆԱՏՕ-ի մեր հակակշիռը` ՀԱՊԿ-ը, գտնվում է խոր կոմայի պայմաններում»,-նշել է Դմիտրիևը:
Քաղաքական և տնտեսական հաղորդակցությունների գործակալության առաջատար վերլուծաբան Միխայիլ Նեյժմակովը նշել է, որ հայ-ադրբեջանական սահմանին լարվածության ֆոնին Էրդողանն աջակցություն է ցույց տալիս Բաքվին, ինչն ուղղված է նաև ներքին լսարանին: Սակայն Նեյժմակովն ուշագրավ է համարում նաև այն փաստը, որը Ալիև-Էրդողան հանդիպումը կկայանա Թուրքիայի ղեկավարի` Բայդենի հետ հանդիպումից անմիջապես հետո:
«Էրդողանի համար Բայդենի հետ հանդիպման նախապատրաստման ընթացքում կարևոր է ընդգծել հարևան տարածաշրջաններում և, ընդհանուր առմամբ, թյուրքական աշխարհում իր երկրի ազդեցությունը: Պետք է ընդգծել, որ Բայդենի վարչակազմի համար, որը միջազգային ասպարեզում բախվել է մի շարք նոր մարտահրավերների, դժվար թե Հարավային Կովկասը լինի առաջնահերթությունների շարքում, գոնե առաջիկայում: Հետևաբար, Թուրքիայի գործունեությունն այս տարածաշրջանում դժվար թե հանդիսանա Վաշինգտոնի և Անկարայի հարաբերությունների հիմնական խնդիրը: Միևնույն ժամանակ, ԱՄՆ-ի և Թուրքիայի ղեկավարների միջև որոշակի փոխզիջումների հասնելու հնարավորությունը մնում է: Զուր չէ, որ ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջեյք Սալիվանը հայտարարել է երկու երկրների ղեկավարների հանդիպման «լայն և համապարփակ օրակարգի» մասին. եթե Վաշինգտոնը ենթադրեր, որ բանակցությունները փակուղի կանցնեն, ամենայն հավանականությամբ, ավելի զգուշավոր ձևակերպումներ կընտրեր հանդիպման համար»,-ասել է Նեյժմակովը:
Անդրադառնալով Էրդողան-Պուտին հեռախոսազրույցի ժամանակ հնչած հայտարարությանն առ այն, որ Թուրքիան անհրաժեշտ ներդրում կունենա Լեռնային Ղարաբաղում կայունություն պահպանելու համար` փորձագետը նշել է.«Թուրք պաշտոնյաների կողմից նման հայտարարություններ արվել են նախկինում ևս: Մի կողմից, դրանք ազդանշան են Ադրբեջանին, որ Անկարան չի մոռանում նրա շահերի մասին: Մյուս կողմից, սրանք նաև նշաններ են Մոսկվայի համար, որ այս թեման կարող է բարձրացվել ռուս-թուրքական հաջորդ բանակցություններում: Երբ ռուսական կողմի պաշտոնյաները նշում են Թուրքիայի նման դերը (ինչպես վերջերս արել է Սերգեյ Լավրովը), նրանք հասկացնում են, որ իրենք հասկանում են Անկարայի ներգրավվածությունն այս իրավիճակում և պատրաստ են դա հաշվի առնել թուրքական կողմի հետ երկխոսության ընթացքում»:
Խոսելով այն մասին, թե որքան ՌԴ-ն կարող է դիմակայել այս աճող ազդեցությանը և որքանով Անկարան կարող է խանգարել Մոսկվային իրագործելու տարածաշրջանում իր ծրագրերը. արդյոք ռուսական կողմին ձեռնտու է տրանսպորտային միջանցքների ապաարգելափակումը, Թուրքիայի դուրս գալը Հայաստան և Իրան, ինչպես նաև Կասպից ծով, Նեյժմակովը նշել է.«Կան գործոններ, որոնք ամրապնդում են Ռուսաստանի բանակցային դիրքերը Թուրքիայի հետ երկխոսության մեջ: Մասնավորապես, Անկարայի հետաքրքրությունը Մոսկվայի հետ տնտեսական կապերի հարցում չի մարել: Բացի այդ, նույնիսկ եթե Վաշինգտոնը պատրաստ լինի երկխոսության գնալ թուրքական կողմի հետ, ԱՄՆ-ի հարաբերությունները Անկարայի հետ, հավանաբար, բարդ կմնան առաջիկայում»:
