«Պոեզիան բնավորություն է: Հայերն առհասարակ բանաստեղծական խառնվածքով են»․ Հայկ Սիրունյան
Երիտասարդ ստեղծագործող Հայկ Սիրունյանը ԵՊՀ հայ բանասիրության ֆակուլտետի երրորդ կուրսի ուսանող է: Բանաստեղծություններ է գրում դեռ մանկուց և չի հերքում, որ գրելու շնորհը ժառանգել է հորից՝ բանաստեղծ, մանկագիր Ղուկաս Սիրունյանից:
Հայկն առաջիկայում պատրաստվում է ընթերցողներին ներկայացնել իր առաջին «Ադամամութ» ժողովածուն, որում ներառվել են բանաստեղծություններ և էսսեներ:
«Արմենպրես»-ի թղթակիցը Հայկի հետ հանդիպել է «Զանգակ» գրատանը, շնորհաշատ պոետի հետ զրուցել նրա ստեղծագործելու յուրահատուկ ձևերի, ոգեշնչման ժամերի և սպասված գրքի մասին:
-Կարո՞ղ ենք ասել, որ Ղուկաս Սիրունյանի որդին լինելն ի սկզբանե կանխորոշել էր ձեր՝ պոետ դառնալը:
-Ղուկաս Սիրունյանի ներգործությունն ինձ վրա մեծ է. կրում եմ նրա ուղիղ բարերար ազդեցությունը: Վեց կամ յոթ տարեկան էի, երբ գրեցի առաջին բանաստեղծությունս, որ կոչվում էր «Տունդ շինվի, գնդա՛կ», իհարկե դա անկանխակալ հումորի մի շերտ ուներ: Նա մեծ հրճվանքով հրապարկեց այն տարբեր հարթակներում ու պատմում էր ամենուրեք: Բազմաթիվ զրույցներ եմ ունեցել հորս հետ, սակայն այնպես ստացվեց՝ երբ ճակատագրական քայլ էի անում, նա ֆիզիկապես կողքիս չէր, բայց … ինչպես արդեն մեկ անգամ գրել եմ՝ նա իմ առասպելական մեկենասն է…
Ի դեպ մայրս նույնպես բանաստեղծուհի է, ունի մի քանի գրքեր, տարբեր հաջողության հասած բանաստեղծություններ, որոնք առանձին ձեռագրի օրինակներ են: Մեր տանն ամեն ինչ մի տեսակ գրական է…
-Ղուկաս Սիրունյանը նաև սիրված մանկագիր էր: Փորձե՞լ եք ստեղծագործել երեխաների համար:
-Մանկագրությունն անհավանական զգուշություն է պահանջում. փոքրերի համար գրելը մեծ պատասխանատվություն է: Չեմ բացառում, որ մի օր կզբաղվեմ մանկագրությամբ, բայց մոտ ապագայում նման տեսլական չկա: Ըստ իս՝ 21-րդ դարում նոր աշխարհայացքի, չծեծված մանկագրության մեջ դասականի նշաձողի հասած գրող, բանաստեղծ է և չտեսնված մանկագիր է Ղուկաս Սիրունյանը:
-Հաճախ են մեզ հարցնում, թե ինչու ենք զբաղվում այս կամ այն աշխատանքով: Ինչո՞ւ եք գրում: Պոեզիան ձեզ համար ինքնաարտահայտման ձև՞ է, թե՞…
-Պոեզիան բնավորություն է: Հայերն առհասարակ բանաստեղծական խառնվածքով են, այսինքն` մեր էթնիկ ատաղձը մեղեդայնությունն է: Մեզ հատուկ է բանաստեղծական մտածողությունը: Ինչպես Սերժ Սրապիոնյանը, այնպես էլ ես ինձ համարում եմ բանաստեղծական, քնարական ստեղծագործող: Գրում եմ նաև էսսեներ, որոնք, իհարկե, որոշ վերապահումներով ելևէջային մեղեդայնություն ունեն իրենց տողարանքներում: Չգրելն անհնար է: Դժվար է բացատրել, թե ինչու ես գրում, ավելի հեշտ է ասել, թե ինչու չես գրում:
-Ձեր ապագա ընթերցողներին կներկայացնե՞ք այն հիմնական թեմաները, որոնք արծարծում եք: Կա՞ն խնդիրներ, որոնց բարձրաձայնումը ձեզ համար առաջնային է:
-«Ադամամութ»-ն իրենից ներկայացնում է բանաստեղծական շարքեր և երեք էսսե: Բազմաժանր գործեր ունեմ, որոնք չեմ զետեղել այստեղ. դրանք մոտ ապագայում: Սա փոքրիկ գիրք է, իմ առաջնեկը, որն ընծայագրել եմ հորս:
Գրում եմ ամեն ինչի մասին, շուրջս պտտվող, ներսումս բզզացող անբառ «գոյացությունների» մասին, իսկ խնդիրները գրականություն ներմուծելը պատահական իրողություն է… ամեն ինչ հնարավոր է. վերցնենք մեղվի մոդելը: Մեղվի միջով կարող է արտանետված ծուխն էլ անցնել, բայց նա մեղր է արտադրում: Բնականաբար, կան խնդիրներ, որոնց մասին խոսվում է այլաբանական հանգուցալուծումներով և գրողից է կախված` կդառնա՞ մաքուր գրականություն, թե՞ ՝ ոչ: Այլաբանորեն թույլ ակնարկ է պարունակում մասնավորապես «Այց» էսսեն:
-Աշխատում եք գրիչով ու թղթով: Մեր օրերում մարդիկ ձգտում են արագ գործել՝ դիմելով համակարգչի օգնությանը, իսկ դուք՝ ոչ: Ինչպե՞ս է դա ստացվել:
-Գուցե ժամանակավրեպ թվա մեր այս «չքնաղ նոր աշխարհում», բայց ինձ համար խորթ է մոնիտորի հետ աշխատելը: Ես գրում եմ գրիչով, դե երբեմն էլ մատիտով, միայն թե՝ ոչ ստեղնաշարով: Ես չեմ կարող բանաստեղծությունը թղթի վրա չտեսնել: Ցանկացած գործ պետք է խմբագրվի և անցնի սպասողական, «եփման» ուղի: Գրելուց որոշ ժամանակ անցնում է, մարսվում ենք, փոխվում ենք, նոր հայացքներ ենք ձեռք բերում, հետո կարդալիս, եթե որոշակի փոփոխություններ չենք անում, ուրեմն գործը պատրաստ է: Ընդհանրապես ստեղծագործողներին անհանգստացնող գերխնդիրներից է ստեղծագործությունն ավարտուն տեսքի բերելը: Դա իմաստավոր և շա՜տ լուրջ մի խնդիր է, որին բովանդակ արվեստում բախվում են բոլորը:
-Ըստ ձեզ՝ ի՞նչ հարցերի պետք է անդրադառնա ժամանակակից հայ գրականությունը դասական դառնալու համար: Շոշափի համամարդկային հարցե՞ր, թե՞…
-Լավ գրականություն ստեղծելու համար պարտադիր չէ խոսել համամարդկային խնդիրների մասին: Ի՞նչ ասել է համամարդկային խնդիրներ, և ի՞նչ ասել է դասական գրականություն: Ամուր, բառի բուն իմաստով, գրականությունը պետք է վերափոխի մարդուն, ուսուցանի, էտի, ինչպես ծառն են էտում, վերաիմաստավորի և նմանատիպ բառերի մի անծայր ու գործուն հերթականություն պետք է տեղի ունենա: Եթե վերցնենք մասնավորապես պոեզիան, ապա վերջինիս բնավ էլ պետք չէ դիտարկել որպես փիլիսոփայությանը կառչած մի կախվածություն: Պոեզիան նախ և առաջ մեղեդի է, մորմոք, վերգետնյա խոսք, որ շուրթերից դուրս գալու պահին կտրում է մեզ հողից (մեր պարագայում՝ ասֆալտից): Պոեզիան աննկարագրելի, անբացատրելի հասկացողություն է: Նրան կարելի է ընկալել, բայց ինքնությունը մեկնել՝ ոչ մի դեպքում: Այո՛, շատ կան նույնիսկ խիստ անձնական մոտիվներով գործեր, որոնք այնքան վարպետորեն են գրված, որ ասես մենք ապրած լինենք, կան, իհարկե փիլիսոփայական արտածումներով հագեցած դասական գործեր էլ. պոեզիան ժխտում է սահմանն ու չի «կետադրվում»: Երբեք: Իսկ մեղեդու համար առհասարակ պետք չէ որոնել սոփեստական, և կամ խրտնացնող բառեր:
-Ձեր ընկեր, գրականագետ Գևորգ Գյուլումյանը, խոսելով ձեր անդրանիկ ժողովածուի մասին, գրել է. «Ժողովածուն ազդարարում է Հայկի ասելիք ունենալու հանգամանքը միայն, նա իր բուն ասելիքը դեռ հետո է ասելու՝ իրար գերազանցող ժողովածուներով: Հայկն այլընտրանք չունի. նա պետք է կատարի իր պոետ հոր խնդրանքն ու պահանջը: Հայկը երևույթ է դառնալու, գրական երևույթ, հանրային դեմք»: Այս խոսքերն ի՞նչ նշանակություն ունեն ձեզ համար: Պարտավորեցնո՞ղ են արդյոք:
-Հիշեցի Վահագն Դավթյանի խոսքը, որ Նարեկացուց հետո գրիչ ես վերցնում ձեռքդ ուրեմն… այսքանով ասված է կարծում եմ: Անկասկած պարտավորեցնող են: Առաջիկայում շատ ու շատ ծրագրեր կան, որոնք, կարծում եմ՝ կհաջողեմ: Ես միանշանակ ձգտում եմ դեպի հարմոնիա, դեպի խաղաղ ներդաշնություն և չունեմ որևէ միտում իսկ ինձ հանրայնացնելու: Գործերս՝ գուցե, բայց ես հայտնիության մղում երբևէ չեմ ունեցել: Գևորգ Գյուլումյանն իմ ընկերն է, միաժամանակ ավելին, քան ընկեր և ինձ ոգևորող, իմ մեջ կայծեր փնտրող առաջիններից է: Հանրային դեմք ասելով, բացի գեղարվեստական գործունեությունից, նկատի է ունեցել նաև Azgonline.am-ում իմ հրապարակախոսական, վերլուծական հոդվածներով հանդես գալը, որոնք, իհարկե, մասսայական քննարկման են արժանանում:
Շատ եմ ասել և էլի կասեմ՝ եթե գրքիցս ընթերցողը հավանի մեկ բանաստեղծություն, նույնիսկ մեկ տող՝ ես կլիանամ: Ինձ համար ընթերցողին բավականացնելն ու էսթետիկ հաճույք պատճառելն առաջնային է:
-Ինչո՞ւ «Ադամամութ»:
-Գրում եմ երեկոյան, ուշ ժամերի, իսկ դա իմ պատկերացումներին, իմ հոգեկերտվածքին մոտ ժամակահատվածն է. երբ մթնում է, երբ սկսում է լուսանալ: Երբ մեջտեղում է ամեն ինչ, օրն ինքն էլ: Ե՛վ թնդության, և՛ թանձրության, և՛ լուսանալու, ահագնանալու մետաֆորային ակնթարթ է: Խոստում կա օրվա այդ հատվածում: Նույնիսկ այդ ժամերին գրված ստեղծագործությունն է գիշերվա խաբուսիկ ու տարօրինակ նարոտով ձգվում, երբ կարդում ենք ցերեկվա խժդժոցի մեջ:
-Իսկ ե՞րբ է լույս տեսնելու «Ադամամութ»-ը:
-Գիրքն արդեն լույս է տեսել, գրախանութներում է և սպասում է ընթերցող աչքերի: Հրատարակել է «Էդիթ Պրինտ»-ը, որի ողջ անձնակազմին շնորհակալ եմ պրոֆեսիոնալ աշխատանքի և հրաշալի մոտեցումների համար: Գիրքը խմբագրել է Սերժ Սրապիոնյանը, որն իմ ճանաչած երևելի մտածողներից է և իմ պատկերացումների «Այր երանելի» գրաբարյան անեղծացնող արտահայտության մարմնացումը մեր օրերում: Այլ մարդու մասին չեմ էլ մտածել: Ի սկզբանե որոշել եմ, որ նա պետք է խմբագրի իմ գիրքը, և փաստացի ունեցա այդ բախտավորությունը: Նույնիսկ չզարմացա, երբ ճիշտ նկարագրեց իմ կերտվածքը, խառնվածքն ու անաչառ քննեց գիրքս: Ինձ համար մեծ պատիվ է նրա «երկու խոսքով» գրքիս կառուցվածքը տեսնելը:
Շնորհանդեսը կկայանա փետրվարի 19-ն, ժամը 18:30-ին, Խնկո Ապոր գրադարանում: Եվ ես սիրով կսպասեմ բոլորին:
