«Եթե այս օրենսդրական նախաձեռնության հեղինակները երեխա ժամանակ բակ իջնեին, մի քիչ կիմանային այդ օրենքները». Երվանդ Վարոսյանը՝ «գողականի դեմ» իշխանությունների նախաձեռնության մասին

Նոյեմբերի 7-ին Ազգային ժողովի (ԱԺ) Պետաիրավական հանձնաժողովի նիստում քննարկվեց կառավարության ներկայացրած «Քրեական օրենսգրքում» փոփոխությունների աղմկահարույց նախագիծը: Սա այն նախագիծն է, որով քրեական ենթամշակույթ կրող խմբավորումների համար նոր կարգավորումներ են սահմանվում, քրեական աշխարհին հարելը քրեականացվում է: Նախագծում քրեական ենթամշակույթ կրող խմբավորում է համարվում քրեական աստիճանակարգությամբ ու միջանձնային հիերարխիկ հարաբերություններով օժտված անձանց միավորումը, որը գործում է իր կողմից սահմանված ու ճանաչված վարքագծի կանոնների համաձայն, նրանց նպատակը հանցագործություն կատարելն է կամ հանցագործության կատարումը հովանավորելը:

Նախագծով, ըստ այն ներկայացնող Արդարադատության նախարար Ռուստամ Բադասյանի՝ խնդիր է դրվում հասարակության համար կարևոր այս հարցով որոշակի քրեական պատասխանատվություն նախատեսել, մասնավորապես, հետևյալ արարքների համար․

1․ Քրեական աստիճանակարգության բարձրագույն կարգավիճակ տալու կամ ստանալու կամ պահպանելու համար,

2․ Քրեական ենթամշակույթ կրող խմբավորում ստեղծելու կամ ղեկավարելու համար,

3․ Քրեական ենթամշակույթ կրող խմբավորմանը մասնակցելու կամ ներգրավելու համար,

4․ Քրեական ենթամշակույթ կրող խմբավորման մասնակցին կամ քրեական աստիճանակարգության բարձրագույն կարգավիճակ ունեցող անձին դիմելու համար։

Միաժամանակ նախատեսված է խրախուսական նորմ այն անձանց համար, որոնք մինչև հանցանքն ավարտին հասցնելը կամովին կհայտնեն և կնպաստեն խմբավորման գործունեության խափանմանը։ Այս անձինք կազատվեն քրեական պատասխանատվությունից, եթե վերջինիս գործողություններն այլ հանցակազմեր չեն նախատեսում։

Ընդ որում, նախագծում նշված է, որ արարքը, որը կատարվել է քրեակատարողական հիմնարկում պահվող անձի կողմից, պաշտոնեական դիրքն օգտագործելով, զինված ուժերում կամ այլ զորքերում ծառայողի կողմից, անչափահասի ներգրավմամբ կամ քրեական աստիճանակարգության բարձրագույն կարգավիճակ ունեցող անձի կողմից, դիտարկվելու է՝ որպես ծանրացնող հանգամանք։ Այս պարագայում արարքը պատժվելու է ազատազրկմամբ՝ ութից տասներկու տարի ժամկետով՝ գույքի բռնագրավմամբ կամ առանց դրա:

Թեպետ, ի վերջո, հանձնաժողովը նախագծին դրական եզրակացություն տվեց, սակայն հանձնաժողովականների մեջ տարակարծություն, այնուամենայնիվ, կար:

«Ո՞նց եք ստուգելու, եթե ամեն մեկն իր բալկոնից հայտարարի՝ ես քրեական հեղինակություն եմ»

ԱԺ «Բարգավաճ Հայաստան» (ԲՀԿ) խմբակցության պատգամավոր Գևորգ Պետրոսյանը, օրինակ, կարծում է, որ գործող Քրեական օրենսգիրքը լուծում է սպառնալիքի, ծեծի, մարմնական վնասվածքների պատժելիության հարցերը:

«Ո՞ւմ են հարցաքննելու, որ էսինչն ինքնախաբեությամբ չի ապրում կյանքում: Արդյո՞ք էս երկրում ամենավտանգավորն էն մարդն է, որն իր հեղինակությունն օգտագործելով՝ ասենք թե՝ տարիներով դատական ատյաններում չլուծված գործ կա, մի բառով ասում է՝ ընկեր ջան, էս գումարը որ վերցրել ես, տար տուր էս մարդուն: Ո՞նց եք ստուգելու, եթե ամեն մեկն իր բալկոնից հայտարարի՝ ես քրեական հեղինակության բարձր աստիճանակարգ ունեցող մարդ եմ, ամբողջ երկրի քննչական մարմինները պետք է գնան դրա հետևի՞ց: Կարող է մեկը հարբած ժամանակ ուզենա իրեն երևակայի, ասի՝ ես քրեական հեղինակություն եմ, տղերք ջան, ասեք տենամ՝ ի՞նչ է եղել ձեր մեջ, տանեն մարդուն դատե՞ն»,- տարակուսեց նա:

Իշխանությունների տեսակետը

Իշխող «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Արուսյակ Ջուլհակյանի պնդմամբ էլ՝ այս նախագիծն օգնելու է պայքարել Հայաստանում վաղուց քաղցկեղ դարձած գողականի դեմ, գողական ենթամշակույթի դեմ. «Կար ժամանակ, երբ երեխային հարցնում էիր, ասում էիր՝ ի՞նչ ես ուզում դառնալ, ասում էր՝ գող»:

Նախագծի վերաբերյալ վերապահումներ ուներ նաև «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Նիկոլայ Բաղդասարյանը, ով նշեց, որ երբեք չի լսել, որ օրենքով գողը կազմակերպի ինչ-որ խաղեր․

«Հո չի՞ գնում ասում՝ բերեք կազմակերպենք խաղեր։ Իմ ասածն այն է, որ անորոշ իրավիճակ չլինի, որ ենթադրենք՝ փաստաբանը գումարային վեճի վերաբերյալ խնդիր է լուծում, հաշտության է բերում, այս դեպքում փաստաբանն էլ է սուբյեկտ դառնում, փաստաբանի գործողությունները ևս կընկնեն էս հոդվածի տակ»,- նկատեց նա:

Պետաիրավական հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Վլադիմիր Վարդանյանն էլ նշեց, որ քրեական ենթամշակույթի, այն կրող անձանց ի հայտ գալը և զուգահեռ քաղաքականություն ու արդարադատություն իրականացնելը շատ դեպքերում դարեր շարունակ պետականություն չունենալու ու օտարների տիրապետության տակ գտնվելու արդյունքն էր, ինչպես նաև նախկինում դատական համակարգի և իրավապահների վատ աշխատանքի արդյունքը․

«Ի վերջո, ի՞նչն է անձին ստիպում դիմել քրեական հեղինակությանը․ համոզմունքը, որ իր խնդիրն ավելի արագ կլուծվի, քան, եթե դիմի իրավապահներին։ Սրան զուգահեռ՝ պետք է հասկանալ, որ գործ ունենք իրավական պետության հետ, որտեղ քաղաքացին իրեն պետք է պաշտպանված զգա»,- ասաց Վարդանյանը:

«Էս օրենքը մշակվել է այն մարդկանց մասնակցությամբ, որոնք շատ մոտիկից տեսել են հեղինակությունների, մասնակցել են այս օրենքի մշակմանը, լավ պատկերացնում են՝ ում հետ գործ ունեն: Մենք սրանով կարևոր քաղաքական հաղորդագրություն ենք հղում՝ օրենքով գողերի, քրեական հեղինակությունների դարաշրջանն ավարտվել է: Հայաստանի Հանրապետությունը չի կարող հանդուրժել նման անձանց առկայությունը». սա էլ Արդարադատության նախարար Ռուստամ Բադասյանի տեսակետն է հարցի վերաբերյալ:

 «Սա լինելու է մահակ, որն իշխանությունների կողմից ընտրովի կիրառվելու է ցանկացած անձի նկատմամբ»

168.am-ի հետ զրույցում փաստաբան Երվանդ Վարոսյանը նշեց, որ այս օրենսդրական նախաձեռնությունն ինքնին իրավական հիմք չունի բացարձակապես:

«Սա հետապնդում է երկու նպատակ: Առաջինը, ինչպես ընդունված է այս իշխանության մոտ, PR-ն է. հասարակության ցածր իրավագիտակցություն ունեցող խավերին՝ իբրև թե շատ կարևոր գործ են անում իրենց համար, ու հեչ կարևոր չէ, թե դա ինչի է հանգեցնելու: Եվ երկրորդ. եթե հանկարծ այս նախագիծը դառնա Քրեական օրենսգրքում համապատասխան նորմ, ապա սա լինելու է ինչ-որ մահակ, որը ընտրովի կիրառվելու է ցանկացած անձի նկատմամբ, ում նկատմամբ որ իշխանությունը կուզենա այն կիրառել: Ինչո՞ւ: Սա Քրեական օրենսգրքում տեղ գտնելու ենթակա նորմ չէ առհասարակ, որովհետև իր մեջ, ըստ էության, արարք չի նախատեսում: Ի՞նչ արարք պետք է կատարի անձը, որի համար ինքը ենթակա է քրեական պատասխանատվության»,- ասաց Երվանդ Վարոսյանը:

Բացի դրանից, ինչպես նկատում է փաստաբանը, իրավական անորոշություն է անգամ տեքստը:

«Ի՞նչ ասել է՝ քրեական ենթամշակույթ, ի՞նչ ասել է՝ սահմանել քրեական ենթամշակույթի օրենքներ: Եթե այս օրենսդրական նախաձեռնության հեղինակները երեխա ժամանակ բակ իջնեին, մի քիչ կիմանային այդ օրենքները: Գրե՞լ է ինչ-որ մեկը, թե՞ չի գրել, ինչ-որ ֆիզիկական անձ կա՞, որ դրանք հեղինակել է՝ քարանձավներում կամ Մագադանի գաղութներում նստած»,- տարակուսում է Երվանդ Վարոսյանը՝ հավելելով, որ անլրջության այսպիսի աստիճանը պետության մեջ անթույլատրելի է:

Մեր հարցին, թե ինչպե՞ս են որոշելու քրեական աստիճանակարգությունը, Երվանդ Վարոսյանն ասաց, որ, երբ մի բանը նման տեսք ունի, ու նման մակարդակի տեքստը բերվում է, որ դառնա քրեական օրենք, դա իր տեղով կամայականության հիմք է:

«Այդ նորմն իրավակիրառը չի էլ կարողանալու նորմալ կիրառել, որովհետև, կրկնում եմ, իրավական անորոշ նորմը չի կարող քրեական արդարադատությունում կիրառում գտնել: Բացի դրանից, այսօր Քրեական օրենսգրքում կա համապատասխան նորմ հանցավոր համագործակցություն ստեղծելու կամ դրան անդամակցելու մասին: Հիմա պետք է վերցնել, բացել Օրենսգրքի այդ էջը, պահել այս նախագծի հեղինակի աչքի առաջ ու ասել՝ եղբայր, մի հատ ինձ բացատրիր՝ ինչո՞վ եք դուք զբաղված, ցույց տուր, թե դատական պրակտիկայում քանի՞ մարդ է այս տարիների ընթացքում մեղավոր ճանաչվել այս նորմով, որ դա ձեզ այսօր չի բավարարում, ու դուք որոշել եք անցնել հաջորդ նորմերին»,- ասաց Երվանդ Վարոսյանը:

Փաստաբանը կարծում է, որ սա ոչինչ չանելու հետևանքն է: Ընդամենը խնդիր են դրել աշխատանքի իմիտացիա ցույց տալ, իրենց գովազդել, և ոչ ավելին:

«Նախկինում ես կարծում էի, որ սա դիտավորյալ են անում, բայց հիմա համոզված եմ, որ ոչ մի դիտավորություն չկա: Ուղղակի իրենք ուրիշ ոչ մի բանի ընդունակ չեն առհասարակ»,- նշեց փաստաբանը:

Ի պատասխան մեր դիտարկման, թե՝ օրենքի նախագծով նաև խրախուսական նորմեր են ենթադրվում, Երվանդ Վարոսյանն ասաց. «Բա իհարկե, ինչ-որ մի Պողոս պետք է գտնեն, նրան ասեն՝ ցուցմունք տուր ինչ-որ բանի մասին (սա լավ սովորել են արդեն, դարձել է գործառույթ), որ անձին տանեն, ասենք, մեկուսարան»:

Նկատառմանը, թե վստահ է փաստորեն, որ օրենք դառնալու դեպքում այս նորմը չի կիրառվելու, Երվանդ Վարոսյանն ասաց, որ ինքը վստահ է, որ, եթե սա կիրառվի, դա լինելու է ապօրինություն, կամայականություն, անձնական հարցերի լուծում: Դա չի լինելու արդարադատություն:

Մեր հարցին, թե կարո՞ղ է արդյոք այս նորմը հետագայում օրենք դառնալու դեպքում մահակ դառնալ իրենց շրջապատում հեղինակություն ունեցող անձանց համար՝ վերջիններիս նպատակային օգտագործելու համար, ինչպես որ ժամանակին ներկայիս իշխանություններն էին ասում, թե՝ «թաղային հեղինակություններն օգտագործվում են ընտրությունների ժամանակ ձայն բերելու համար», Երվանդ Վարոսյանը պատասխանեց, որ ինքը չի հավատում, որ նրանք այդքան խորը մտածել են կամ կարող են այդքան խորը մտածել ու հասկանալ, որ դա կարելի է այդպես օգտագործել: «Ես ավելի հակված եմ կարծելու, որ սա ուղղակի հասարակության ստորին շերտերին աշխատանքի իմիտացիա ցույց տալու ցանկություն է»,- եզրափակեց Երվանդ Վարոսյանը:

Գոհար Սավզյան