«Ինչպե՞ս բացատրենք «Ֆիլիպ Մորիս Ինթերնեյշնըլին», որ մեր Կառավարությունը որոշել է աշխատող լաբորատորիան քանդել-տեղափոխել». Վիգեն Թոփուզյան

Ամիսներ առաջ Հանրային խորհրդի ֆինանսատնտեսական-բյուջետային հարցերի հանձնաժողովի նիստում քննարկվեց ՀՀ ԳԱԱ Օրգանական և դեղագործական քիմիայի գիտատեխնոլոգիական կենտրոնի մասնաշենքերից մեկը ՀՀ կառավարության որոշմամբ 25 տարի ժամկետով «Ազադ ֆարմասյութիքլզ» ընկերությանը տրամադրելու հարցը. այս հարցի շուրջ 168.am-ը զրուցել է ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, քիմիական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Կենտրոնի նուրբ օրգանական քիմիայի ինստիտուտի ղեկավար Վիգեն Թոփուզյանի հետ:

«Ի սկզբանե որոշումը վնասակար է և՛ մեր պետության, և՛ մեր կազմակերպության համար: Գիտենք, որ գիտության համակարգում այսօր կան դժվարություններ պետության համար ֆինանսավորման տեսակետից, և որոշ գիտահետազոտական կազմակերպություններ իրենց միջոցներով շատ չեն փայլում, բայց դա պատճառ չէ ամբողջովին կազմակերպությունը վերացնելու համար, որովհետև կանցնեն տարիներ, կգա ուրիշ իշխանություն, կլինի ուրիշ հնարավորություն արդեն ֆինանսավորման տեսակետից, մենք կունենանք այն օջախները, դեռ սրբած չենք լինի, ավերած չենք լինի, որտեղ պետությունը կկարողանա նորմալ ֆինանսավորումով՝ նորմալ գիտահետազոտական աշխատանքներ կազմակերպել,- այդ որոշման մասին ասաց Վ. Թոփուզյանը և հավելեց,- Մենք կամաց-կամաց այն տպավորությունն ունենք, որ ավելորդ ենք դառնում: Մի շենքը տանք սրան, մյուս հատվածը տանք ուրիշին, վերջիվերջո, գալու է այն վտանգավոր կետը, որտեղ ասելու են, որ՝ մի բուռ եք մնացել, թողեք գնացեք տուն, ու վերջանա: Ներկա վիճակում պետությունը պետք է պաշտպանի գիտահետազոտական կազմակերպություններին, ընդհանրապես զերծ մնա սեփականաշնորհման կամ երկարատև ինչ-որ մեկին նվիրելու այդ մտադրությունից։

Եթե պետությունը որոշ գիտահետազոտական կազմակերպություններից դժգոհություն ունի, համարում է, որ դրանք էֆեկտիվությամբ չեն աշխատում, եկեք նստենք-քննարկենք՝ ինչպե՞ս անենք, որ էֆեկտիվությունը բարձրանա, ոչ թե փակելու, կտրտելու մասին մտածենք:

Դեռ 2014 թվականին եկան ՀՀ Էկոնոմիկայի նախարարության ներկայացուցիչները «Ազադ ֆարմցևտի» ղեկավարության հետ, այցելեցին մեր ինստիտուտ ու խնդրեցին իրենց որոշակի տեղ հատկացնել: Անցավ երկու տարի, նրանք դիմեցին այն ժամանակ վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանին՝ խնդրելով, որ կամ սեփականաշնորհեն, կամ երկարատև վարձակալությամբ վերցնեն: Հովիկ Աբրահամյանը, բնականաբար, ակադեմիայի կարծիքը հարցրեց, ակադեմիան էլ՝ ինստիտուտի: Մենք դեմ էինք, ակադեմիան դեմ էր: Աբրահամյանը ինքը այցելեց, այդ հարցը քննարկվեց և փակվեց, ոչ սեփականաշնորհվեց, ոչ էլ երկարատև վարձակալության տրվեց»:

Վիգեն Թոփուզյանը նոր իշխանություններից գիտության նկատմամբ այլ ակնկալիքներ ուներ, այնինչ, ըստ նրա՝ եթե նախորդ իշխանությունները մի քիչ ավելի ըմբռնումով էին մոտենում իրենց խնդրին, իրենց բողոքները լսող կար, ապա հիմա դա չկա.

«Հույս ունեի, որ գոնե վերջին երկու տարում մեզ սկսեին աջակցել, ոչ թե խանգարել, որովհետև նախորդ ժամանակներն էլ խանգարող հանգամանքներ կային, բայց չգիտես ինչո՞ւ՝ երբ համեմատում ես, նախորդ իշխանությունները մի քիչ ավելի ըմբռնումով էին մոտենում մեր խնդրին, մեր բողոքին լսող կար, հիմա դա էլ չկա»:

Անդրադառնալով ՀՀ Կառավարության այդ որոշմանը՝ Վ. Թոփուզյանը նշեց.

«Տեղի ունեցավ Կառավարության նիստը, որտեղ քննարկվեց մի մասնաշենք «Ազադ Ֆարմասյութիքլզ»-ին տալու հարցը: Անմիջապես կոլեկտիվը փորձեց դրանից հետո բողոք բարձրացնել. անիմաստ է՝ ոչ մեկը չի լսում: Դրանից հետո ես եթերով դիմեցի ՀՀ Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի (ԿԳՍՄ) նախարարին, որ՝ ձեր հանձնարարականը կատարված չէ, և հիմա էլ եմ կրկնում, ասում պարոն նախարարին, որ իր հանձնարարականը՝ կազմել հանձնաժողով ու գալ որոշակի եզրակացության, դա արված չէ, կիսատ է մնացել»:

Ի՞նչ պատասխան տրվեց խնդրի բարձրաձայնմանը:

«Ոչ մի պատասխան: Ես հիմա էլ գիտեմ, որ ձեզ ասում եմ, իրեն կզեկուցեն, ինքը կտեսնի, ցավոք, ոչ մի պատասխան չի լինելու: Նամակ գրվեց անմիջապես և՛ Փաշինյանին, և հանրապետության նախագահին, ասացին՝ կքննարկենք, ոչ մի լուրջ պատասխան, որոշում ընդունելուց հետոյի մասին է խոսքը։ …ԿԳՄՍ խորհրդականը, նույն մարդը, ով հանձնաժողովի անդամ էր, ինձ մի թուղթ ցույց տվեց, որտեղ, իբր հաշվի է առնված մեր առաջարկները, և խորհուրդ է տրվում Կառավարությանը՝ փոխանցել մասնաշենքը Ազադ Ֆարմասյութիքլզ»-ին: Ես այդ թուղթն առաջին անգամ տեսա հանրային խորհրդի նիստի ժամանակ»,- ասաց Վիգեն Թոփուզյանը:

– Մինչ այդ այդ թուղթը ձեզ չէ՞ր հասել:

– Ոչ, ինձ ասացին, որ իբր մեյլով ուղարկել են այդ որոշումը, բայց երբ հարցրեցի՝ ո՞վ է ստորագրել, չկարողացան պատասխանել, իսկ անստորագիր եզրակացությունը քանի՞ կոպեկ արժի: Ցավոք սրտի, ինձ հանրային խորհրդում ցույց տվեցին թուղթ, ոչ թե փաստաթուղթ:

– Ինչպե՞ս կարձագանքի «Ֆիլիպ Մորիս Ինթերնեյշնլ» միջազգային ընկերությունը տեղափոխման որոշմանը:

– Ես մինչև այսօր «Ֆիլիպ Մորիսին» տեղյակ չեմ պահել, որ մենք տեղափոխվել ենք, որովհետև ես չունեմ ամենակարևորը՝ պատասխանը: Եթե նրանք հարցնեն՝ ինչո՞ւ եք տեղափոխել, ես չեմ կարող նրանց ասել, որ մեր իշխանությունները մեզ ստիպում են արդեն պատրաստի լաբորատորիան քանդել ու տեղափոխել: Բայց, ցավոք սրտի, մոտենում է այդ օրը, երբ «Ֆիլիպ Մորիսի» ներկայացուցիչները մի ամիս հետո պետք է լինեն Հայաստանում: Պատճառը պետք է չկարողանամ մարդկանց նորմալ բացատրել: Ինձ թվում է՝ նրանք չեն հասկանա, որ մեր Կառավարության որոշումն ենք կատարում, որովհետև Կառավարություն, որը աշխատող, արդեն ոտքի կանգնող մի երևույթի՝ լաբորատորիայի, ասել է՝ տեղափոխեն, տենց Կառավարություն չի լինում:

– Որո՞նք են լինելու ձեր հետագա գործողությունները։

– Աշխատել: Չնայած, որ խանգարում են, պետք է աշխատենք: Մեր հիմնական խնդիրը, ի վերջո, փորձել հասկացնել, մենք պահանջված ենք: Մեր գիտությունը, մեր բնագավառը պահանջված է: Մենք փորձում են պայմաններ ստեղծել մեր աշխատանքի համար:

– Գիտության ոլորտում հեղափոխությունից հետո կա՞ն ինչ-որ փոփոխություններ:

– Առայժմ ես չեմ տեսել: ԿԳՄՍ նախարարը հեղափոխությունից հետո եղավ մեր կենտրոնում: Այն ժամանակ եղավ խոստում, որ աշխատավարձերը պետք է բարելավեն, որ մի քիչ ավելի շատ ուշադրություն պետք է դարձնեն: Ցավոք սրտի՝ ո՛չ աշխատավարձ բարձրացավ, ո՛չ պայմանների լավացման համար միջոցներ դրվեցին: Մենք, արդեն չորս տարի է՝ պայքարում էինք մի սարքի համար, բավականին մեծ գումարով՝ 600-700 հազար եվրո արժողության սարք էր դա, չորս տարվա ընթացքում վերջը հասանք նրան, որ հեղափոխությունից հետո այդ սարքը մեզ հասավ: Բայց այստեղ նոր իշխանությունների դերը շատ փոքր էր, գումարը կար Ակադեմիայում: Նոր իշխանություններն ընդամենը թույլ տվեցին, որ դա օգտագործվի՝ այդ սարքը գնելու համար:

– Որո՞նք են օրհասական և կարևորագույն խնդիրները գիտության ոլորտում ներկա պահին:

– Մենք ունենք լավ մասնագետներ, մենք պետք է պահպանենք այդ ներուժը: Մենք ունենք երիտասարդներ, որոնք հետաքրքրված են գիտության մեջ աշխատելով, ուզում են դառնալ հետազոտող: Եկեք ստեղծենք, որ երիտասարդն ու փորձառուն իրար կողքի աշխատեն, փորձը փոխանցվի: Պետք է անպայման հասկանանք, որ գիտությունը ֆինանսների պահանջ ունի, և դա կորած գումարներ չեն լինի: Այն, ինչ որ մենք այսօր հետազոտում ենք, վաղը կդառնա որոշակի տնտեսական խնդիր լուծող մի բան: Քիմիկոսն այսօր հետազոտում է նոր դեղերի ստեղծման հնարավորություն, վաղը դրանցից մեկը կարող է դառնալ նոր դեղ ու օգնել հիվանդին, բայց այսօր մենք պետք է հնարավորություն տանք, որ որակով և լավ պայմաններում կատարվի այդ հետազոտությունը, որ արդյունքը լավը լինի: Այսօր աշխատում են ֆանատներ՝ հաշվի չառնելով աշխատավարձի ցածրությունը, նրանք ամեն ինչ անում են:

Ավելի մանրամասն՝ տեսանյութում:

ԳՈՀԱՐ ՍՈՒՔԻԱՍՅԱՆ