Ինչո՞ւ վարչապետը ոչինչ չի ասում այն մասին, թե այս ընթացքում ինչքանով է թանկացել կյանքը Հայաստանում
Նիկոլ Փաշինյանի հրավիրած մամուլի ասուլիսում, որը տևեց չորս ու կես ժամ, բազմաթիվ հարցեր հնչեցին։ Բայց բազմաթիվ հարցեր, որոնք պակաս կարևոր չէին կամ գուցե ավելի կարևոր էին, այդպես էլ չհնչեցին։ Մի բան, ինչը չվրիպեց նաև փորձառու նախկին լրագրող Նիկոլ Փաշինյանի աչքից։ Ու քանի որ այդ հարցերն այդպես էլ չհնչեցին, ստիպված ենք դրանց մի մասը մենք հնչեցնել։ Ոչինչ, որ վարչապետի պատասխանները չենք լսելու։
Վարչապետի ասուլիսից տպավորությունն այնպիսին է, որ իշխանափոխությունից հետո Հայաստանում այլևս ամեն ինչ լավ է, մարդիկ գոհ ու երջանիկ են, չկա դժգոհությունների ալիք, բարձրացել է 85 հազար մարդու սոցիալական նպաստ ու թոշակ, 200 հազար մարդու աշխատավարձ, հիպոթեքային վարկերի 100 տոկոս աճ է արձանագրվել, 2019թ. հունվարին երկրում համախառն առևտուրը 19 տոկոսով աճել է, սրտի վիրահատության արժեքն ընկել է, ավելի քան 200 հազար քաղաքացու հասանելի են դարձել առողջապահական ծառայությունները։
«Սա սոցիալական վիճակի բարելավո՞ւմ է, թե՞ չէ»,- հռետորական հարց հնչեցրեց Նիկոլ Փաշինյանը։
Առաջին հայացքից՝ գուցեև բարելավում է։ Բայց դրանում համոզվելու համար բավարար չէ այն, ինչ ասում է վարչապետը։
Սոցիալական վիճակի բարելավումն ամենևին էլ մի կոմպոնենտով չի սահմանափակվում։ Դա կապված է տարբեր գործոնների հետ։
Իսկ ինչո՞ւ վարչապետը ոչինչ չի ասում այն մասին, թե այս ընթացքում ինչքանո՞վ է թանկացել կյանքը Հայաստանում, որից մեծապես կախված է մարդկանց սոցիալական վիճակը։ Խոսքը ոչ թե հայտարարվող 1,5-2 տոկոս գնաճի, այլ առաջին անհրաժեշտության ապրանքների իրական թանկացումների մասին է։ Այդ խնդրին Նիկոլ Փաշինյանը, երբ դեռևս Ազգային ժողովի պատգամավոր էր, շատ ավելի բուռն էր արձագանքում։
Հիշենք նրա հայտնի հարցապնդումներից մեկը, որը ներկայացրեց նախկին կառավարությանը` իշխանափոխությունից ընդամենը երկու-երեք ամիս առաջ. «Կառավարությունն անընդհատ ասում է, որ գնաճը 2,6 տոկոս է։ Այդ 2,6 տոկոսը ինչպես է ստացել Ազգային վիճակագրական ծառայությունը։ Նա տալիս է, որ կարագը թանկացել է 41 տոկոսով, խոզի միսը՝ 38 տոկոսով, կարտոֆիլը՝ 28 տոկոսով։
Այսինքն՝ սրանք գնաճի ցուցանիշներն են։ Հիմա ո՞նց են ստացել 2,6 տոկոս։ Որովհետև դրան հակադրել են խառը կանաչու գնանկումը` 48,5 տոկոսով, սխտորի գնանկումը` 22,2 տոկոսով, կանաչ սոխի գնանկումը՝ 18,2 տոկոսով, կանաչ և կարմիր տակդեղի գնանկումը՝ 12,1 տոկոսով։ Այսինքն, որ այդքան ասում եք՝ 2,6 տոկոս գնաճ, ես ձեր օգնությամբ պատկերավոր ցույց տվեցի, թե կառավարությունը, վիճակագրությունը, ինչպես է 48 տոկոսը մանիպուլյացիաներով դարձրել 2,6 տոկոս»։
Հետաքրքիր է, իսկ հիմա կառավարությունն ու վիճակագրությունը Նիկոլ Փաշինյանի ասած մանիպուլյացիաներն անո՞ւմ է, թե՞ ոչ։ Իհարկե անում է։ Բայց դա արդեն հավանաբար մանիպուլյացիա չէ, այլ գնաճի հաշվարկման մեթոդաբանություն։ Ինչպես նախկինում, այնպես էլ հիմա՝ գնաճը շատ ավելի ակտիվ է առաջին անհրաժեշտության ապրանքների շուկաներում։
Պատահական չէ, որ 1-2 տոկոս գնաճի պայմաններում միայն վերջին մի քանի ամիսներին սոցիալական այնպիսի կարևորության ապրանքատեսակ, ինչպիսին ալյուրն է կամ հացը, թանկացել է 10-20 տոկոսով։ Էլ չասենք մսամթերքի գնաճի մասին, որն անհասանելի է դարձել սպառողների մեծ մասին։
Միջին աշխատավարձը, որը հանդիսանում է սոցիալական վիճակի հիմնական բնութագրիչներից մեկը, այս ընթացքում էական փոփոխություն չի կրել։ Անցած տարի այն ավելացել է 2,9 տոկոսով։ Այս տարվա հունվարին` նախորդ տարվա նույն ամսվա համեմատ, միջին աշխատավարձի աճը կազմել է 4,1 տոկոս կամ շուրջ 172,2 հազար դրամ։ Բայց այն դեռ գնահատական է և առաջիկայում անպայման փոխվելու է։ Կասկած չկա, որ նվազելու է։
Ի դեպ, 2018թ. հունվարին միջին աշխատավարձի գնահատված աճը Հայաստանում 10 տոկոսից բարձր էր։
Սոցիալական վիճակի բարելավման մասին խոսելիս, հավանաբար, վարչապետին պետք էր հարցնել, թե իշխանափոխությունից հետո Հայաստանում քանի՞ նոր աշխատատեղ է բացվել։ Խոսքը բոլորին լավ հայտնի 30 կամ 40 հազար աշխատատեղերի հայտարարագրման մասին չէ։ Անշուշտ, շատ լավ է, որ այդքան թաքնված աշխատող բացահայտվել է։ Բայց բոլորս էլ հասկանում ենք, որ դա կապ չունի նոր աշխատատեղերի ստեղծման հետ։
Կամ՝ գուցե Նիկոլ Փաշինյանին պետք էր հարցնել, թե կարո՞ղ է թվարկել մեկ-երկու ընկերություն, որտեղ իր վարչապետ դառնալուց հետո 200, լավ, 100 նոր աշխատատեղ է բացվել։
Իսկ որ այս ընթացքում բազմաթիվ աշխատատեղեր փակվել են՝ փաստ է, բավարար է վկայակոչել միայն Ամուլսարի կամ Վանաձորի պղնձաձուլարանի օրինակը։
Սոցիալական վիճակի բարելավման մասին խոսելիս գոնե վարչապետը հիշո՞ւմ է, թե ժամանակին ինչեր էր խոստանում հասարակությանը։ Չենք խոսում աշխատավարձերի ու կենսաթոշակների կտրուկ բարձրացումների մասին, բայց ո՞ւր մնացին հանրային ծառայությունները նվազեցնելու վերաբերյալ հայտարարությունները։ Ինչո՞ւ այնուամենայնիվ խմելու ջրի սակագինը բարձրացավ, իսկ գազինը դեռ մեծ հարց է, թե ինչ կլինի։ Բայց չէ՞ որ սակագները պետք է իջնեին։
Վարչապետի ասուլիսում այդպես էլ որևէ հարց չհնչեց Հայաստանին «սպառնացող» տնտեսական թռիչքից, որի մասին մի քանի ամիս առաջ խոսում էր Նիկոլ Փաշինյանը։ Մինչդեռ, հավանաբար պետք էր հիշեցնել, որ միջազգային հայտնի ֆինանսական կազմակերպություններն այս տարի Հայաստանում տնտեսական աճի ոչ թե՝ թռիչք, այլ՝ դանդաղում են կանխատեսում։ Նրանք մեծ ակնկալիքներ չունեն նաև հետագա երկու տարիների հետ կապված։ Խոսքն ընդամենը 4,5-5 տոկոս աճի մասին է։
Ի՞նչ ներառական տնտեսական աճի մասին կարող է խոսք լինել, երբ արձանագրվող տնտեսական ակտիվությունը հիմնված է հիմնականում առևտրի և ծառայությունների վրա։ Ընդ որում, այստեղ գործ ունենք ոչ այնքան իրական աճի, որքան շրջանառությունների բացահայտման հետ։ Փոխարենը՝ տնտեսության իրական հատվածում զարգացումներ չկան։ Եթե շինարարության ոլորտում ամեն ինչ այդքան լավ է, ինչո՞ւ է պասիվանում անշարժ գույքի շուկան։ Չէ՞ որ այն տնտեսության ու սոցիալական իրավիճակի կարևոր ինդիկատորներից է։
Իշխանափոխությունից հետո վերսկսել է վատանալ երկրի արտաքին առևտրի շրջանառությունը։ Խոսվում է արտահանման խթանման կամ արտահանման հիման վրա տնտեսություն ձևավորելու մասին, բայց արագ տեմպերով ավելանում է ներմուծումը։ Դա չի՞ նշանակում արդյոք, որ ներքին տնտեսության դիրքերը թուլանում են։ Ընդ որում, ինչպես ներքին, այնպես էլ՝ արտաքին շուկաներում։
Գուցե Նիկոլ Փաշինյանին պետք էր հարցնել, թե իր գործողությունների հետևանքով ինչպիսի՞ վնաս է հասցրել Հայաստանի ներդրումային միջավայրին, որն այսօր էլ խելքի չի գալիս։ Կամ՝ ի՞նչ է արել ներդրումների պաշտպանության համար, որպեսզի կապիտալն իրեն հանգիստ զգա Հայաստանում, և ոչ թե՝ ահաբեկված։
Այն, ինչ ասվում է ներդրումային ծրագրերի մասին, դրանք հիմնականում նախկին իշխանությունների ժամանակներից են գալիս։ Ներդրումային նոր առաջարկներ գրեթե չկան։
Փոխարենը` կապիտալը գնում է Հայաստանից, երբ այլևս չկան մենաշնորհներ, իսկ կոռուպցիան հիմնականում հաղթահարված է։ Ինչպե՞ս ստացվեց, որ նախկինում Հայաստանում ձևավորված բարձր գների հիմնական մեղավորը համարվում էր մենաշնորհային տնտեսությունը, իսկ երբ մենաշնորհները վերացան, այդպես էլ գները չնվազեցին։
Հարցերը շատ են, բայց բավարարվենք այսքանով։ Հուսանք, որ վարչապետը դեռ բազում առիթներ կունենա դրանց պատասխանելու, եթե, իհարկե, ցանկանա։
ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ
