«Ես շշմած էի, որ Սերժ Սարգսյանը կարողանում է այսպիսի գրականագիտական վերլուծություն անել». Արմեն Մարտիրոսյան

Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան առիթով և գիրք նվիրելու օրվա կապակցությամբ այսօր ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանն այցելել է «Բուկինիստ» գրախանութ, որտեղ հանդիպում է ունեցել «Էդիթ Պրինտ» հրատարակչության ղեկավար Մկրտիչ Կարապետյանի, «Զանգակ» հրատարակչության ղեկավար Սոկրատ Մկրտչյանի, «Անտարես» հրատարակչության տնօրեն Արմեն Մարտիրոսյանի և «Բուկինիստ» ընկերության տնօրեն Խաչիկ Վարդանյանի հետ:

Հանդիպման ընթացքում նախագահը ներկաների հետ զրուցել է գրահրատարակչական աշխատանքի ձեռքբերումների և խնդիրների մասին, անդրադարձ կատարել գրքի տպագրության և վաճառքի, գրադարանների ու գրախանութների գործունեության բարելավման, ընթերցանության խրախուսման, պետության և մասնավոր հատվածի համագործակցության խնդիրներին: Հանդիպման ընթացքում հրատարակիչները նախագահին են ներկայացրել նաև իրենց առաջարկությունները:

Հանդիպման մանրամասների մասին 168.am-ը հեռախոսազրույց է ունեցել «Անտարես» հրատարակչության տնօրեն Արմեն Մարտիրոսյանի հետ

– Պարոն Մարտիրոսյան, գրահրատարակչության ո՞ր գլխավոր խնդիրներին անդրադարձաք պարոն նախագահի հետ այսօրվա հանդիպման ընթացքում:

– Մեր կողմից նախապատրաստած հարցերի շրջանակը ներառում էր գրքերի հարկի զրոյացման (ոչ թե ազատված ԱԱՀ-ից, այլ հենց զրոյացման) խնդիրը, քննարկեցինք լրատվամիջոցներով հեռարձակվող գրքի գովազդի հետ կապված խնդիրները, առաջարկելով գրքի գովազդը, որպես այդպիսին, հանել կոմերցիոն գովազդային բլոկներից, որպեսզի այն չհամարվի գովազդվող կոմերցիոն ապրանք: Հաջորդ հարցը վերաբերում էր այն խնդրին, որ Հայստանում այսօր գիրք տպագրելն ավելի թանկ է նստում, քան արտերկրում, իր բոլոր հետևանքներով: Հաջորդ հարցը, որ ես բարձրացրեցի, և որը կոնկրետ ինձ էր հուզում, այն էր, թե երբ է դադարելու պատերազմը, և երբ է կնքվելու խաղաղության պայմանագիրը: Պարոն Սարգսյանը բարյացակամորեն պատասխանեց, որ մեծ ջանքեր է ներդնում, որպեսզի դա տեղի ունենա:

– Գրահրատարակչության ոլորտում բարձրացված խնդիրների առնչությամբ ի՞նչ արձագանք եղավ նախագահի կողմից:

– Իմ կարծիքով (սա իմ սուբյեկտիվ կարծիքն է, համենայն դեպս ես չեմ լսել նրանից)՝ հավանաբար շուտով կլսենք, որ գրքի վրա ավելացված արժեքի հարկը կդառնա զրո: Հույս ունեմ՝ բարձրացված բոլոր մնացած հարցերը ևս կկարգավորվեն:

– Կարծեմ նաև գրքեր եք նվիրել պարոն նախագահին, և ի պատասխան՝ նաև նվեր եք ստացել նախագահից: Ի՞նչ գիրք եք Դուք նրան նվիրել, և ի՞նչ եք ստացել:

– Ես պարոն Սարգսյանի համար պատրաստել էի ավստրիացի մեծագույն գրող և մտածող Ռոբերտ Մուզիլի «Մարդն առանց հատկությունների» երկհատորյակը, սակայն ի սկզբանե ուզում էի, որ նվերս իր մեջ որոշակի ուղերձ պարունակեր: Ցանկացած պարագայում, երբ որևէ մեկին որևէ տեսակի նվեր ես տալիս, ուզում ես, որ այն որոշակի ուղերձ պարունակի: «Անտարես» հրատարակչության գլխավոր խմբագիր, գրականագետ Արքմենիկ Նիկողոսյանի հետ միասին մտածում էինք նախագահին նվիրել մի այնպիսի գիրք, որ մեր պետականության հետ որևէ տեսակի կապ կունենար:

Օրինակ, եթե ես նրան նվիրեի Ջորջ Օրուելի «Անասնաֆերմա»-ն, ապա, կարծում եմ՝ անվանումը կխրտնեցներ, որովհետև այդ վերնագիրն իր մեջ խնդիր է պարունակում, միաժամանակ, մյուս կողմից, իմ կարծիքով՝ դա Հայաստանի մասին գրված գիրք է: Ուիլյամ Գոլդինգի «Ճանճերի տիրակալը» կրկին գիրք է Հայաստանի այսօրվա մասին, բայց ուղիղ ընկալելու պարագայում վերնագիրը կրկին ուրիշ տեղ է տանում, թեև գործն իր իմաստով բոլորովին այլ է: Ջորջ Օրուելի հակաուտոպիական «1984»-ը («Հազար ինը հարյուր ութսունչորս»-ը) մի քիչ ավելի մեղմ էր, բայց մասամբ էր նման Հայաստանին: Ի վերջո, Արքմենիկ Նիկողոսյանի խորհրդով ընտրեցինք Ռոբերտ Մուզիլի «Մարդն առանց հատկությունների» երկհատորյակը:

– Եվ, ի վերջո, ի՞նչ հաղորդագրություն էր պարունակում Ձեր նվիրած այդ գիրքը:

– Քանի որ հաղորդագրություն պարունակող բոլոր գրքերի վերնագրերը խնդրահարույց էին, մենք ընտրեցինք այնպիսի գիրք, որը հողորդագրություն չէր պարունակում, ուղղակի գիրք նվիրելու օրվա առիթով նվեր էր, և վերջ:

– Ի՞նչ գիրք նվիրեց Ձեզ պարոն նախագահը:

– Պարոն Սարգսյանը մեզ բոլորիս նվիրեց ռուսերեն լեզվով հրատարակված Նիալ Ֆերգյուսոնի հեղինակած «Քաղաքակրթություն. ինչով է տարբերվում Արևմուտքը մնացած աշխարհից» գիրքը: Առաջին հարցը, որ ինձ հուզեց նվերն ընդունելիս, այն էր, թե ինչո՞ւ է ՀՀ նախագահը ռուսերեն լեզվով հրատարակված գիրք նվիրում մեզ, հետո հասկացա, որ երևի բովանդակությունն ավելի է կարևորել, քան լեզուն, և հենց այդ պատճառով հատկապես հենց այս գիրքն է ցանկացել նվիրել մեզ: Ինձ այստեղ ամենաառաջին հերթին՝ հետաքրքրեց «քաղաքակրթություն» բառը, որի հիմքում քաղաք և քաղաքով սկսվող բառերն են, որ մեզ այդքան պակասում են՝ քաղաք, քաղաքականություն, քաղաքավարություն, քաղաքացիություն, ի վերջո, նաև քաղաքակրթություն, և այլն: Այսինքն, եթե պարոն Սերժ Սարգսյանը սրա վրա ուշադրություն է դարձնում, ապա երևի արդեն իսկ լավ է:

– Պարոն Մարտիրոսյան, եթե չեմ սխալվում, կարծեմ՝ առաջին տարին է, որ երկրի նախագահը պաշտոնապես անդրադարձ կատարեց գրքի տոնին, այո՞:

– Այո, առաջին անգամն էր: Մենք ավելի քան քսան տարի խոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը գրքի տոնավաճառներ չի այցելում, գրքի կարևորությունն ընդգծող միջոցառումներին մասնակցություն չի ցուցաբերում, և այլն, ու ուրախալի էր, որ այս տարի պաշտոնապես գոնե այսպիսի անդրադարձ եղավ: Թեև, ես նորից եմ կրկնում՝ գրքի և գրահրատարկչության հետ կապված ոչ մի հարց պարոն Սարգսյանը կարող է և չլուծել՝ ո՛չ զրոյական ԱԱՀ, ո՛չ գրքի խրախուսում, և այլն, ոչ մի բան: Ամենակարևոր հարցը, որը ես մեծապես ակնկալում եմ, որ նա կլուծի՝ խաղաղության պայմանագիրն է, որի՝ օր առաջ ստորագրելուց հետո միայն գիրքը կհասնի ընթերցողին:

– Այսօրվա հանդիպման ընթացքում պարոն նախագահը խոսե՞ց իր գրքային նախասիրությունների մասին:

– Ինձ զարմացրեց, որ պարոն Սարգսյանը քաջատեղյակ էր ժամանակակից հայ գրականությունում տիրող, իմ կարծիքով, խայտառակ վիճակին, այն իմաստով, որ քաղաքացի-պետություն հարաբերությունները ժամանակակից հայ գրականությունից իսպառ բացակայում են: Մենք պետականածնունդ վեպ չունենք: Պարոն Սարգսյանը տեղակ էր այս մասին:

Օրինակ, երբ երկու տարի առաջ մենք թարգմանեցինք և հրատարակեցինք Օթար Ճիլաձեի «Քթոց» վեպը, Անուշ Սեդրակյանն ասաց, որ սա պետականաստեղծ վեպ է, միաժամանակ՝ լավագույն արևելաեվրոպական վեպերից մեկը: Այսօր Սերժ Սարգսյանը՝ առանց այս գրքի անունը տալու, նույն խնդիրը բարձրացրեց՝ նկատելով, որ ժամանակակից հայ գրականության մեջ այդպիսի գրական գործ չկա: Ես շշմած էի, որ Սերժ Սարգսյանը կարողանում է այսպիսի գրականագիտական վերլուծություն անել: Հայաստանի որևէ գրականագետից ես այս խնդրի մասին երբեք ոչինչ չեմ լսել, կրկնում եմ՝ որևէ գրականագետից: Ես ու Արքմենիկն անդադար խոսում ենք այս թեմայով, բայց, որպես կանոն, այդ հարցերը մշտապես ես եմ բարձրացնում:

– Իսկ պարոն նախագահը չասա՞ց, թե իր կարծիքով՝ ինչո՞ւ նման գրական ստեղծագործություն, այնուամենայնիվ, չկա:

– Իր կարծիքով՝ դա պայմանավորված է հազարամյակներ շարունակ պետականությունը կորցրած պետության և քաղաքացու հեռացած կապով: