«Ադրբեջանն ու Թուրքիան փորձում են Հայաստանի տնտեսական շրջափակումն է՛լ ավելի խորացնել՝ դրան մասնակից դարձնելով նաև Վրաստանին». Ալիկ Էրոյանց
Վրացագետ Ալիկ Էրոյանցի կարծիքով՝ իրանական գազը դեպի Վրաստան, ապա՝ ԵՄ տարածք արտահանելու հարցը բավականին խճճված է այն առումով, որ այդտեղ կա ոչ միայն Իրան-Հայաստան-Վրաստան մասնակցություն, այլ նաև Ռուսաստանի, նաև՝ Ադրբեջանի և Արևմուտքի ազդեցությունը Վրաստանի վրա, և այդ շրջանակներում՝ թե՛ քաղաքական, թե՛ տնտեսական շահերի բախում։
«Այս հարցի հանգույցը գտնվում է Վրաստանում։ Ամենաբարձ մակարդակով պաշտոնական հայտարարություններ այս հարցի հետ կապված հնչել են թե՛ Իրանի, թե՛ Վրաստանի, թե՛ Հայաստանի կողմից, բայց հիմնականում վրացական և իրանական կողմի հայտարարությունները որոշակիորեն չեն համընկել միմյանց հետ։ Եղել են դեպքեր, երբ հայտարարություններ են եղել իրանական կողմից, այնուհետև վրացական կողմը հերքել է դրա իրականությունը, որ իրենց միջև տեղի է ունեցել գազի մատակարարման վերաբերյալ պայմանավորվածություն։ Թեև փորձնական քանակի ծավալների գազ Իրանից Վրաստան մատակարարվել է, որը, ինչպես պարզվել է, եղել է ավելի շատ մասնավոր ընկերության ներկրման միջոցով, այսինքն՝ պետական մակարդակով չի եղել այդ համագործակցությունը Վրաստանի և Իրանի միջև»,- 168.am-ի հետ զրույցում պարզաբանեց վրացագետը։
Էրոյանցի խոսքով՝ վրացական կողմից հիմնականում հայտարարվում է, որ իրենց հիմնական մատակարարներ Ռուսաստանն ու Ադրբեջանն ավելի մատչելի գնով են գազ մատակարարում.
«Ժամանակ առ ժամանակ վրացական կողմը բարձրացնում է իրանական գազի ոչ մրցունակ լինելու հարցը՝ համեմատած ռուսական և ադրբեջանական գազի հետ։ Այսինքն՝ այլ հանգամանք չի նշվում, օրինակ՝ մատակարարման տեխնիկական խնդիր կամ քաղաքական շահերի բախման խնդիր, այլ հիմնականում գնային քաղաքականության մասին է խոսվում։
Եթե հիշում եք՝ հենց «Գազպրոմի» և Վրաստանի էներգետիկայի ոլորտի պատասխանատուների՝ նախկին փոխվարչապետ, էներգետիկայի նախարար Կալաձեի բավականին երկար ամիսների բանակցությունների արդյունքում Հայաստան մատակարարվող գազի հումքային փոխհատուցման փոխարեն՝ արդեն այս տարվա երկրորդ կեսից Ռուսաստանն ուղղակի տրանզիտային վճար է տալու Վրաստանին, որը շատ ավելի ցածր գին է ենթադրում, քան, օրինակ՝ Վրաստանը շահում էր հենց հումքի տեսքով։
Թեև դրա դիմաց Ռուսաստանը փորձեց Վրաստանին անհրաժեշտ գազի ծավալն ավելի ցածր գնով մատակարարել Վրաստանին. եթե չեմ սխալվում՝ 1000 խմ-ի համար միջինը 180-185 դոլարի սահմաններում, իսկ «Սոկարի» կողմից, եթե չեմ սխալվում, 140 դոլարով սոցիալական սպառման գազն է մատակարարվում, իսկ 280 դոլարով՝ կոմերցիոն սպառման գազը։ Այսինքն՝ վրացական կողմը հիմնականում առաջ է քաշում գնային քաղաքականության մեջ իրենց համար առավել շահավետ պայմաններում հայտնվելու հանգամանքը»։
Միևնույն ժամանակ, վրացագետն ընդգծեց, որ Վրաստանի հասարակական կամ որոշ փորձագիտական շրջանակների կողմից մշտապես շեշտվում է Ռուսաստանից՝ որպես թշնամի պետությունից, գազ ստանալու անթույլատելիությունը.
«Այսինքն՝ իրենց համար կարծես թե ավելի նախընտրելի է ադրբեջանական կամ նույն իրանական գազը՝ ռուսական գազի փոխարեն, քանի որ 2006թ., ինչպես իրենց մոտ է ընդունված ասել՝ գազային բլոկադա տեղի ունեցավ Ռուսաստանի կողմից, որի արդյունքում՝ ամբողջ Վրաստանը, այսպես ասած՝ սառչել էր։ Եվ բնական է, որ այս բոլոր գործոններով պայմանավորված՝ ինչ-որ առումով հարցը խճճվում է»։
Թեև հայկական, վրացական և իրանական կողմերն ամենաբարձր մակարդակով հայտարարում են, որ իրենք պատրաստ են համագործակցության, բայց ներկա պահին, Էրոյանցի խոսքով՝ դժբար է ասել, թե երբ դա տեղի կունենա ու ինչ ձևաչափով։
Ըստ նրա՝ պետք է հաշվի առնել նաև այն հանգամանքը, որ դեռևս հստակ որոշված չէ՝ դա տեղի կունենա Հայաստանի մասնակցությա՞մբ, թե՞ ոչ.
«Թուրքական տարածքով իրանական գազը Վրաստան արտահանելու հանգամանքը բացառվում է, քանի որ այնտեղ ռելիեֆային և սեյսմիկ առումով բարդ գոտի է։ Ավելի շատ դիտարկվում են Ադրբեջանը և Հայաստանը՝ որպես տարանցիկ ուղի, թեև գիտեք՝ Հայաստանի և Իրանի հարաբերությունները շատ ավելի բարձր մակարդակի վրա են, և կողմերի փոխվստահության ֆոնին նաև Իրանին է ձեռնտու, որպեսզի դա տեղի ունենա Հայաստանի մասնակցությամբ։ Վրաստանը պետք է ճիշտ տարբերակ ընտրի, նաև վրացական կողմն է դա գիտակցում, որ Իրանից դեպի Վրաստան գազը հասնի Հայաստանի միջոցով, քանի որ դա կլինի այլընտրանք արդեն գոյություն ունեցող Բաքու-Թբիլիս-Էրզրում գազամուղին։
Այսինքն՝ այսպես թե այնպես, գազամատակարարումը գրեթե ամբողջովին իրականացվում է Արդբեջանից, և մյուս ուղին դրան այլընտրանք կլինի։
Հակառակ պարագայում՝ Վրաստանը կնպաստի ադրբեջանական ընկերության մենաշնորհային քաղաքականության ավելի խորացմանը Վրաստանում, և թուրքական գործոնը դրա ֆոնին էլ ավելի կուժգնանա։ Ադրբեջանն ու Թուրքիան Հայաստանի տնտեսական շրջափակումը փորձում են էլ ավելի խորացնել՝ դրան մասնակից դարձնելով նաև Վրաստանին, իսկ Վրաստանը կկարողանա ինչ-որ չափով դրան հակազդել, եթե այդ գազատարն անցնի Հայաստանով»։
