«Որդուս հուշաքարի գողության պատճառով առողջական խնդիրներս էլ ավելի սրվեցին, բայց նման քայլի գնացողը շատ թանկ է վճարելու»
«Հերոսի ծնողները» նախագծի շրջանակում «Արմենպրես»-ն այս անգամ այցելել է ապրիլյան պատերազմի հերոս, Ջրականում (Ջաբրայիլ) ծավալված մարտական գործողությունների ժամանակ զոհված զինծառայող Գրիգոր Հարությունյանի մայրիկին՝ Անահիտ Հարությունյանին։
«Հանգիստ էր, աշխատասեր. եթե անգամ նա էր դժվար իրավիճակում հայտնվում, միեւնույնն է, նույնիսկ այդ ժամանակ կօգներ ընկերներին». տիկին Անահիտը որդուն այլ կերպ չի կարող բնութագրել, որովհետեւ մշտապես նրան այսպիսին է տեսել, ամենից շատ գնահատել նրա հենց այս հատկությունները։
Հերոսի մայրը բազում դժվարություններ հաղթահարելով է մեծացրել 4 զավակներին, ամուսնու մահից հետո եղել են դեպքեր, երբ նույնիսկ փողոցում են հայտնվել։ Չնայած ծանր պայմաններին՝ երեխաները չեն վրդովվել ու մշտապես աշխատել են աջակից լինել տիկին Անահիտին։
«Հատկապես Գրիգորս երբեք ոչ մի բանից չէր բողոքում, վատ պայմաններում էր ապրում, բայց սովորել էր։ Եղել է ժամանակ, որ մոմի լույսի տակ են դասերը սովորել, բայց ոչնչից չէին դժգոհում, ասում էին՝ այսպես էլ է լավ»։
Գրիգորը մանկուց մի երազանք է ունեցել՝ այնպես անել, որ հարազատները լավ պայմաններում ապրեն, ոչնչի կարիք չունենան, այդ իսկ պատճառով սկսել է աշխատել դեռ դպրոցական տարիներից:
«Գրիգորը մի ուրիշ ձեւի երեխա էր։ Սիրված էր թե´ դպրոցում, թե´ ընկերների, թե´ հարեւանության կողմից հատկապես իր համեստության, աշխատասիրության համար։ Էլեկտրական սարքերից շատ լավ էր հասկանում. եթե ձեռքը փչացած հեռախոս էր ընկնում, կարող էր շատ արագ վերանորոգել։ Հետագայում ասում էի՝ Գրիգոր ջան, կուզե՞ս ավտո դզող-փչողի ուղղությամբ գնաս, ասում էր՝ չէ, մամ, քեզ նման խոհարար եմ ուզում լինել, բայց ընտրեց վարսահարդարությունը։ 9-րդ դասարանից թողեց դպրոցն ու ընդունվեց ուսումնարան։ Եվ աշխատում էր, ինձ օգնում, եւ սովորում։ Զուգահեռ ձեռագործության դասերի էր հաճախում, հուլունքներից աշխատանք էր պատրաստում։ Մի որոշ ժամանակ էլ կահույքագործություն, շինարարություն սովորեց, որ համատեղ վերանորոգումներ աներ։ Մեր տան վերանորոգումը հենց այս պատից էր սկսել, կիսատ թողեց ու գնաց բանակ»,- ասում է տիկին Անահիտը, ցույց տալիս դիմացի պատը ու հավելում.
«Այս տունը այսպիսին չէր, բարի, կարեկցող մարդկանց օգնությամբ վերանորոգեցինք, չէի ուզում այս պատը որեւէ կերպ փոփոխության ենթարկել։ Ուզում էի այնպես թողնել, ինչպես Գրիգորն էր վերջին անգամ թողել. ասում էր՝ այնքան պիտի չարչարվեմ, մինչեւ ստացվի, բայց ուրիշ կերպ չէի կարող, սա էլ պիտի վերանորոգվեր։ Ուզում էր՝ գար, տունը միասին վերանորոգեինք, մի փոքր գործ դնեինք։ Գրիգորս մանկության տարիներին շատ էր լինում Կոտայքի մարզի Թեղենիք գյուղում, շատ էր սիրում այդ վայրը. նպատակ ունեմ մի հողատարածք ունենալ, որտեղ ծառ ու ծաղիկ կաճեցնեմ, Գրիգորիս անունն էլ այնտեղ կլինի, որ ամեն անգամ այցելելիս հիշեմ որդուս։ Հիմա հողատարածքը կա, բայց միջոցներս չեն բավականացնում»։
Տիկին Անահիտը Նուբարաշենի զորամասի պայմանագրային զինծառայող է, Անդրկովկասյան ռուս-կազակական զորքերի Էրեբունի շրջանի կադրերի բաժնի պետ։ Ասում է՝ այն, ինչ տեսնում էր ամեն օր, սովորեցնում էր Գրիգորին, այդ իսկ պատճառով որդին նախքան ծառայության անցնելն արդեն պատկերացում կազմում էր բանակային կյանքի մասին։ Գրիգորը բանակ էր զորակոչվել 2015 թվականի ամռանը, ծառայում էր Ջրականում (Ջաբրայիլ)։
«Երբ խոսում էինք Գրիգորիս հետ, ասում էի՝ բալես, ուզում ես՝ ավելի մոտ տեղ բերեմ, ասում էր՝ չէ, մամ, այստեղ լավ է, սա էլ է իմ հայրենիքը, սա եմ ընտրել, այստեղ պիտի մնամ։ Հիշում եմ՝ երբ զորակոչվում էր, ավտոբուս նստեց ու ասաց՝ մամ, ինչի ես լացում, կարո՞ղ է գիտես՝ հետ չեմ գալու։ Չգիտեմ, Գրիգորը հատկապես շատ էր ուրախանում, որ դիրքեր էր բարձրանում, ասում էր՝ հանգիստ է, հանգիստ, բայց ով կմտածեր, որ այսպես կլինի։ Ինձ ասում էին՝ ձեր որդին մի ուրիշ տղա էր. մանավանդ, որ լսում էր՝ դիրքեր պետք է բարձրանա, առաջինը նա էր շտապում»։
Մայրը Գրիգորի հետ վերջին անգամ խոսել է 2016 թվականի մարտի 31-ին, նախքան Գրիգորը դիրքեր կբարձրանար։
«Երբ էլ որ զանգում էր, ասում էր՝ ամեն ինչ լավ է, ընկերներիս հետ եմ, բոլորս հարազատներ ենք, մի ընտանիքի պես ենք։ Միշտ ուրախ էր հետս խոսում։ Ամսի 31-ին, որ զանգեց, ասում էր՝ մամա ջան, մի նեղվի, ի՞նչ կարող եմ անել, որ գումար ուղարկեմ, հոսանքը միացնեն։ Դրանից առաջ շուրջ 15 օր հոսանք չունեինք։ Հիշում եմ՝ մարտի 27-ին, թե 26-ին զինկոմիսարիատը ծնողներին էլ տարել էր Ղարաբաղ, ես էլ էի հերթի մեջ, բայց հաջորդ հերթի մեջ ընկա։ Գրիգորս զանգեց, ասաց՝ բա ոնց է, դու չկայիր, ասացի՝ Գրիգոր ջան, մյուսին անպայման կգամ։ Խաչ էր ուզել ու սրբապատկեր։ Դրանից առաջ մի որոշ ժամանակ շատ անհանգիստ էր, խաչը կորցրել էր, անպայման ուզում էր, որ նորը տանեմ։ Հետո իրերի մեջ գտա եկեղեցու նկարը, որը Ջաբրայիլում էր նկարել։ Արձակուրդին բերել էր, ինձ տվել ու ասել էր՝ կպահես, գամ մեծացնենք։ Ես մեծացրի, այստեղ տեղադրեցի. չգիտեմ էլ՝ Ղարաբաղի որ եկեղեցին է, բայց անպայման պիտի գնամ ու փնտրեմ, գտնեմ»։
Տիկին Անահիտը ցավը հաղթահարելու եւ առաջ նայելու համար ամեն օր էլ ուժ է գտնում։ Չնայած առողջական խնդիրներին՝ շարունակում է պայքարել, աշխատել, որպեսզի կարողանա կանգնել կրտսեր որդու թիկունքին ու աջակից լինել նրան։
«Դեպքերից հետո երեք ամիս շարունակ շատ վատ վիճակում էի, բայց հետո զգացի եւ խորհուրդ կտամ նաեւ մյուս մայրերին, որ այդպես պետք չէ, քանի որ ուրիշ երեխաներ էլ ունեն։ Ուզում եմ, որ նրանք պայքարեն, ուժեղ լինեն, ինձ մտերիմ մարդիկ, հարեւաններս աջակցեցին, ստիպեցին, որ ուժեղ լինեմ։ Հենց այդ ուժով էլ պայքարում եմ հիմա։ Վերջերս որդուս հուշաքարի գողության պատճառով առողջական խնդիրներս էլ ավելի սրվեցին, բայց նման քայլի գնացողը շատ թանկ է վճարելու»։
Գրիգորը հատկապես շատ էր կապված կրտսեր եղբոր՝ Սերյոժայի հետ. ամեն քայլ միմյանց հետ խորհրդակցելով էին անում, իրար շատ լավ էին հասկանում. տիկին Անահիտի խոսքով՝ կրտսեր որդու համար նույնպես հատկապես դեպքերին հաջորդող առաջին ամիսներին շատ դժվար է եղել։
«Մի ժամանակ Աթոյանի անցուղու մոտ էինք մնում։ Վերջերս անընդմեջ մի դրվագ եմ հիշում. շատ հետաքրքիր եղբայրներ էին, երկու տարվա տարիքային տարբերություն ունեին ու այնքան նման էին իրար, համարյա չէին տարբերվում։ Միասին գնում էին դիմացի դաշտը խաղալու, ձայն էի տալիս, ոչ մեկը չէր արձագանքում։ Երկուսով մտնում էին դաշտի մեջ ու չէին երեւում, մի քանի անգամ էլ էի գոռում, մեկ էլ տեսնեմ՝ Գրիգորն ու Սերյոժան գլուխները մեկ-մեկ բարձրացնում էին ու վազում տուն։ Գալիս էին ու շտապում ցույց տալ, թե ինչ են հավաքել։ Բացում էին, ձեռքերի մեջ՝ լիքը մորեխներ։ Ամեն անգամ այս տեսարանն եմ հիշում. որպես լուսավոր մի հիշողություն շատ է տպավորվել իմ մեջ»։
Հերոսի մայրը վստահ է՝ ապրիլյան պատերազմը եւս մեկ անգամ բացահայտեց 18-ամյա զինծառայողների ուժն ու պատրաստակամությունը՝ միշտ սատար լինել հայրենիքին եւ ժողովրդին։
«Կարծում եմ՝ սա ավելի սարսափելի մի բան էր, քան թեկուզ 90-ականների պատերազմը։ Ուղղակի որտեղից նրանց այսքան ուժ՝ ես չգիտեմ։ Հիմա ես հանդիպում եմ զինվորներին, շփվում եմ արդեն զորացրվածների հետ։ Հավատացեք՝ նրանք բոլորը առյուծ տղաներ են. ինչ ուժ ունեն, չեք պատկերացնում, եւ երեւի 25-30 տարեկանները նույնիսկ այդքան ուժ չունենան իրենց մեջ, որքան այս երեխաները»։
Տիկին Անահիտն այժմ աշխատանքին զուգահեռ սովորում է «Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարարության իրավաբանական ինստիտուտ»-ին կից գործող քոլեջում։ Ասում է՝ հետաքրքիր բնագավառ է, զինվորական ոլորտից զատ կցանկանա նաեւ ուժերը փորձել այս ոլորտում։
«Գնում եմ, մեծ սիրով շփվում եմ Աբովյանի դատապարտյալների հետ։ Ինչու չէ, կցանկանամ հետագայում դուրս գալ ներկայիս ոլորտից, որովհետեւ արդեն ահագին աշխատել եմ, գիտեմ, եւ խորանալ այս նոր բնագավառում, աշխատել Աբովյան ՔԿՀ-ում որպես տեսուչ»։
Ապրիլյան դեպքերից հետո հերոսի մայրը նախաձեռնել եւ հիմնել է «Սրտացավ մայրեր» հասարակական կազմակերպությունը, որը գտնում եւ հանրությանն է ներկայացնում անապահով ընտանիքներին, որպեսզի հնարավորության սահմաններում կարողանան վերջիններիս օգնել։
«Իմ Գրիգորը, չնայած իր անապահով պայմաններին, կհաներ, նույն վիճակում ապրող ընկերոջը թեկուզ վերջին ունեցածով կօգներ։ Ես հիմա էլ ամեն ամիս բարեգործությունից ստացված մթերքի, ինձ հատկացվող թոշակի ինչ-որ մի մաս ուղղում եմ մի-մի անապահով ընտանիքի։ Այսպես ես սփոփվում եմ եւ գիտեմ, որ որդիս էլ է դրանով հանգիստ լինում։ Ես պատրաստ եմ մինչեւ վերջ շարունակել աջակցել նրանց հնարավորության դեպքում»։
Տիկին Անահիտը մի ցանկություն ունի. ինչպես եւ բոլորը, ուզում է, որ խաղաղություն տիրի, զինվորները լինեն ապահով եւ անվտանգ, պետությունն էլ զինվոր կորցրած ծնողներին չանտեսի ու նրանց նկատմամբ հնարավորինս ուշադիր լինի։
Սյուզի Մուրադյան
Լուսանկարները՝ Էդուարդ Սեպետչյանի
