Էվթանազիա և բժշկական էթիկա
Մարդը լիարժեք ազատություն ունի՞ վարվել այնպես, ինչպես ինքն է ուզում։
Պարզ է, որ պատասխանը պետք է լինի «ոչ», եթե այդ իրավունքների գործադրումը պիտի վնասի այլոց։ Սակայն, չի բացառվում, որ նման իրավունքների գործադրումը չի վնասի մյուսներին։ Որևէ տեղ այս խնդիրն ավելի հստակ չէ, քան կամավոր էվթանազիայի պարագայում։
Մարդն իրավունք ունի՞ իր կյանքին վերջ տալ։
Գարեգին Հովսեփյաց կաթողիկոսը մի առիթով գրել է․ «Կյանքն իբրև երևույթ բարդ է, բազմակողմանի յուր դրական և բացասական կամ բացասական համարված կողմերով»։
Երբ մեկը ծերանում և ցավի ու դժվարության առջև է կանգնում, որոշ մարդիկ կարող են ենթադրել, թե նա բավական տառապել է, և մահը կարող է փրկություն լինել։ Հիվանդը չպետք է այսպիսի հանգամանքներում իրավունք ունենա խնդրել բժիշկներին վերջ տալ իր կյանքին կամ գոնե այնպիսի հաբեր տրամադրել, որոնք կկարողանա ընդունել՝ մահվան խոր քնում ընկղմվելու համար։
Ժամանակակից հասարակությանը հուզող այս իրողությունը ստացել է «էվթանազիա» անունը։ Այդպես են անվանում անբուժելի հիվանդ, մահվան շեմին գտնվող մարդու մահը բժշկական միջոցներով արագացնելու երևույթը։
Մեծ Բրիտանիայում էվթանազիան այսօր քրեական հանցագործություն է համարվում։ Հոլանդիայում 2001 թ․ ընդունված օրենքով այն լայն կիրառում է ստացել։ Օրենքն ազատում է քրեական պատասխանատվությունից այն բժշկին, ով մի շարք լավ մշակված ցուցումների վրա որոշում է դադարացնել հիվանդի կյանքը։
Հիվանդի նկատմամբ բժշկի պարտավորությունները հստակորեն ձևակերպվել են դեռևս փիլիսոփա և բժիշկ Հիպոկրատի երդման մեջ․ «Ինձանից մահաբեր դեղամիջոց խնդրող ոչ մեկին այն չեմ տա և ուղիներ ցույց չեմ տա նման մտադրության իրագործման համար»։ Դարեր շարունակ այս երդումը եղել է բժշկական մասնագիտության բարձրագույն սկզբունքների չափանիշ։ Սակայն ինչպես Ն․ Ա. Սեմաչկոն է նկատում, բժշկական մասնագիտության էթիկական սկզբունքները հավերժ մնայուն չեն։ Նրանք իրենց վրա կրում են դարաշրջանի ազդեցությունները։ Որոշ բժիշկներ հետևում են Հիպոկրատի երդմանը՝ պնդելով, որ հիվանդ սպանելը չի համապատասխանում բժշկի կոչմանը։ Որոշներն էլ գտնում են, որ բժիշկները պետք է թեթևացնեն մարդու ցավը նույնիսկ այն դեպքում, երբ այն կարող է ծառայել խաղաղ և դյուրին կերպով մահանալուն։
Այսպիսով, պե՞տք է մարդ իրավունք ունենա ընտրելու իր մահվան ձևն ու ժամանակը։ Պե՞տք է, որ մարդն աջակցություն ստանա այս գործընթացում։ Արդյո՞ք մարդն իր նմանին կյանքից զրկելու իրավունք ունի՞, թեկուզ կատարում է վերջինիս խնդրանքը։
Ոմանք հակված են կարծել, որ պետք է և ճիշտ է մեզ համար ունենալ մեր մահվան ժամանակն ու բնույթը որոշելու ազատությունը։ Ոմանք էլ հայտարարում են, թե այս կարգի անկախությունը վնասակար ազդեցություն կունենա հասարակության վրա, և այն հակառակ է կրոնական համոզմունքներին։
Էվթանազիայի վտանգն այն է, որ վերջինս, մահը վերածելով կենցաղային ծառայություններից մեկին, հասարակությանն աննկատ պարտադրում է իրավասություններ, որոնք չեն կարող պատկանել մարդուն՝ ո՛չ բուժողին, ո՛չ մահացողին, ո՛չ էլ ղեկավարողին։
Ինչպիսի՞ն է եկեղեցու դիրքորոշումը:
Քրիստոնեությունը մերժում է էվթանազիայի կողմնակիցների բարեգութ սպանության տեսությունը: Էվթանազիայի արդարացման գթասրտության փաստարկը հաճախ կարող է կեղծվել թե՛ հիվանդի հարազատների, թե՛ բժիշկների կողմից. միգուցե հարազատների համա՞ր է անտանելի` տեսնել հիվանդին այդ վիճակում, և հիվանդի հանգիստ մահվան միջոցով փորձում են հենց իրենց ազատել այդ տառապանքներից: Բժիշկը և առհասարակ որևէ մեկն ավելի գթասիրտ չէ, քան Նա, Ով մարդկային էակին է արարել: Աստված մարդուն կյանք է և Նա էլ կանխորոշված ժամկետում այն նրանից վերցնում է:
Քրիստոնեությունը մարդու կյանքը բացառիկ արժեք է ընդունում, արժեք, որն անփոխարինելի և եզակի է: Հետևաբար մարդն ամեն ինչ պետք է անի՝ այդ արժեքը պահպանելու համար: Բժշկությունից պետք է օգտվել միայն այն դեպքում, երբ այն նպատակ ունի երկարաձգել Աստծո պարգևը` կյանքը:
