Հակամշակութային 2016-ը՝ Հայաստանում
Ինչպես անցյալ տարեվերջին, այս տարի նույնպես 168.am-ն ամփոփում է անցնող տարվա մշակութային և հակամշակութային սեփական ուսումնասիրություններով՝ հասարակական առավել լայն հնչեղություն ստացած թոփ իրադարձությունները, որն ընթերցողներին ենք ներկայացնում՝ ըստ ժամանակագրության:
Այսպիսով, անցնող տարին ամփոփում ենք «Հակամշակութային 2016»-ի դիտարկմամբ՝ վերհիշելով մեր երկրի մշակութային կյանքում տեղ գտած բացասական իրողություններից առավել ակնհայտները:
Հունվար 2016
Մինչ անցնող տարվա հունվարին ազգը տոնում էր Նոր տարին, մշակութային նեղ շրջանակներում փորձում էին մարսել արդեն՝ նախկին, այդ պահին՝ ներկա մշակույթի նախարարի գլխավորությամբ հերթական՝ համաշխարհային մշակութային պրակտիկայում աննախադեպ իրողություն գրանցած «գործարքը»… Նկատի ունենք Օպերային թատրոնում տեղի ունեցող կառուցվածքային փոփոխությունները, որի արդյունքում դիրիժոր Կարեն Դուրգարյանը հեռացավ Ալ. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնից: Իրականությունն այնքան անմարսելի էր, որ ողջ հունվարը, մասամբ՝ նաև փետրվարին, ազգովի փորձում էինք հասկանալ՝ ի՞նչ կատարվեց Օպերային թատրոնում…
Փետրվար 2016
Պետք է նկատել, որ մշակութային դաշտում սկանդալներն իրար հերթ չտալով՝ փոխարինելու էին գալիս մեկը մյուսին: Այսպիսով, փետրվարին պայթեց ներմշակութային հերթական սկանդալը՝ նմանապես նախկին նախարարի կամայականությունների շարքից: Կամերային երաժշտական թատրոնի անձնակազմը բոյկոտում էր՝ պահանջելով գլխավոր ռեժիսոր Արմեն Մելիքսեթյանի հեռացումը: Դրամատիկ իրողությունների զարգացումը հասավ այնտեղ, որ մի օր Արմեն Մելիքսեթյանը բաց նամակով խնդրեց Մշակույթի նախարարին՝ ՇՏԱՊ դադարեցնել թատրոնի գործունեությունը, հետո լուծարել այն, և այլն, և այլն… Այս խմորը շատ ջուր քաշեց՝ էլ գող փիսո, էլ քաչալ շուն, ընդհուպ՝ մինչև այն աստիճան, որ մամուլում կասկածներ հնչեցին՝ Կամերային երաժշտական թատրոնի վրա թուղթ ու գիր կա արված… Սկանդալն ավարտվեց վերոհիշյալ թատրոնից գլխավոր ռեժիսորի՝ Արմեն Մելիքսեթյանի հեռացումով, որին հաջորդեցին նույն թատրոնի այլ աշխատակիցների հեռացումները:
Մարտ 2016
Մարտին խորը վշտով տեղեկացանք՝ երկարատև հիվանդությունից հետո կյանքից հեռացել էր հայ օպերային երգիչ (տենոր), բեմադրիչ, ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ (1985թ.), Լիտվայի ԽՍՀ վաստակավոր արտիստ (1982թ.) Գեղամ Գրիգորյանը։
Ապրիլ 2016
2016-ի ապրիլը շատ երկար ժամանակ չի մոռացվելու՝ ղարաբաղաադրբեջանական սահմանին Ադրբեջանի կողմից հրահրված պատերազմի հետքերով, որ խաթարելու եկավ երկրի խաղաղ բնակիչների անդորրը՝ անկախ տարիքային, մասնագիտական և ամեն տեսակի պատկանելությունից: Քառօրյա պատերազմի օրերին կաթվածահար եղավ նաև երկրի մշակութային կյանքը, բոլոր տեսակի ռեսուրսները՝ մտավոր, ստեղծագործական և այլն, ուղղելով միայն հայրենիքի վտանգված սահմանների պաշտպանությանը:
Մայիս 2016
Անցնող տարվա մայիսը «պայթեց» Երևանի սրտում՝ Խաչքարերի պուրակում տեղադրված՝ քանդակագործ Գագիկ Ստեփանյանի հեղինակած Գարեգին Նժդեհ ահասարսուռ արձանի հայտնությամբ: Հեղինակը սեփական աշխատանքն այսպես ներկայացրեց. «Ես կերտել եմ Նժդեհին զինվորականի հագուստով, պատվանդանի ճարտարապետական մասի վրա էլ գրված են Նժդեհի մտքերը՝ ինչպե՞ս պետք է ապրենք, ի՞նչ է պետք մեր ազգին: Ես նրա զինվորական հագուստը երկարացրել եմ, որ ձուլվի՝ մի ամբողջական կերպար ստանալու համար»։
Արձանի տեղադրումից հետո, սակայն, ազգաբնակչության զգալի հատվածն ուղղակի երկընտրանքի մեջ էր՝ ո՞ւմ են կերտել իրականում՝ հայ պետական, ռազմական գործիչ, քաղաքագետ-իմաստասեր Գարեգին Նժդեհի՞ն, թե՞ Մոսկովյան պետության արքա, Ռոմանովների դինաստիայից Համայն Ռուսիո Առաջին կայսր Պետրոս Առաջինին… Նկատենք, որ բազմահազար քաղաքացիների երկմտանքը մինչ օրս որևէ կերպ չի փարատվել…
Հունիս 2016
Հունիս ամսին Երևանում մեծ ցավով հրաժեշտ տվեցինք հայ երգչուհի, ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստուհի (1959) Օֆելյա Համբարձումյանին: Երգչուհին մահացավ հունիսի 13-ի առավոտյան՝ 91 տարեկան հասակում:
Հուլիս 2016
Թվում էր՝ ամռային թեժ հուլիսը նույնքան թեժ մշակութային անցուդարձ էր ակնկալում, սակայն 2016-ի հուլիսի 17-ի առավոտյան ականատես եղանք Երևանում զինված պատանդառության փորձի, որ պատմության մեջ մտավ Էրեբունու ոստիկանության գումարտակի՝ ՊՊԾ գնդի գրավումով: Իրադարձություններն օրեր շարունակ լարվածության մեջ պահեցին երկրի բնականոն կյանքը՝ անդրադառնալով նաև մշակութային կյանքի վրա:
Սեպտեմբեր 2016
Անցնող տարվա սեպտեմբերը հատկապես բացառիկ էր հակամշակութային միաժամանակ մի քանի իրողություններով: Նախ մենք հրաժեշտ էինք տալիս ամենաերկարակյաց մշակույթի հակամշակութային նախարար Հասմիկ Պողոսյանին, միաժամանակ հայտնաբերելով, որ «մշակութային» կարող էր լինել նաև իսկանդերը…
Այս ամիս համացանցը պայթեց նաև մեր՝ քաղաքացիներիս, պետական միջոցներից ֆինանսավորվող Հանրային հեռուստատեսության՝ Առաջին ալիքով եթեր հեռարձակվող, 6/8-ը՝ լավագույն տասնյակի կատարմամբ երաժշտական «Ամենակարող երգիչը» նախագծի առնչությամբ՝ հայտնի օպերային երգչուհի Հասմիկ Պապյանի հեռավոր Եվրոպայից հնչեցրած ահազանգից, որով նա ոտքի կանգնելու կոչ էր անում ժողովրդին՝ կասեցնելու համար երկար մտածված, լավ կազմակերպված և մեր մշակույթը վերջնականապես կացնահարելու հանցավոր գործողությունը:
Սեպտեմբերին երկարատև ու ծանր հիվանդությունից հետո կյանքից հեռացավ Մատենադարանի տնօրեն Հրաչյա Թամրազյանը, ով բազմաթիվ մենագրությունների, գիտական հոդվածների և ուսումնասիրությունների հեղինակ էր։ Նրա ուսումնասիրությունները հիմնականում առնչվում էին միջնադարագիտության, մասնավորապես՝ նարեկացիագիտության բնագավառին։
Հոկտեմբեր 2016
2016-ի հոկտեմբերին կյանքից հեռացավ բազմաթիվ սիրված ֆիլմերի ռեժիսոր, մոսկվաբնակ հայ ռեժիսոր, սցենարիստ և դերասան, ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ (1987), հայկական «Հայակ» ազգային կինոյի մրցանակաբաշխության Հատուկ մրցանակի դափնեկիր (2013) Ներսես Հովհաննիսյանը: Ներսես Հովհաննիսյանի ֆիլմերից շատերն այնքան մեծ ժողովրդականություն էին վայելում, որ դրանցից շատ արտահայտություններ ժողովուրդը վերածել է թևավոր խոսքերի. «Հարսնացուն հյուսիսից» (1975թ.), «Երջանկության մեխանիկա» (1982թ.), «Օտար խաղեր» (1986թ.), «Ձախորդ Փանոսը» (1969թ.):
Նույն ամսին 77 տարեկան հասակում կյանքին հրաժեշտ տվեց նաև գրող, հրապարակախոս, խմբագիր, թարգմանիչ, հասարակական-քաղաքական գործիչ Ռուբեն Հովսեփյանը: Նա բազմաթիվ վեպերի թարգմանիչ էր, իսկ Հայաստանի անկախացման առաջին օրերից ծավալել է ակտիվ հասարակական-քաղաքական գործունեություն, տևական ժամանակ եղել է նաև Ազգային ժողովի պատգամավոր:
Դեկտեմբեր 2016
Տարին ամփոփում ենք մշակութասեր հասարակության տարբեր հատվածների համար ոչ միանշանակ ընկալումների արժանացած երկու իրողություններով՝ Լեռնային Ղարաբաղի մայրաքաղաքում արվեստագետների հանդիպումը նախագահ Սերժ Սարգսյանի հետ, նմանապես՝ «Երկրաշարժ» ֆիլմի հայաստանյան պրեմիերան, որ իրարամերժ կարծիքների և քննարկումների առիթ տվեց:
Տեղեկացնենք, որ 168.am-ը տարվա ավարտն ամփոփել է նաև սեփական ուսումնասիրությամբ «Մշակութային 2016»-ի ընդգրկուն վերլուծությամբ, որտեղ ներկայացվել են մեր դիտարկմամբ՝ տարվա ընթացքում ձեռք բերված մշակութային ձեռքբերումներն ու հաջողությունները:
