«Ադրբեջանը պատերազմի սպառնալիքի տակ փորձում է վախի մթնոլորտ մտցնել Հայաստանում և Ղարաբաղում»
Հարցազրույց «Ազգային վերածնունդ» կուսակցության նախագահ, ՀՀ պաշտպանության նախկին նախարար Վաղարշակ Հարությունյանի հետ
– Պարոն Հարությունյան, Ձեր կարծիքով՝ ինչո՞վ է պայմանավորված վերջին շրջանում սահմանում լարված իրավիճակը, և ինչքանո՞վ են իրատեսական պատերազմի վերսկսման մասին մտահոգությունները:
– Ստեղծված ռազմաքաղաքական իրավիճակում, չի կարելի ասել, որ պատերազմի վերսկսումը հնարավոր չէ, բայց իմ գնահատմամբ՝ շատ ցածր հավանականություն կա, որ լայնածավալ պատերազմ կվերսկսվի: Դրա հիմնավորումն այն է, որ Ադրբեջանը չունի ռազմաքաղաքական այն առավելությունը, որն իրեն թույլ կտա սկսել պատերազմ և հաղթանակի հասնել: Ադրբեջանը դա շատ լավ գիտակցում է: Այս հարցը հնարավոր կլինի լուծել բանակցային ճանապարհով, ինչին նա պատրաստ չէ: Հայկական կողմը միշտ հայտարարել է, որ պատրաստ է զիջումների, իսկ ադրբեջանական կողմը երբեք դրա մասին չի ասել, որովհետև հայկական կողմի համար ամենակարևոր հարցը Ղարաբաղի կարգավիճակն է, այն դեպքում, երբ Ադրբեջանը երբեք նույնիսկ չի ասում՝ քննարկենք, նա հստակ հայտարարում է, որ Ղարաբաղն իր տարածքն է, և ինքը պատրաստ չէ ընդհանրապես դա քննարկելու: Այնպես որ, բանակցային ճանապարհը փակ է:
Ստացվում է՝ մի կողմից՝ Ադրբեջանը չի ուզում գնալ բանակցային ճանապարհով, մյուս կողմից՝ նա պատրաստ չէ սկսել լայնածավալ պատերազմ: Ռազմաքաղաքական իրավիճակը տարածաշրջանում այնպիսին է, որ գերտերությունները համաձայն չեն, ու իրենց շահերից այսօր չի բխում այդ պատերազմը: Դա գիտակցելով՝ Ադրբեջանը ընտրել է ռազմավարության երրորդ ուղղությունը՝ նա պատերազմի սպառնալիքի տակ փորձում է վախի մթնոլորտ մտցնել Հայաստանում և Ղարաբաղում, դրանով իսկ՝ ստիպել հայկական կողմերին գնալ զիջումների բանակցային գործընթացում:
Մյուս կողմից՝ նա ճնշում է գործադրում միջազգային հանրության վրա, առաջին հերթին՝ Մինսկի խմբի համանախագահների, որպեսզի նրանք սեղանին դնեն մի տարբերակ, որը բխում է իրենց շահերից: Նա նույն կերպով շանտաժի է ենթարկում այն պետություններին, որոնք արտահանում են նավթ, կամ էլ այն պետություններին, որոնք մասնակից են այն միջազգային կազմակերպությանը, որը նավթն արտահանում է: Ադրբեջանը շանտաժ է անում և ակնկալում է, որպեսզի այդ վախի մթնոլորտը խթանի Հայաստանում և Ղարաբաղում արտագաղթը, թուլացնի պետությունը, բանակը, և, որ հայկական կողմերը գնան զիջումների:
– Սեպտեմբերի 24-ին ադրբեջանական կողմը գնդակոծել է հայկական սահմանամերձ բնակավայրերը, ինչի հետևանքով Տավուշի մարզում կան զոհեր խաղաղ բնակչության շրջանում: Դրանից հետո ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները հայտարարությամբ հանդես եկան՝ ասելով, որ այս պահին իրենք չենք կարող վստահաբար որոշել՝ ինչպե՞ս է առաջացել բռնությունը, քանի որ կողմերից յուրաքանչյուրը մեղադրում է մյուսին: Առհասարակ ինչպե՞ս եք գնահատում միջազգային կառույցների արձագանքները սահմանի միջադեպերի և, հատկապես, վերջին դեպքերի վերաբերյալ: Արդյոք այդ արձագանքները համարժե՞ք են առկա իրավիճակին:
– Եթե մենք հետևենք, ընդհանրապես, հակամարտության սկզբից մինչև այսօր արձագանքը միշտ եղել է ոչ ադեկվատ: Հիմնականում զինադադարի խախտումը եղել է Ադրբեջանի կողմից, բայց միջազգային կազմակերպությունները հիմնականում դնում են հավասարության նշան, և դա հասկանալի է, որովհետև միջազգային կառույցները խնդիր են դրել, որպեսզի չնեղացնեն կողմերին: Մեր պարագայում ստացվում է՝ Ադրբեջանին իրենք խրախուսում են, որպեսզի նա այդ գործողությունները շարունակի, և ինձ թվում է՝ մենք այլ մոտեցում չենք կարող ակնկալել, դա միջազգային կազմակերպությունների աշխատաոճն է՝ ոչ միայն Հայաստան-Ադրբեջան-Ղարաբաղ հակամարտության պարագայում: Դա չի նշանակում, որ մենք չպետք է աշխատենք այնտեղ, որպեսզի հասնենք մեր նպատակներին, և ճնշում գործադրենք միջազգային կազմակերպությունների վրա, որպեսզի թույլ չտան՝ այդ դեպքերը կրկնվեն:
Մենք պետք է հասնենք այն իրավիճակին, որ այդ իրավիճակների քանակը հասցնենք մինիմալի: Դա վերաբերում է այն բոլոր կազմակերպություններին, որոնք զբաղվում են Ղարաբաղի հարցով՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը, ԵԱՀԿ-ն, ՀԱՊԿ-ն, ԱՊՀ-ն և այլ կազմակերպություններ: Մենք բոլոր այդ ատյաններում պետք է ակտիվ աշխատենք, առաջին հերթին՝ ներկայացնենք լիարժեք ինֆորմացիա, թե ինչ է տեղի ունեցել, ում կողմից է խախտում եղել, և այդ կազմակերպությունների կանոնադրության կետերի համաձայն՝ պահանջել, որ իրենք պահանջեն: Ադրբեջանը միշտ խուսափում է, որ լինեն նման մեխանիզմներ, որոնք կբացահայտեն, թե ով է խախտումն իրականացրել:
– Պարոն Հարությունյան, կարծիքներ են հնչում, որ աշխարհաքաղաքական կենտրոնները շատ հանդուրժողական ու բարյացակամ են Ադրբեջանի նկատմամբ, ինչը նրան հնարավորություն է տալիս նման պահվածք դրսևորել: Համաձա՞յն եք նման գնահատականների հետ, և ինչո՞վ է դա պայմանավորված:
– Այստեղ նման մոտեցումն օբյեկտիվ չէ: Պետք է ավելի լայն նայել այս հարցին: Եթե մենք նայենք հակամարտություններին, բոլոր հակամարտություններում, որտեղ հավասարության նշան են դնում, դա տեղի է ունենում: Մինսկի խմբի համանախագահներն առաջին հերթին՝ պետք է հստակ իմանան՝ ով է դա իրականացնում, բայց իրենք հիմա չունեն այդ մեխանիզմը: Եթե օբյեկտիվորեն նայենք, իրենք ի վիճակի չեն գնահատելու: Այդ միջազգային կազմակերպությունները չունեն այդ միջոցները՝ իմանալու, նույնիսկ խաղաղապահ ուժեր չկան, որովհետև Ադրբեջանը դեմ է: Ստեղծված իրավիճակը թույլ չի տալիս համանախագահներին՝ օբյեկտիվ գնահատել՝ ինչ է կատարվում շփման գոտում:
– Քննադատություններ են հնչում նաև ՀԱՊԿ-ի հասցեին, որի անդամ է նաև ՀՀ-ն, որը չի արձագանքում այս իրավիճակին:
– Հայտարարություն ՀԱՊԿ-ի կողմից եղել է, իսկ այն, որ մեր ցանկությունն է, որպեսզի դա լինի ավելի խիստ՝ ուրիշ հարց է: Երկրորդ՝ ՀԱՊԿ-ն ունի իր կանոնադրությունը, որտեղ հստակ նշված է, թե երբ ՀԱՊԿ-ն պետք է միջամտի: ՀԱՊԿ-ն միջամտում է այն դեպքում, երբ լինում է ագրեսիա, և, եթե պետությունը դիմում է ՀԱՊԿ-ին: Մեր գնահատմամբ՝ ագրեսիա տեղի չի ունեցել, տեղի է ունեցել զինադադադարի կոպիտ խախտում Ադրբեջանի կողմից, և Պաշտպանության նախարարը բազմիցս հայտարարել է, որ մենք չենք դիմել ՀԱՊԿ-ին, որպեսզի նա մեզ ռազմական աջակցություն ցույց տա:
– Ըստ Ձեզ՝ ինչո՞ւ չեն դիմում, չկա՞ դրա անհրաժեշտությունը:
– Եթե մեր ուժերով մենք դա կանխում ենք, նույնիսկ՝ ոչ թե բանակի ողջ ուժերով, այլ միայն այն ուժերով, որոնք իրականացնում են ծառայություն շփման գծում, ինչո՞ւ դիմենք:
– Ձեր կարծիքով՝ ինչպիսի՞ն պետք է լինեն հայկական կողմի գործողությունները: Կարծիքներ են հնչում, որ ավելի ուժեղ պատասխան մենք պետք է տանք ադրբեջանական կողմին:
– Մեր բանակը կայացած կառույց է, և դրա մասին բոլորը շատ լավ գիտեն: Բանակում բոլորը պատրաստված, գրագետ զինվորականներ են, սկսած բարձրաստիճան սպաներից՝ մինչև շարքայինը: Ես անձամբ վստահում եմ, որ բանակը ճիշտ է գնահատում իրավիճակը և ճիշտ գործողություններ է իրականացնում: Ես տեղյակ եմ՝ ինչ գործողություններ են իրականացնում՝ շատ էֆեկտիվ, մինիմալ կորուստներով, և գործում են շատ խիստ: Եթե չլինեին մեր բանակի գործողությունները, ապա այս դեպքերի քանակը և ծավալը կլիներ ավելի մեծ: Այնպես որ, այն, ինչ անում է բանակը, պատասխանում է բոլոր նրանց քայլերին:
– Վերջին շրջանում մամուլում ակտիվ քննարկվում էր նաև հայազգի Վահան Մարտիրոսյանի՝ Ադրբեջան ներգաղթելու և քաղաքական ապաստան պահանջելու թեման: Ըստ Ձեզ՝ այդ հանգամանքը կարո՞ղ էր որևէ կապ ունենալ սահմանի վերջին դեպքերի հետ:
– Ոչ, ես չէի կապի դրա հետ: Ընդհանրապես, միջազգային փորձը ցույց է տալիս, որ այդպիսի դեպքեր եղել են, և ավելի բարձր պաշտոններ ունեցող մարդիկ, որոնք նույնիսկ պետական գաղտնիքի են տիրապետել, նույն քայլին են գնացել, դա նորմալ երևույթ է՝ այն առումով, որ նման բաներ լինում են: Իհարկե, նորմալ չէ, որ Հայաստանի քաղաքացին դավաճանում և գնում է մի պետություն և ցեխ է լցնում իր պետության վրա՝ անկախ նրանից՝ ինչո՞վ է նա փորձում դա հիմնավորել, բայց դա չի ունենալու ազդեցություն և չունի, որովհետև այդ դեպքերն այսօր չեն սկսվել, ու ես կապ չեմ տեսնում:
