«Մեր ռուս գործընկերներին պետք է ցույց տանք, որ մենք ենք տերն այս երկրի». Ստեփան Գրիգորյան
168.am-ի զրուցակիցն է Գլոբալիզացիայի և տարածաշրջանային համագործակցության վերլուծական կենտրոնի խորհրդի նախագահ, հեղինակավոր վերլուծաբան Ստեփան Գրիգորյանը:
– Պարոն Գրիգորյան, Գյումրիում տեղի ունեցած ոճրագործությունից հետո պահանջներ են հնչում հրաժարվել Գյումրիում տեղակայված ռուսական 102-րդ ռազմաբազայից: Բնականաբար, ռուսաստանյան գործիչները պնդում են, որ ռազմաբազան զսպաշապիկ է Ադրբեջանի և Թուրքիայի համար: Ըստ Ձեզ` այսօր Հայաստանի բնակչության շրջանում դժգոհության տեսքով արտահայտվող պահանջները պե՞տք է առարկայանան և վերածվեն քաղաքական պահանջների, թե՞ այդ ռազմաբազաներն իսկապես զսպաշապիկ են Ադրբեջանի և Թուրքիայի համար:
– Չեմ կարծում, որ այդ պահանջի քաղաքականացումն այս պահին ամենախելոք բանն է: Ռազմաբազայի հետ կապված խնդիրներն այլ հարցեր են: Կարելի է քննարկել` որքանո՞վ են այդ ռազմաբազաները ծառայում ՀՀ անվտանգությանը, եթե լուրջ պատերազմ սկսվի, ինչքանո՞վ ռուսական կողմը կմիջամտի՝ որպես ՀՀ-ին դաշնակից երկիր: Այո, իսկապես սրանք հարցեր են, և պետք է քննարկել: Սակայն կարծում եմ, որ ակտուալ չէ ռազմաբազայի խնդիրն այսօր բարձրացնելը: Ակտուալ է դնել խնդիր, որ Գյումրիի հանցագործության մեղադրյալը վերադարձվի հայկական կողմին: Պետք է գործել Գյումրիում տեղակայված 102-րդ ռազմաբազայի գլխավոր պայմանագրի համաձայն: Այն ենթադրում է, որ եթե սպանությունը կատարվել է բազայից դուրս, ուրեմն քննությունը պետք է վարեն ՀՀ քննչական մարմինները, դատավարությունը` ևս տեղական դատական մարմինները:
Այս գործը շատ լուրջ է և ունի իրավական կողմ, և դրա շրջանակում շատ կարևոր է հասկանալ դեպքի իրական դրդապատճառները, հասկանալ իրական պատվիրատուներին, եթե այդպիսիք իսկապես կան: Այն, որ դեպքը տեղափոխվում է քաղաքական դաշտ, քննարկվում ռազմաբազայի լինել-չլինելու հարցը, երկրորդական խնդիր է: Ես դա ակտուալ չեմ համարում: Մեզ համար ակտուալ պետք է լինի իսկապես ճշմարտության բացահայտումը` ցույց տալով մեր երկրի անկախությունը: Հանցագործությունը Հայաստանի տարածքում է եղել, Գյումրի քաղաքում, դա Ռուսաստանի Դաշնության տարածք չէ, և ուրեմն մեր օրենքներով պետք է մարդը դատվի, գործն ուսումնասիրվի:
Այլ հարց է, որ դա պետք է իրականացվի ռուսական ռազմաբազայի ներկայացուցիչների և մասնագետների մասնակցությամբ, բայց մեր կողմը պետք և դատի, և քննության առնի, ի վերջո՝ մեր դատարաններում: Ռուսական ռազմաբազաներին այլընտրանք ունե՞նք այսօր, մեզ առաջարկեցի՞ն այլք, որ կբերեն ռազմաբազա, եթե ոչ, ապա ռուսական ռազմաբազաների արդյունավետ լինել-չլինելը պրիմիտիվորեն պետք չէ կապել այսօրվա իրադարձությունների հետ: Իրավիճակը շատ ավելի լուրջ է, քան շատերը պատկերացնում են: Տեղի ունեցածը պարզ քրեական հանցագործություն չէ, այդ մեղադրվողը պրիմիտիվ հանցագործ չէ, չենք կարող ասել, որ վեճ է տեղի ունեցել, ալկոհոլի ազդեցության տակ է սպանություն կատարել: Տեղի ունեցածն ահաբեկչական ակտի կամ դիվերսիայի է նման, քանի որ տեղի ունեցածի դաժանությունն աննախադեպ է, ամեն ինչ բացահայտ է, հրապարակային, ինչը բնորոշ է ահաբեկչական ակտին կամ դիվերսիային: Մեր նպատակը պետք է լինի իսկապես լուրջ ուսումնասիրությունն ու բացահայտումը:
Մենք մեր ռուս գործընկերներին պետք է ցույց տանք, որ մենք ենք տերն այս երկրի: Այո, համագործակցության միջոցով պետք է վարվի նախաքննությունը, բայց հանցագործության մեջ կասկածվող զինծառայողը պետք է տրվի հայկական կողմին: Շատ կարևոր է, որ այս հարցում քաղաքական հարցերը մաքսիմալ կերպով երկրորդ պլանում լինեն, թեև դրանք կարևոր հարցեր են:
– Կոռե՞կտ են արդյոք ռուսաստանցի որոշ գործիչների մեղադրանքները, թե տեղի ունեցածն արևմտյան շրջանակների դավադրությունն էր՝ ընդդեմ հայ-ռուսական հարաբերությունների:
– Ես չեմ ուզում զբաղվել կանխագուշակություններով, բայց պետք է ասեմ, որ ցանկացած վարկած մեր համապատասխան մարմինները պարտավոր են ուսումնասիրել: Օրինակ` վարկածներից մեկը հետևյալն է. Ռուսաստանում տարբեր հոսանքներ կան՝ և՛ քաղաքական, և՛ կրոնական: Օրինակ` հոսանքներ կան, որոնք կոշտ դիրքորոշում ունեն միգրանտների նկատմամբ, պարբերաբար ծեծում են, սպանում, բռնություն գործադրում:
Կան կրոնական հիմքի վրա դրված ծայրահեղական խմբեր: Երկու ամիս առաջ էր, որ Չեչնիա մտան 12 մարդիկ՝ ներկայանալով «Ալ-Քաիդայի» անունից, պայթեցրին Գրոզնիի ՆԳՆ շենքը, իրենք էլ մահացան` 14 ոստիկան սպանելով: Այո, Ռուսաստանը պայքարում է այս երևույթների դեմ: Չեմ բացառում նաև, որ կրոնական հողի վրա լինի հանցագործությունը, քանի որ կան ծայրահեղական շատ հոսանքներ: Պատկերացնո՞ւմ եք, որ այդ հոսանքներից մեկն այնքան ազդեցություն ունենա, որ ռազմաբազայի միջոցով այդ հանցագործությունը կազմակերպի: Ավելին ասեմ, որ հենց Ռուսաստանի համար է կարևոր ուսումնասիրել այս ողբերգությունը, որովհետև այս խմբերն աշխատում են Ռուսաստանի դեմ: Ուստի տարբեր վարկածներ կարող են լինել:
Կարելի է մեղադրել Ռուսաստանին անգործության մեջ: Ի վերջո, դա ռուսական ռազմաբազա է, եթե այնտեղ ծառայողները խմած են դուրս գալիս փողոց, կամ զենքով են դուրս գալիս խաղաղ բնակչության մեջ, ուրեմն մթնոլորտը սխալ է: Այստեղ ուսումնասիրությունն ավելի կարևոր է, քան քաղաքական վերլուծությունը: Մեր նպատակը պետք է լինի այս հարցի վրա կենտրոնանալը: Եթե սա չբացահայտվի, միգուցե էլի նման դիվերսիաներ ու հանցագործություններ լինեն:
Հայաստանը համասեռ ու կուռ երկիր է, շատ դժվար է ապակայունացնել երկիրը, միգուցե ինչ-որ մարդիկ նպատակ ունեին՝ դեստաբիլիզացնել: Եթե կասկածյալի թիկունքում կան այլ մարդիկ, միգուցե փորձում են դեստաբիլիզացնել Հայաստանը: Միգուցե թիրախը հայ-ռուսական հարաբերություններն էին: Սրանք դեռ վարկածներ են: Պետք է համապարփակ ուսումնասիրություն, պետք է ուսումնասիրել, ոչ թե պատասխանատվությունը թողնել ռուսական կողմի վրա:
– Համարժե՞ք էր արդյոք ռուսական կողմի արձագանքը տեղի ունեցածին:
– Պուտինի զանգը կարևոր էր, բայց ուշացած: Հիմա ո՞վ է մեղավոր, որ ժամանակին սա չհասցրեց ՌԴ ղեկավարությանը, չեմ կարող ասել: Համարժեք է արձագանքը, ուշացած, բայց, թերևս, կարևոր: Թեև ավելի կարևոր է, որ ռուսական կողմը վերադարձնի մեղադրյալին:
– Ռուսական կողմը պնդում է, որ հանցագործության ողջ շղթայի բացահայտման համար ճիշտ կլինի, որ քննությունը վարեն համատեղ, քանի որ ՀՀ քննիչները չեն տիրապետում ՌԴ ԶՈՒ և ռազմաբազայի ներքին համակարգին, խնդիրներին և չեն կարող հասկանալ տեղի ունեցածը, ուստի ավելի նպատակահարմար է համատեղ աշխատանքը:
– Այո, ես ևս համատեղ քննության կողմնակիցն եմ, որ տեղի ունենա Հայաստանում: Բայց հարցն այն է, որ դեռ պարզ չէ, թե որտեղ են քննվելու այդ գործերը, դատավարությունը որտեղ է լինելու: Ես պնդում եմ, որ միասին պետք է աշխատեն, դա տրամաբանության մեջ է մտնում:
