«Եթե Րաֆֆի Հովհաննիսյանը կարծում էր, որ Կովկասում ժողովրդի քվեով որևէ մեկն իրեն իշխանություն կտա՝ ուրեմն նա Կովկասը լավ չի ճանաչում»
Հարցազրույց «Նոր Ժամանակներ» կուսակցության նախագահ Արամ Կարապետյանի հետ:
– Ինչպե՞ս եք վերաբերվում Րաֆֆի Հովհաննիսյանի ու Սերժ Սարգսյանի նամակագրություններին և երկխոսության պատրաստակամությանն իշխանության ու ընդդիմության միջև:
– Այն, որ Սերժ Սարգսյանն ու Րաֆֆի Հովհաննիսյանը բանակցությունների անցկացման եզրեր են ՝ դա բնական երևույթ է կովկասյան երկրներում: Հայտնի ֆիլմի մեջ ասում է, չէ՞՝ կա՛մ ես նրան զագս կտանեմ, կա՛մ ինքն ինձ՝ դատարան: Նման դեպքերում սակարկությունները քաղաքականության մեջ նորմալ են: Ուղակի մնացածն այս դեպքում չհասկացա, թե ինչո՞ւ էր Րաֆֆի Հովհաննիսյանի կողմից հայտարարվում՝ միայն դիակիս վրայով… և այլն: Ի՞նչ իմաստ ուներ այդ ամենը, եթե վերջում Րաֆֆի Հովհաննիսյանը պետք է գնար, եթե, իհարկե, կգնա, սակարկությունների ճանապարհով: Ես շարունակում եմ մտածել, որ Հայաստանում հեղափոխական գործընթացները դեռ ապագայում են և լինելու են շատ արագ՝ մի քանի օրվա մեջ:
– Րաֆֆի Հովհաննիսյանը մի քանի օր առաջ ներկայացրեց պահանջները՝ իշխանություններից պահանջելով լուրջ պաշտոններ՝ գլխավոր դատախազի, մի քանի նախարարների, մարզպետների, և այլն, և այլն: Ի՞նչ եք կարծում, Սերժ Սարգսյանը կբավարարի՞ այդ պահանջները:
– Րաֆֆի Հովհաննիսյանի ներկայացրած պահանջները քաղաքական են: Դրական է, որ նա ի վերջո ներկայացրեց հստակ պահանջներ, այլ ոչ թե՝ իշխանությունը ժողովրդին հանձնել կամ նմանատիպ այլ արտահայտություններ, որոնք, դժվար է հասկանալ՝ ի՞նչ են նշանակում: Սրանք նորմալ քաղաքական պահանջներ են, որոնց իրականացումը, համենայնդեպս, այս փուլում իրականանալ չի կարող: Եթե անգամ այս պահանջները շուտ ներկայացվեին, չեմ կարծում, թե լուծում կստանային: Չեմ կարծում, թե պահանջները գոնե կիսով չափ կբավարարվեն:
– Ինչո՞ւ:
– Առաջին հերթին՝ Սերժ Սարգսյանը դա չի կարող անել: Երկրորդ, Սերժ Սարգսյանը ինքնուրույն, առանց իր թիմի՝ չի կարող բավարարել Րաֆֆի Հովհաննիսյանի պահանջները: Եթե որևէ մեկը մտածում է, որ Սերժ Սարգսյանն ինքնուրույն կարող է վերցնել ու բոլոր նախարարներին հանել, կամ… չգիտեմ, կարծում եմ՝ սպասելիքները նրա հնարավորություններից ավելի շատ են, քան կա: Իսկ Սերժ Սարգսյանի թիմը միանշանակ դեմ կլինի. ո՞վ կուզենա նման պաշտոններ կորցնել: Մեզ մոտ պաշտոնն ավելի կարևոր է դարձել, քան ազգանունը:
– Երկու կողմերն անընդհատ խոսում են բանակցությունների, փոխզիջումների մասին, այդ դեպքում ինչի՞ շուրջ է լինելու կոմպրոմիսը:
– Կարծում եմ, առավելագույնը, որ կանի Սերժ Սարգսյանը, կստեղծի հանձնաժողով, որի ղեկավարի պաշտոնը կառաջարկի Րաֆֆի Հովհաննիսյանին, և դրանով լուծված կհամարի խնդիրը: Սերժ Սարգսյանը կոմունիստական դպրոց է անցել. վերջում ամեն ինչ վերածելու է հանձնաժողովի: Բրեժնևն էլ, երբ չէր ուզում ինչ-որ հարց լուծել՝ ստեղծում էր հանձնաժողով: Թե ի՞նչ անուն կկրի այդ հանձնաժողովը՝ չգիտեմ, բայց դա կլինի փոխզիջման ամենահավանական տարբերակներից մեկը: Չգիտեմ, թե դա որքանո՞վ կբավարարի Րաֆֆի Հովհաննիսյանին, իր կողմնակիցներին, քաղաքական դաշտին, բայց հիմա ամեն ինչ սահուն կմտնի ավագանու ընտրությունների շրջան, շատերը կզբաղվեն դրանով ու կմոռանան պահանջները, և ամեն ինչ կհանգի նույն զրոյական եզրին:
– Րաֆֆի Հովհաննիսյանի պահանջներից մեկն էլ մինչև տարեվերջ արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների անցկացումն է: Դա տեղի կունենա՞:
– Տեսնում եմ նման հնարավորություն, որ իշխանության մոտ կարող է նման միտք ծագել, բայց դա չի լինի ներկայացրած պահանջների հիման վրա, այլ՝ ստեղծված իրավիճակից դուրս գալու նպատակով կարվի: Սերժ Սարգսյանն էլ, որքան էլ հեռու լինի քաղաքական այսօրվա պրագմատիկ գործունեությունից, հավանաբար, հասկանում է, որ գնալով իրավիճակը ծանրանալու է, խորանալու է ամեն տեղ. ելք է պետք փնտրել: Իսկ ելքերը լինելու են կամ վերևից թելադրվող հեղափոխության միջոցով, այսինքն՝ համապետական նոր ընտրությունների կամ հեղափոխություն ներքևից: Այլ ճանապարհ չկա: Դրա համար, կարծում եմ, նման միտք կարող է ծագել, բայց թե որքանո՞վ այն իրականանալի կլինի, չեմ կարող ասել՝ դա կախված կլինի իրավիճակի զարգացումից: Այնպես չէ, որ իմ ունեցած ինֆորմացիայով հենց վաղը արտահերթ նիստ կանցկացնեն: Բայց չեմ կարծում, թե դա կլինի փոխզիջում քաղաքական ուժերի միջև: Դա փոխզիջում կլինի քաղաքական իրավիճակի հետ կապված: Քաղաքական օրակարգային խնդիր լուծելու համար գուցե խնդիր լուծի նաև մանդատների վայր դնելը, բայց այս պահին, հետևելով մեր աշխարհաքաղաքական իրավիճակին, չեմ կարծում, թե դա կարող է լուծում դառնալ: Ընդդիմության խնդիրը հիմա հնարավոր զարգացումներին ավելի լուրջ պատրաստվելն է, որովհետև իշխանության համար իրավիճակը ժամանակի ընթացքում ավելի է վատանալու: Օրինակ, Եվրամիության մեջ արդեն խնդիրներ են ստեղծվում, թե որտեղի՞ց է փող բերելու Սերժ Սարգսյանը Հայաստանի համար՝ չի երևում. Ռուսաստանում չստացվեց, Եվրոպան լվացել է ձեռքերը, այստեղ էլ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի, կողքից՝ Պարույր Հայրիկյանի դեմ կրակոցները, փեսային ինչ-որ տեղ ուղարկելը… այսինքն՝ ներքին և արտաքին այս խնդիրները դառնում են թնջուկ, որից հանգուցալուծում է պետք:
– Դուք համամի՞տ եք հնչող կարծիքներին, թե Րաֆֆի Հովհաննիսյանը լեգիտիմացրեց Սերժ Սարգսյանի նախագահությունը՝ նրան այս պահանջները ներկայացնելով:
– Ես չեմ կարծում, որ այս փուլը երկարատև է լինելու: Եկեք մի քիչ սպասենք, այս հարցն ինքնուրույն դուրս կգա օրակարգից: Չեմ ուզում իմ ընդդիմադիր ընկերոջը գործողությունների պահին քննադատել կամ հարվածել: Կգա մի պահ, երբ վերլուծությունների շնորհիվ մենք կգանք եզրահանգման՝ արդյո՞ք լեգիտիմացվեց ընտրությունները, թե՞ ոչ, ինչպե՞ս պետք է տարվեին հետընտրական զարգացումները, և այլն: Հետադարձ հայացք նետելով՝ կարող ենք հստակ ֆիքսել, որ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի թիմը հետընտրական զարգացումների հստակ ծրագիր չուներ: Նա շարժվում էր այն գաղափարախոսությամբ, որ հաղթելու է, այդ հաղթանակն իրեն կբերեր նախագահի պաշտոնը: Բայց եթե Րաֆֆի Հովհաննիսյանը կարծում էր, որ Կովկասում ժողովրդի քվեով մեկն իրեն իշխանություն կտա՝ ուրեմն նա Կովկասը լավ չիճանաչում:
– Պարոն Կարապետյան, վերջին տարիներին քաղաքականության մեջ հացադուլը որպես պայքարի միջոց՝ մեզանում հաճախակի է գործածվում, բայց կարծես արդյունքներ չի գրանցել: Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հացադուլն իր պայքարին օգնո՞ւմ է:
– Անկեղծ ասած՝ ոչ: Առերևույթ, համենայնդեպս, հացադուլի օգուտները ես չեմ տեսել: Գուցե պետությունից բացակայել եմ, միգուցե քի՞չ եմ ինֆորմացված, գուցե ինչ-որ բաներ կան՝ չեմ տեսել, բայց ակներև ազդեցություն ես չեմ նկատել: Քաղաքական պայքարի մեջ, անշուշտ, հացադուլն ընդունված միջոց է: Հնարավոր է՝ հացադուլով ինչ-ինչ պահանջների հասնել, երբ դրանք բավարարվում են, կամ էլ հիշում եմ, երբ Իռլանդիայում հացադուլ հայտարարած մարդը 64 օրից բանտում մահացավ: Նման հացադուլներն ինչ-որ չափով ես հասկանում եմ, որովհետև դրանք կրում են իրենց մեջ սկզբունքայնություն, մինչև վերջ գնալու ցանկություն: Ընդհանրապես լավ կլինի, որ այս օրինակը Րաֆֆի Հովհաննիսյանի համար օրինակ չդառնա:
– Իսկ ապրիլի 9-ին ի՞նչ եք սպասում:
– Այդ օրը Սերժ Սարգսյանը՝ մեռած քաղաքում, ինչպես նախորդ անգամ, ոչ լեգիտիմության խնդիրը կդարձնի գործողություն, կերդվի ու կասի՝ ես նախագահ եմ: Իսկ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի առումով՝ դժվարանում եմ ասել: Հեղափոխական բուռն տրամադրություններ ու դրան ուղղված քայլեր հիմա, այս պահին ես դեռ չեմ տեսնում, ու դրա համար չեմ կարող ասել, թե ի՞նչ կանի ժողովուրդը:
