Զապել Եսայանի մահվան հետ կապված հստակ տեղեկություններ մինչ օրս չկան: Շրջանառվում են զանազան վարկածներ, թվականներ և իրողություններ, սակայն փաստացի հստակ տեղեկություններ չկան: Գրողի մահվան հետ կապված շրջանառվող թվականներից են 1939-ը, 1942-ը, 1943-ը: Այս թվականների մեջ մասնակի ընդունված տարբերակն է 1943-ը: Կան մարդկանց վկայություններ, ովքեր գրողին տեսել են Բաքվի բանտում: Նրա մահվան մասնակի ընդունված վարկածներից է այն, որ Զապել Եսայանին դաժանաբար սպանել են Բաքվի բանտում:
Հայոց եկեղեցու պատմության մեջ միշտ եղել են բացառիկ հոգևորականներ, ովքեր կատարել են բազմաբևեռ և բազմաժանր գործունեություն և չեն բավարարվել միայն հոգևոր գործառույթով: Նմանատիպ հոգևորականները սակավ են, սակայն մեծ հետք են թողել ո՛չ միայն Հայոց եկեղեցու պատմության մեջ, այլև Հայոց պատմության էջերում: Նմանատիպ կերպարներից է եղել Արտակ եպիսկոպոս Սմբատյանցը:
Փաշինյանի ներկայիս գործողությունները, բացի դավաճանական, հակապետական լինելուց (ինչպես գնահատվում է քաղաքական հարթությունում), նաև ու առաջին հերթին՝ հակասահմանադրական են։ Հետևաբար՝ նրա գործունեությունը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ՝ երկրում սահմանադրական կարգի տապալում, ինչը, ի տարբերություն քաղաքական որակումների ու գնահատականների, ենթակա է քրեաիրավական խստագույն պատժի՝ դրանից բխող ոչ լիրիկական հետևանքներով։
