«Եթե զգամ, որ Տոկիոյի խաղերի համար պատրաստ չեմ, տեղս կզիջեմ երիտասարդներին». Արսեն Ջուլֆալակյան

Հայկական սպորտն անցնող տարում լի էր ձեռքբերումներով, նոր բացահայտումներով, նոր, դեռևս չգրված պատմություններով: Սակայն հայկական ըմբշամարտի ամենատիտղոսակիր մարզիկներից մեկի` Արսեն Ջուլֆալակյանի համար անցնող տարի նոր ասպարեզներում իրեն փորձելու, Օլիմպիական խաղերից հետո նորից մրցագորգ վերադառնալու տարի էր: «Արմենպրես»-ի հետ զրույցում Լոնդոնի Օլիմպիական խաղերի փոխչեմպիոնը խոսեց գիտական աշխատանքի մասին, որի վրա վերջին օրերին աշխատում էր, ՄՕԿ-ի` մարզիկների համաժողովում ձեռքբերած փորձի մասին, կիսվեց վերջին շրջանում նախընտրելի գրքերի ցուցակով:

-Արսեն, գիտեմ, որ այս օրերին կենտրոնացած եք ձեր գիտական աշխատանքի վրա: Ի՞նչ փուլում եք:

-Այո, բավականին ծանր փուլ ավարտեցի: Մասնավորապես, տարբերությունների քննությունը, որը շատ ծավալուն էր՝ 77 հարց, տարբեր ժամանակաշրջաններից՝ պատմության և միջազգային հարաբերություններից, դիվանագիտությունից: Պետք էր իմի բերել այն, ինչ սովորել էի 10-րդ դասարանից սկսած: Լավ էր, որ քննությունն անընդհատ հետաձգվում էր և մեկ ամսվա փոխարեն երեք ամիս ժամանակ ունեցա: Կարողացա հանգիստ պատրաստվել և պատվով հանձնել այն: Գոհ մնացի ինքս իմ պատասխանից, քանի որ հանձնաժողովն էր ընդունում քննությունը: Պետք է մարզիկների պատիվը բարձր պահեի և լավ պատասխանեի (ծիծաղում է-հեղ.): Մնաց նախապաշտպանությունը և պաշտպանությունը: Նախապաշտպանությունը մի քիչ հետաձգվեց որոշ տեխնիկական հարցերի պատճառով: Ենթադրում եմ, որ եկող տարվա մարտին-ապրիլին արդեն կկարողանամ գիտական թեզս պաշտպանել: Այդքանով վերջ, բայց հնարավոր է այլ մասնագիտությամբ արտերկրում ուսումնառությունս շարունակեմ: Գուցե ինձ փորձեմ սպորտային մենեջմենթում:

-Եվ կհիշեցնեք՝ ինչ թեմայի վրա եք աշխատում:

-«Թուրք-սիրիական հարաբերությունները.1991-2002 թվականներ»:

-Օրեր առաջ Միջազգային օլիմպիական կոմիտեի մարզիկների համաժողովին էիք մասնակցում: Ի՞նչ է այն իրենից ներկայացնում:

-Ամբողջ համաժողովն անչափ ծավալուն էր: Բոլոր մարզաձևերից, այդ թվում և ոչ օլիմպիական մարզաձևերից ներկայացուցիչներ կային: Մենք այնտեղ ներկայացնում էինք ոչ թե մեր պետությունը, այլ մեր մարզաձևը: Ներկա էր նաև ՄՕԿ-ի նախագահ Թոմաս Բախը: Հաճելի և ուսուցողական էր: Առաջին բանը, որ հասկանում ես, այն էր, որ կենտրոնում ոչ թե չինովնիկներն են, այլ հենց մարզիկները: Միջազգային կառույցներում դու հասկանում ես, որ ամեն ինչ պտտվում է մարզիկի շուտ, ոչ թե՝ հակառակը, ինչ-որ չինովնիկի: Հետաքրքիր էր նաև այն, որ բոլորս գրեթե իրար չէինք ճանաչում, բայց շատ անմիջական մթնոլորտ էր, չկային բարդույթներ, գոռոզություն, «վերևից նայելու» երևույթ: Բոլորս, մի մարդու նման ուզում էինք կապեր հաստատել, փորձի փոխանակություն անել:

-Իսկ ինչի՞ մասին էր բուն համաժողովը:

-Մի քանի թեմաների մասին էր: Մեկ ամբողջ օր նվիրված էր դոպինգին: ՄՕԿ-ի նախագահը ներկայացրեց «ռուսական գործի» հետ կապված այդ պահի մանրամասները: Թեպետ նա շեշտեց, որ «մաքուր» մարզիկները չպետք է տուժեն այդ որոշման արդյունքում: Իմ կարծիքով՝ եղած իրավիճակում այն որոշումը, որ «մաքուր» մարզիկները կարող են մասնակցել Օլիմպիական խաղերին, ամենաճիշտն էր: Ինչո՞ւ խառնել քաղաքականությունը և սպորտը: Թեմաներից մեկը դոպինգի դեմ պայքարն էր, որի ընթացքում կոչ էր արվում զերծ մնալ խթանիչ միջոցներից: Խոսվում էր օրինակներով, որոնք ցույց էին տալիս, որ կարելի է մեծ արդյունքների հասնել առանց դոպինգի: Հաջորդ քննարկված հարցը մարզիկների սահուն անցումն էր սպորտից այլ մասնագիտության: Կրկին օրինակներով ցուցադրվեց, թե ինչպես բազմաթիվ մարզիկներ այդ փուլը սթրեսի միջով են անցնում: Բայց նաև հակառակը կար, թե հենց այս ծրագրի միջոցով, ինչպես բազմաթիվ մարզիկներ շահած դուրս եկան: Պարզվեց, որ Հայաստանի ազգային օլիմպիական կոմիտեն ցավոք չունի ՄՕԿ-ի հետ այդ ծրագրի առնչությամբ պայմանագիր: Խոսվեց բազմաթիվ երկրների փորձերի մասին, ինչպես օրինակ՝ ԱՄՆ-ի, Արևմտյան Եվրոպայի երկրների, Ճապոնիայի:

-Իսկ ինչ եք կարծում, այդ փորձը կարելի՞ է բարեհաջող ներդնել մեր երկրում:

-Ենթադրում եմ, որ եթե ոչ ամբողջապես, ապա գոնե ամեն մեկից մի լավ բան վերցնելով, այո, հնարավոր է: Պետք է հարմարեցնել մեր ունեցած իրավիճակին: Ինչու վերցնել, օրինակ, միայն ԱՄՆ-ի փորձից: Ոչ, մի քիչ վերցնելով ճապոնականից, որն, ի դեպ, հիասքանչ տարբերակ էր, մի քիչ էր եվրոպական փորձից՝ կստացվի քո տարբերակը: Հիմա փորձելու ենք մարզիկների հետ սեմինարներ անցկացնել: Այդ սեմինարները պետք է մայրենի լեզվով լինեն: Առաջարկվեց, որ ես ինչ-որ չափով ներգրավվեմ, և երկու կամ երեք կամավորներ կլինեն: Մենք կվերապատրաստվենք և կսկսենք աշխատանքը հավաքականների հետ: Ինչո՞ւ հավաքականների հետ. քանի որ հիմա ամեն ինչ ծախսի հետ է կապված: Հավաքների ընթացքում դու ունես լավագույն մարզիկներին: Եթե ինձ հաջողվի երկու-երեք մարզիկի համոզել, որ ուսումը ապագա է, ապա իզուր չի լինի այս աշխատանքը:

-Իսկ մինչ այդ արդեն հասցրե՞լ եք մտափոխել որևէ մեկին:

-Այո, անուն էլ կարող եմ նշել: Ըմբիշ Մալխաս Ամոյանը: Ով հիասքանչ մարզիկ է՝ իր գործին նվիրված և պրոֆեսիոնալ: Եվ որ շատ կարևոր է, նա նաև ուսման մեջ է առաջադեմ: Հիմա միջազգային հարաբերությունների հեռակայում է սովորում: Ես տեսնում եմ և ցանկություն, և ներուժ: Նա իր տարիքային խմբում սպորտային գրեթե բոլոր տիտղոսները նվաճել է: Այսօր, նրա պես մարզիկի կարիք գրեթե բոլոր մարզաձևերում էլ ունենք:

-Արսեն, այս տարի փոխեցիք ակումբային «գրանցումը»: Ինչո՞ւ որոշեցիք հեռանալ Բունդեսլիգայից:

-Մի քանի զարգացումների հանրագումարի արդյունքում հեռացա Բունդեսլիգայից: Գերմանիայում արմատական փոփոխություններ տեղի ունեցան: Բարձրագույն 6 ակումբների և Գերմանիայի ազգային ֆեդերացիայի միջև կոնֆլիկտ տեղի ունեցավ: Այդ ակումբներից մեկը իմ ակումբն էր: Խնդիրը ֆինանսական էր: Արգելք դրվեց այդ ակումբների վրա, որ մասնակցեն Բունդեսլիգայի առաջնությանը: Ես կարող էի փոխել ակումբս և տեղափոխվել մեկ այլ գերմանական ակումբ, բայց չուզեցի, քանի որ այդ շրջանում օրենք ընդունվեց, որ ով մասնակցի այս լիգային, չի կարող մասնակցել միջազգային մրցաշարերի: Այն ուրիշ լիգա է, Բունդեսլիգա չի: Իսկ Բունդեսլիգայից, որտեղ դեռևս 12 ակումբ կար, առաջարկեցին ինձ, բայց առաջարկում էին այնպիսի քաշային կարգ, որը ինձ հարմար չէ: Մենք չկարողացանք ընդհանուր հայտարարի գալ՝ թե քաշային կարգի առումով, թե ֆինանսական:

-Իսկ ինչո՞ւ ֆրանսիական լիգան ընտրեցիք:

-Այդ ամենից հետո առաջարկներ ստացա թե իրանական լիգայից, թե ֆրանսիական և թե լեհականից: Ամենաօպտիմալը հենց ֆրանսիականն էր: Առիթ ունեցել եմ երկու լիգաների հետ շփում ունենալ: Եվ երբ երկընտրանքի առաջ էի, Իրան, թե Ֆրանսիա, ընտրեցի Ֆրանսիան: Նախ շատ ավելի ռեալ և պարզ էր ամեն ինչ: Իրանում ասում էին, արի պայմանագիրը ստորագրի, մնացածը հետո, իսկ Ֆրանսիայում ամեն ինչ հստակեցված էր, ինչպես Գերմանիայում: Ակումբս վերջին երկու տարիների Ֆրանսիայի չեմպիոն է: Բացարձակ չեմ փոշմանել, որ ընտրել եմ այս ակումբը: Մի ցավոտ բան կա, այն է, որ ակումբն այս տարի չի կարողանա պայքարել չեմպիոնության համար: Երկու առաջատար մարզիկներ տարբեր քաշային կարգերում վնասվածք ստացան և փոխարինվեցին երկրորդ համարներով: Նախորդ տարի, ում հաղթել էինք, այս տարի զիջեցինք և հիմա երրորդ տեղի համար ենք պայքարում: Դեկտեմբերի 14-ին կմեկնեմ Ֆրանսիա, իսկ 16-ին կլինեն երրորդ տեղի համար գոտեմարտերը: Անձնականում հաղթել եմ իմ բոլոր 7 գոտեմարտերում էլ:

-Դուք տարվա մեկնարկին չէիք մասնակցում միջազգային մրցաշարերի ըմբշամարտում կանոնների փոփոխության պատճառով: Ինչո՞ւ է կանոններն անընդմեջ փոփոխվում:

– ՄՕԿ-ն ունի չափորոշիչներ բոլոր մարզաձևերի համար: Եվ օլիմպիական շրջափուլի ավարտից հետո պահանջներ է ներկայացնում տվյալ ֆեդերացիային, որը պետք է համապատասխանեցնի տվյալ նորմերին: Երբ ՄՕԿ-ը Ըմբշամարտի միջազգային ֆեդերացիային ներկայացրել էր այդ ամենը, մերոնք շրջանցել էին այն: Եվ մեծամասամբ չէին կատարվել այն պահանջները, որոնք կային ՄՕԿ-ի կողմից: Այն ամենը կուտակվելով մեծ խնդիր էր դարձել, որին գումարվել էին կոռուպցիոն սկանդալները: Բոլորը բաց խոսում էին այդ կոռուպցիաների մասին: Վերջին ակորդը եղավ Պեկինի Օլիմպիական խաղերում տեղի ունեցած սկանդալը, որտեղ կողմնապահության պատճառով մարզիկները պարտվում էին: Հենց դա էլ սկիզբ դրեց մեր ֆեդերացիայում արմատական փոփոխությունների, որը մենք հաղթահարեցինք և մնացինք օլիմպիական շարժման մեջ: Ամեն ինչ բնական ձևով չեղավ, ցուցադրաբար արվեց: Արագության մեջ, ենթադրում եմ, որ որոշ բաներ բարձիթողի մատնվեցին: Հետագայում, երբ մենք մնացինք օլիմպիական շարժման մեջ, ավելի շատ ժամանակ եղավ ուսումնասիրելու համար: Բայց նույն ֆեդերացիայի ներսում կային իրար դեմ պայքարող ուժեր, որոնք ըմբշամարտի զարգացումը տեսնում էին տարբեր ուղղություններով: Այդ ամենը բերեց փորձարկումների, որում տուժեցին մարզիկները, ինչպես նաև մարզասերները: Ռիոյից հետո որոշվեց մեկ տարվա ընթացքում փորձարկել առանց չորեքթաթ դրության գոտեմարտերը: Նորից այդ երկու թևերի պայքարի արդյունքում: Քանի որ կան երկրներ, որոնք ուժեղ ենք միայն ձայնով:

-Որո՞նք են այդ երկրները:

-Ենթադրում եմ, փաստեր չունեմ, ավելի շատ արևմտյան և սկանդինավյան երկրները: Քանի որ սկանդինավյան երկրներում ամեն ինչ դրված է ուժային ըմբշամարտի վրա, իսկ ավանդույթ ունեցող դպրոցներն ուզում են, որ երկու դիրքերն էլ լինեն՝ կանգնած և չորեքթաթ: Այս մեկ տարին փորձարկելուց հետո երկու կողմերն էլ հասկացան, որ սա պարզապես կսպանի ըմբշամարտը: Այժմ խոստացել են, որ 90 տոկոսով լինելու են այս կանոնները մինչև Օլիմպիական խաղեր: Իսկ այն 10 տոկոսը փոքրիկ փոփոխություններ կլինեն: Օրինակ՝ ժամերի փոփոխություն կամ կհստակեցվի՝ նկատողության ժամանակ կլինի միավոր, թե՝ ոչ:

-Իսկ ի՞նչ կասեք ձեր բացակայության մասին:

-Այո, Եվրոպայի նախորդ տարվա առաջնությունը բաց թողեցի իրենց օրենքների պատճառով: Ոչ թե չէի կարող մրցել այդ կանոններով, ոչ, հանգիստ կարող էի, բայց մի քանի հանգամանքներ կային: Մեկն, օրինակ, գոնե 80 տոկոսով չէի կարողանա իմանալ արդյունքը մրցաշարում: Իմ մարզավիճակից ելնելով՝ մոտավոր գիտեմ, թե ինչի եմ ունակ: Բայց այս դեպքում դու կարող էիր լավագույն մարզավիճակում լինել և մնալ առանց մեդալի: Ինձ համար նաև անհետաքրքիր էր 6 րոպե պարզապես հրել դիմացինին: Հետո հավաքականի գլխավոր մարզչի՝ Լևոն Ջուլֆալակյանի հետ քննարկելուց հետո հասկացա, որ հարկավոր է Օլիմպիական խաղերից հետո դադար վերցնեմ: Բացի այդ, կային այլ գործեր ևս ուսման հետ կապված, որոնք կիսատ էին մնացել:

-Ժամանակից առաջ չանցնելով. կտեսնե՞նք ձեզ «Տոկիո-2020»-ում:

-Այս օրենքներով տրամադրված եմ մինչև Տոկիոյի Օլիմպիական խաղերը հասնել: Պետք է համոզված լինեմ ու հասկանամ, որ «Տոկիո-2020»-ում մեդալի հավակնորդ կլինեմ, այլապես ինքս կհրաժարվեմ: Թող մի երիտասարդ մարզիկ գնա, ում համար փորձ կլինի: Քանակն այստեղ էական չէ, հասկանում եմ, որ ոչ բոլոր մարզիկներին է հաջողվում 4-րդ Օլիմպիական խաղերին մասնակցել: Եթե զգամ, որ Տոկիոյի խաղերի համար պատրաստ չեմ, տեղս կզիջեմ երիտասարդներին: Այս պահին վստահ եմ, որ կարող եմ: Ամենակարևորը զգում եմ թարմություն, ցանկություն և ինքս ինձ ապացուցելու բաներ ունեմ:

-Արսեն, ակտիվ քաղաքացիական կյանքով եք ապրում՝ հասարակական կարծիք ձևավորելով: Արդյո՞ք հնարավոր է, որ ձեզ նաև քաղաքական ասպարեզում տեսնենք:

-Եթե մի քանի տարի առաջ հարցնեիք, ապա կասեի, այո: Բայց հիմա ավելի «ոչ»-ին եմ հակված: Քանի որ հասկանում ես, որ քաղաքական բնագավառը, որքան էլ հետաքրքիր է, բայց բավականին հյուսված է տարբեր զարգացումներով: Միայն քո որակները բավարար չեն, քո տեսլականը բավական չէ: Պետք է ունենաս թիմ, համախոհների բանակ և պետք է վստահ լինես նրանց վրա, ինչը, նույնիսկ փոքր խմբերի դեպքում միշտ չէ, որ հաջողվում է: Չեմ բացառում, բայց հիմա ավելի շահագրգռված եմ փորձելու ինձ միջազգային սպորտային կառույցներում:

-Ի՞նչ եք կարդում հիմա:

-Հիմա կարդում եմ Նիկոս Կազանձակիսի «Հույն Զոռբան»: Եվ վերջին շրջանում հայերեն թարգմանությամբ առաջին գիրքն է, որ կարդում եմ:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք ընթերցասերներին, որ կարդան:

-Որպեսզի չլինի գեղարվեստական, խորհուրդ եմ տալիս կարդալ նեղ մասնագիտական գրքեր, կամ օրինակ՝ ինչպես վարել սեփական բիզնեսը: Նախորդ տարի ինձ մոտ մի շրջան էր, որտեղ կարդում էի Դոնալդ Թրամփի գրքերը: Նա դեռ այն ժամանակ նախագահ չէր: Եթե անկեղծ, ապա բացարձակ տպավորված չեմ: Բնավ: Բիզնեսի հետ կապված իր գիտելիքները նա չի փոխանցում այդ գրքերի միջոցով: Եվ հետաքրքիր տակտիկական քայլ էր արել, գիրքն ուներ նաև համահեղինակ: Արմատներով ճապոնացի Ռոբերտ Կիոսակին է: Վերջին գրքերը միասին են գրել, և երբ կարդում ես, հասկանում ես, որ ամբողջ գիրքը գրել է հենց Կիոսակին: Թրամփը միայն մի պահի համաձայնում է համահեղինակի հետ:

-Արսեն, մեր նախորդ զրույցներում, ասում էիք, որ մեծ ցանկություն ունեք կիթառ նվագել սովորել: Սովորեցի՞ք:

-Ոչ, դեռ ոչ: Ցանկությունս ուժի մեջ է, բայց չեմ հասցնում: Հաստատ, ինչ-որ մի օր անելու եմ, ինչպես նաև իսպաներեն սովորելը:

-Տոներն են մոտենում, որտե՞ղ եք անցկացնելու Ամանորը:

-Սիրում եմ տոներն ավելի տաք երկրներում անցկացնել, բայց այս տարի չհաջողվեց: Եթե ստացվի, ապա ցանկություն ունեմ Լապլանդիայում նշել Ամանորը: Այս շրջանում խիտ գրաֆիկ ունեմ, և միայն 10 օր եմ ազատ, դրա համար Ամանորը կնշենք փոքր ընտանեկան, ընկերական շրջապատով Երևանում:

-Շնորհակալ եմ հաճելի զրույցի համար:

Հարցազրույցը` Վարվառա Հայրապետյանի

Լուսանկարները` Տաթև Դուրյանի և Արսեն Ջուլֆալակյանի անձնական արխիվից