«Մեծանում է մի սերունդ, ով գիտի, որ ազգությամբ եզդի է, բայց թե ով է եզդին, ինչ ծագում ու պատմություն ունի, գաղափար անգամ չի կազմում»

Այսօր Հայաստանի Հանրապետության երկու տասնյակից ավել դպրոցներում դասավանդվում էեզդիերեն լեզու: Եզդիրեն լեզվի ուսուցումը դպրոցներում պետական ծրագրի շրջանակում է իրականացվում: Դպրոցներում դասավանդող ուսուցիչները հիմնականում եզդիերեն լեզվի ուսուցչի մասնագիտացում չեն ստացել: Կա վերապատրաստման խնդիր, սակայն ամենակարևոր խնդիրներից շարունակում է մնալ եզդի ուսուցչի ցածր աշխատավրձը, որի հետևանքով շատերը չեն ցանկանում դասավանդել: Դպրոցների մեծ մասում եզդիերեն լեզվի ուսուցչի աշխատավարձը չի գերազանցում 35 հազար դրամը, այն դեպքում, երբ դասավանդում են ամեն աշխատանքային օր, այսինքն այլ աշխատանքով զբաղվելու հնարավորություն չունեն:: Զրուցել ենք Արմավիրի մարզի Եղեգնուտ գյուղի դպրոցի եզդիերեն լեզվի ուսուցիչ, «Սինջար եզդիների ազգային միավորում» հասարակական կազմակերպության խորհրդի անդամ Համլետ Սմոյանը:

-Ի՞նչը ստիպեց . ինժիներ էլեկտրատեխնիկին զբաղվել մանկավարժությամբ:

– Երբ տեսնում ես, որ քո ազգի երեխաները չեն կարողանում խոսել իրենց մայրենի լեզվով, չգիտեն իրենց ազգի պատմությունը, իսկ այժմ էլ այնպիսի ժամանկահատվածում էնք ապրում, երբ երեխաները ավելի շատ ժամանակ են անցկացնում դրսում կամ համակարգչի առաջ, այսպիսով արդեն ծնողներից էլ ոչինչ չսովորելով, չես կարողանում ձեռքեդ ծալած նստել: Իմ որոշմանը նպաստեց նաև օրենքով ընձեռնված այն հնարավորությունը, որը թույլ էր տալիս դպրոցներում եզդիերեն լեզվի դասավանդումը:

Տեսնելով համայնքում առկա խնդիրները, կապված լեզվի և ազգայինի մոռացության հետ, որոշեցի ինքս էլ օգտվել ընձեռնված հնարավորությունից, աշխատանքի անցնել Արմավիրի մարզի Եղեգնուտ գյուղի դպրոցում, որպես եզդիերենի ուսուցիչ:

Սա ինձ հնարավորություն տվեց ավելի պարզ տեսնել համայնքում առկա խնդիրները, մոտիկից շփվել դրանց հետ:

– Ի՞նչ դժվարությունների է հանդիպում եզդիերենի ուսուցիչը առաջին անգամ դասարան մտնելուց:

-Առաջին դժվարությունը այն է, որ չես ունենում մանկավարժական կրթություն: Սակայն դա որոշ չափով հաաղթահարելի է, երբ ունես ասելիք, գիտես թե ինչ պետք է սովորեցնես կրտսեր սերնդին, և երբ կան ներքին այնպիսի հատկանիշներ, որոնք բնորոշ են մանկավարժին: Մյուս դժվարությունը լեզուն է: Այստեղ՝ Հայաստանում, եզդիերեն լեզուն զարգացում չի ապրել: Ժամանակը առաջ է գնում, իսկ լեզուն օր օրի մեռնում է: Չեն ծնվում նոր բառեր, հին բառերը աստիճանաբար մոռացության են մատնվում: Կարծում եմ, անհրաժեշտ է վերապատրաստման դասընթացներ կազմակերպել եզդիերեն ուսուցիչների համար: Եվ լավ կլիներ, որ այդ դասընթացները կազմակերպվեին եզդիների բնօրրանում կամ այդտեղից ժամանած մասնագետի կողմից: Մյուս կարևոր խնդիրը, որին բախվում է ուսուցիչը, դա դասագրքերի բովանդակությունն և ձևավորումն է: Դասագրքերը հիմնականում անհետաքրքիր են աշակերտների համար, և ուսուցիչը ստիպված է փնտրել այլ ճանապարներ, դասն ավելի հետաքրքիր դարձնելու համար:

– Ի՞նչ հետաքրքրություններ ունեն եզդի երեխաները, որքանով են մոտ ու որքանով հեռու ազգից ու ազգայինից

-Մի բան հստակ կարող եմ ասել, որ մեր երեխաները մոտ են իրենց ազգային արժեքներին, սակայն քիչ գիտելիքներ ունեն դրանց մասին: Եթե երեխային ճիշտ ներկայացնես իր ազգային սովորույթները, պատմությունը և լեզուն ապա կարելի է ասել, որ երեխաները կմեծանան որպես իրական եզդիներ: Բայց այսօր կա ուսուցիչների բացակայության, և եղածների գիտելիքի սակավության խնդիր, ինչի հետևանքով շատ երեխաներ զրկված են մնում իրենց ազգը ավելի լավ ճանաչելու հնարավորությունից: Այսպիսով՝ մեծանում է մի սերունդ, ով գիտի, որ ազգությամբ եզդի է, բայց թե ով է եզդին, ինչ ծագում ու պատմություն ունի, գաղափար անգամ չի կազմում:

-Որ հիմնական ուղղություններով պետք է աշխատել երեխաների հետ , որպեսզի դասերը լինեն նպատակային և ազգանվեր:

-Առաջնայինն ու ամենից կարևորը ազգային արժեքների գրագետ մատուցումն է: Երբ ուսուցիչը չի կարողանում դասի նյութը գրագետ մատուցել աշակերտին, դասը դառնում է ոչ նպատակային և երեխային ոչինչ չի տալիս: Շատ դեպքերում, սակայն, դա կարող է նաև բացասական ազդեցություն առաջացնել, դառնալով երեխայի մոտ հիասթափության պատճառ:

-Երիտասարդ մասնագետը զբաղվելով եզդիերենի դասավանդմամբ վաստակու՞մ է այնքան , որպեսի կարողանա լուծել իր սոցիալական խնդիրները : Արդյո՞ք կողմանակի աշխատանքի կարիք չի զգացվում:

-Սա թերևս ամենացավալի և բարդ հարցն է: Միանշանակ, եզդիերեն լեզվի ուսուցչի աշխատավարձը բավական չէ, որպիսզի կարողանա լուծել իր սոցիալական խնդիրները: Աշխատավարձը շատ ցածր է: Հարկ է նշել, որ հենց այս խնդրի պատճառով է, որ երիտասարդները չեն ցանկանում դասավանդել եզդիերեն: Երիտասարդ ուսուցիչներին կարելի է մատների վրա հաշվել:

Միանշանակ զգացվում է կողմնակի աշխատանքի կարիք: Սակայն առաջ է գալիս աշխատանքների համատեղման խնդիր ,ինչը չլինելու դեպքում հիմնականում մասնագետները նախընտրում են թողնել ուսուցչի աշխատանքը:

Այսօր, հանրապետության այն 25 դպրոցներում, որոնցում դասավանդվում է եզդիերեն, մասնագետները հիմնականում միջին տարիքից բարձր տարիք ունեցող ուսուցիչներ են, որոնք չունեն բարձրագույն կրթություն, քանի որ համալսարան ավարտած անձը չի ցանկանում նմանօրինակ ցածր աշխատավարձով աշխատել: Այս առումով մեր կառավարությունը մեծ աշխատանք ունի կատարելու: Պետք է ստեղծվեն մեխանիզմներ, որոնք կտանեն այս խնդիրների լուծմանը: Այս նպատակով «Սինջար եզդիների ազգային միաորում» հկ-ն դիմել էր ՀՀ վարչապետին: Վերջինիս հրամանով կայացավ հանդիպում ԿԳՆ փոխնախարար Մանուկ Մկրտչյանի հետ, որի ընթացքում կազմակերպության և կառավարության միջև, այս խնդիրների լուծման նպատակով, համատեղ աշխատանք իրականացնելու պայմանավորվածություն ձեռք բերվեց: Սակայն ժամանակն անցնում է, իսկ ԿԳՆ-ի կողմից մինչ այժմ ոչ մի դրական տեղաշարժ չի նկատվում:

Զրուցեց՝ Զեմֆիրա Քալաշյանը
ՍԻՆՋԱՐ կենտրոն