Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը և ղարաբաղյան հակամարտությունը միմյանց բացառող իրադարձություններ չեն․ The Boston Globe
Ապրիլի 24-ին լրանում է Հայոց ցեղասպանության 109-րդ տարելիցը, երբ ավելի քան 1,5 միլիոն հայեր սիստեմատիկ կերպով բնաջնջվեցին օսմանյան թուրքերի կողմից, մի իրադարձություն, որը Թուրքիան մինչ օրս հերքում է: Ավելի քան 400,000 ամերիկահայերի համար դա նաև վառ հիշեցում է, որ պատմությունը կրկնվում է, քանի որ 2020 թվականի աշնանը Ադրբեջանը սկսեց անօրինական պատերազմ իրենց պապենական հայրենիքում՝ Լեռնային Ղարաբաղում ապրող էթնիկ հայերի դեմ, որին հաջորդեց հայերին կապող միակ ճանապարհի գրեթե 10-ամսյա շրջափակումը։ Նման նախաբանով է ամերիկյան The Boston Globe պարբերականն իր հոդվածում անդրադարձել Հայոց Ցեղասպանության 109-րդ տարելիցին։
«Ադրբեջանի ավերիչ արշավը իր գագաթնակետին հասավ սեպտեմբերին, երբ ավելի քան 120,000 հայեր տեղահանվեցին Լեռնային Ղարաբաղից, ինչը դարձավ հայերի ամենամեծ տեղահանումը Հայոց ցեղասպանությունից ի վեր: Միջազգային քրեական դատարանի նախկին գլխավոր դատախազ Լուիս Մորենո Օկամպոն դա անվանել է ցեղասպանություն. Այն նպաստեց աշխարհի ամենամեծ փախստականների հոսքին և ստեղծեց հումանիտար ճգնաժամերից մեկը»,- ասված է հոդվածում:
Պարբերականը տեղեկացնում է, որ ամերիկահայերը Ադրբեջանի կողմից ագրեսիայի վերջին գործողությունները դիտարկում են որպես Հայոց ցեղասպանության շարունակություն և սպառնալիք իրենց գոյության համար: Այն, ինչ այսօր կատարվում է Լեռնային Ղարաբաղում, հայերը տեսնում են իրենց ցավալի պատմության ոսպնյակով։ Ահա թե ինչու Ադրբեջանի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը և Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ հակամարտությունն, ըստ պարբերականի, միմյանց բացառող իրադարձություններ չեն։
«Թուրքիայի և Ադրբեջանի նման երկրների կողմից Հայոց ցեղասպանության ժխտումը նպաստել է միջազգային հանրության կողմից անտարբերության մակարդակի հաստատմանը, որը թույլ է տալիս ավտոկրատներին գործել անպատիժ և առանց հետևանքների: Ցնցող է, բայց այսօր Բաքվից բխող հռետորաբանությունը հիշեցնում է Օսմանյան կայսրության վերջին օրերը, երբ հայերը դարձան քավության նոխազ՝ ազգայնականություն և վախ առաջացնելու համար: Այսպիսով, թեև սուրհանդակը կարող է տարբեր լինել, հաղորդագրությունը նույնն է: Ադրբեջանը ազգամիջյան ատելություն է քարոզում հայերի նկատմամբ՝ խախտելով Ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման միջազգային կոնվենցիան, և այստեղ կարծես բռնության և ատելության անվերջ ցիկլ կա: Այդ ատելությունը դրսևորվել է խոսքերով և արարքներով։ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը վերջին ելույթներում միանշանակ պնդել է, որ Հայաստանը Ադրբեջանի պատմական հողն է և Հայաստանն անվանել է «Արևմտյան Ադրբեջան»։ Սա հետևում է այլ ելույթների մտահոգիչ օրինակին, որտեղ նավթային բռնապետը նման փաստարկներ է բերել և նույնիսկ ասել, որ Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանը պատկանում է Ադրբեջանին: Մենք տեսել ենք, որ այս ատելությունը իրականացվել է հայ ռազմագերիների նկատմամբ վերաբերմունքի և խոշտանգումների և գերի ընկած հայ զինվորների բացահայտ մահապատժի միջոցով»,- նշված է հրապարակման մեջ։
Թերթը հիշեցնում է, որ Ալիևը նույն առաջնորդն է, ով Բաքվում կառուցել է Ռազմական ավարների այգին, որտեղ ցուցադրվել են զոհված հայ զինվորներից վերցված հարյուրավոր սաղավարտներ: Այդ այգում կային նաև գերեվարված զինվորների մոմե մանեկեններ, որոնք պատկերված էին չափազանցված ծաղրանքի միջոցով: Այդ մանեկեններից շատերը ցուցադրվել են մահանալու պահին կամ շղթայված են բանտախցերին:
«Ալիևը շարունակում է ատելության սերմեր ցանել՝ իրականացնելով պետական քաղաքականություն, ըստ որի՝ ատելությունը հայ ժողովրդի հանդեպ ուսուցանվի ողջ Ադրբեջանի դպրոցականներին: Մի սխալվեք. Ադրբեջանը քարոզում է ատելության և վախի մշակույթ և բուծում է հակահայկական տրամադրությունների մի ամբողջ նոր սերունդ: Դա վտանգավոր է։ Դա անպատասխանատու է։ Եվ դա պետք է դադարեցվի: Այս տեսակի հռետորաբանությունը պետք է նախազգուշացնող նշան լինի, որ ատելությունն ու բռնությունն իրենց բոլոր տգեղ ձևերով չեն ավարտվում սահմանին։ Ցավոք, ատելությունն ու բռնությունը գտել են իրենց ճանապարհը դեպի Միացյալ Նահանգներ: Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում ամերիկահայ համայնքի դեմ իրականացված ատելության հանցագործությունների թիվն աճել է։ Սան Ֆրանցիսկոյում 2020 թվականին տեղի հայկական դպրոցը ենթարկվել է ատելության ու ռասիստական գրաֆիտիների վանդալիզմի, որին հաջորդել է Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ Հայ Առաքելական եկեղեցու վրա հարձակումը։ Իսկ 2023-ին Լոս Անջելեսում, որտեղ բնակվում են Հայաստանից դուրս գտնվող ամենամեծ թվով հայերը, ամբողջ քաղաքում տարածվեցին թռուցիկներ՝ կոչ անելով ոչնչացնել Հայաստանը և «ավարտել» Հայոց ցեղասպանությունը»-գրված է հոդվածում:
Հրապարակման մեջ կա տրամաբանական եզրահանգում, ըստ որի՝ ատելության այդ հանցագործությունները շատ առումներով, կարծես, հանդիսանում են Հայաստանին քարտեզից ջնջելու՝ Ադրբեջանի շարունակական արշավի ընդարձակումը՝ ցույց տալով, որ այն շարունակում է սպառնալիք հանդիսանալ հայերի գոյության համար աշխարհի ցանկացած կետում, բայց ատելության արարքներից շատերը մնում են չբացահայտված կամ չզեկուցվող:
«Ահա թե ինչու ամեն ապրիլի 24-ին ամերիկահայերը հավաքվում են՝ հարգելու և հիշելու Հայոց ցեղասպանության 1,5 միլիոն զոհերին։ Այս տարին ստանում է բոլորովին նոր իմաստ, քանի որ Ադրբեջանին պատասխանատվության ենթարկելը ճանապարհներից մեկն է՝ համոզվելու, որ նոր հանցագործություն տեղի չի ունենա»,- եզրափակում է The Boston Globe պարբերականը։
