«Սերժ Սարգսյանի վրայով և Հրայր Թովմասյանի ձեռքով կարված կոստյումը Նիկոլ Փաշինյանն է այսօր հագնում, և շատ լավ նստում է վրան». Հուսիկ Արա

168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման շրջանակում զրուցել ենք բանաստեղծ Հուսիկ Արայի հետ:

– Հուսիկ, վերջին օրերին Գյումրիում տեղի ունեցած միջադեպից հետո դարձյալ որոշ շրջանակների կողմից սկսեցին շրջանառվել թեզեր, թե տղամարդիկ բռնարարներ են, կանայք սկսեցին ներկայացվել՝ որպես զոհ: Բռնությունը բոլորիս կողմից մերժելի երևույթ է. արդյո՞ք նման միջադեպերը պետք է առիթ լինեն վարկաբեկել տղամարդկանց, ասել, որ նրանք բռնարարներ են, և Ձեր գնահատմամբ՝ տղամարդ-կին փոխհարաբերությունները Հայաստանում ինչպիսի՞ն են:

– Նախ՝ դրանք մասնավոր դեպքեր են, որ ամբողջ աշխարհում լինում են, անգամ՝ ժողովրդավար շատ ազատ երկրներում` լինի Ֆրանսիա, Գերմանիա… Պետք է նայել՝ ընդհանուր երկրում մթնոլորտն ինչպիսին է, նոր ըստ այդմ կողմնորոշվել՝ արդյո՞ք Հայաստանում տղամարդկանց կողմից բռնարարք կա կանանց նկատմամբ, թե՞ ոչ: Ես վստահաբար ասում եմ, որ՝ ոչ: Նախ՝ մշտապես եղել ենք կնամեծար, մայրապաշտ ազգ, անգամ հեթանոս ժամանակներից ունենք կնոջը, գեղեցկությանը, մորը նվիրված աստվածություններ, և Հայաստանում չկա այդպիսի վերաբերմունք, ճիշտ հակառակը՝ կանանց նկատմամբ կա և՛ մեծարանք, և՛ հարգանք, և մեր սեղանների շուրջ  երևի 10 կենացից 5-ը կանանց է ուղղված, և դա ձև չէ, իրականում մեր էությունից է բխում:

– Այդ դեպքում ինչո՞ւ են նման թեզեր առաջ քաշվում, որ տղամարդիկ բռնարարներ են, ծեծում են կանանց…

– Հաճախ, գրանտներ շահելու և չգիտեմ ինչերի անվան տակ մի ամբողջ երկիր, ազգ են դրսում ներկայացնում այդպիսին, բայց սա հնագույն ազգ է և ունի հազարամյակներով ամրագրված իր վերաբերմունքն ու հայացքը: Նման ազգերը չեն ունենում ընդգծված բռնություն, չգիտեմ ինչ: Պետք է ձեռնպահ մնանք նման վերաբերմունքից, պիտակներից:

– Դեռևս 20-րդ դարում Հակոբ Մնձուրու ու Հրանտ Մաթևոսյանի կողմից բարձրացվում էր «տղամարդու ինստիտուտի դեգրադացիայի» հարցը: Արդյո՞ք այն ակտուալ չէ նաև 21-րդ դարում, երբ տղամարդիկ ստիպված են մեկնել արտագնա աշխատանքի, իսկ տան ղեկն իրականում մնում է կնոջ ձեռքին:

– Ցավոք, հատկապես այդ լեռնային շրջաններում տարվա մեծ մասը արտագնա աշխատանքի են լինում, դա և՛ Հայաստանում էր, և՛ Ջավախքում: Ջավախքում նույնիսկ ասում էին, որ երեխաները ծնվում են աշնանը կամ գարնանը: Հատկապես՝ այս վերջին 30 տարում, երբ ավելի շատ սկսեց կինն աշխատել տան գումարը, տղամարդը մի տեսակ կծկվեց, ամփոփվեց իր մեջ, էլ ուր մնաց՝ այդ տղամարդը բռնություն գործադրի կնոջ կամ ընտանիքի մյուս անդամների նկատմամբ: Այո, դա ցավոք կա, և կա և՛ Մաթևոսյանի հերոսների կերպարներում, և՛ Մաթևոսյանի սիրելի գրող ու ինչ-որ տեղ՝ նրա ուսուցիչ Մնձուրու հերոսների վարքագծում:

– Այս օրերին շատ էին քննադատությունները՝ ուղղված իշխող խմբակցության պատգամավոր Սոֆյա Հովսեփյանին, որն ըստ էության ասել էր, որ չի կարելի ընդհանրացնել և ասել, թե բոլոր տղամարդիկ բռնարար են, իսկ բոլոր կանայք՝ զոհ: Ինչո՞ւ է հասարակության մի մասը սվիններով ընդունում նմանատիպ հայտարարությունները:

– Թող որևէ մեկը չվիրավորվի, բայց մեր հասարակությունը հատկապես այս վերջին շրջանում այնպիսին է դարձել, որ հիմա եթե որևէ մեկը ասի՝ Աստծո որդու անունը Հիսուս Քրիստոս է, անպայման սվիններով հարձակվելու են վրան, թե՝ ինչո՞ւ այդպես ասացիր: Այսինքն՝ բացարձակ տիեզերական ճշմարտությունների դեմ են հարձակվում, ուր մնաց՝ Սոֆյայի ասածի վրա չհարձակվեին: Ինչ ուզում ես՝ ասա, կա մի ստվար զանգված, որ հարձակվում է: Ասում ես՝ դու լավն ես, էլի հարձակվում է քեզ վրա՝ առանց գիտակցելու: Չգիտեմ՝ ինչ-որ զոմբիացված վիճակ է, ինչ է, փորձում եմ վերլուծել, հասկանալ, բայց դժվարանում եմ: Ցավոք, այդ մթնոլորտն է Հայաստանում, հատկապես՝ համացանցում, որտեղ կանայք նույնիսկ հայհոյանքներ են գրում: Մի քիչ կոպիտ կհնչի՝ ոնց որ բորենին լեշի վրա հարձակվի: Իհարկե, պատգամավորը ճիշտ է ասել՝ չի կարելի ասել, որ կանայք զոհ են, տղամարդիկ՝ բռնարարներ:

– Այս իրավիճակն ինչո՞վ է պայմանավորված, արդյո՞ք թավշյա հեղափոխությունից հետո արժեքային հեղափոխությունը բացասական իմաստով տեղի ունեցավ:

– Ցավոք, այդպես եղավ: Ես միշտ գրել եմ համացանցում, բայց հիմա մի տեսակ խուսափում եմ՝ անգամ լավ բան գրելուց: Սրված, բևեռացված ատելության մթնոլորտ ստեղծվեց, մենք ասացինք՝ սիրո, համերաշխության հեղափոխություն, բայց այսօր տեսնում ենք հակառակ մթնոլորտը: Միայն ես չեմ դա ասում, բոլորս ենք տեսնում ու հասկանում: Ինչո՞ւ է այդպես՝ ես էլ չեմ հասկանում:

– Իշխանությունն այստեղ ի՞նչ անելիքներ ունի, որովհետև, ի վերջո, իշխանությունը նաև մշակույթ ձևավորող է, արդյո՞ք հասարակության այս բևեռացված վիճակը մի օր հենց իր դեմ չի ուղղվելու, համենայնդեպս, պատմությունը դա է ցույց տալիս:

– Նախ՝ ինչպես ասում են՝ ձուկը գլխից է նեխում: Այդ ամենը գալիս է իշխանության որոշակի վարքագծից՝ հեղափոխականներ-հակահեղափոխականներ, սևեր-սպիտակներ, անընդհատ բանակների բաժանել, խրամատների բաժանել, խրամատի երկու կողմերում տեսնել, սա է, որ բերում և այդ ատելության մթնոլորտն է ստեղծում: Այդ մթնոլորտը պետք է չստեղծվեր: Եթե ստեղծվել է, հիմա իրենք պետք է թուլացնեն: Նախկինում էլ կար այդ չարությունն ու ատելությունը, բայց այսպես սրված չէր:

– Պատերազմական իրավիճակում, երկկողմանի շրջափակման մեջ գտնվող երկրի համար այս ատելության մթնոլորտն արդյո՞ք վտանգներով հղի չէ:

– Բնականաբար, բայց մենք ունենք մի հրաշալի հատկություն, գուցե սա վերջին հարյուրամյակում է ձևավորվել՝ ունենալով պատմության դառը փորձերը. ծանր իրավիճակներում համախմբվում, դառնում ենք մեկ մարդ և կանգնում մեր զինվորի կողքին: Որ ասեմ՝ սա մեծ դերակատարում կունենա՝ ոչ, ուղղակի չպետք է լինի: Իհարկե, պատերազմող երկրի համար լավ չէ այդ ատելության մթնոլորտը, բայց կարծում եմ՝ կրիտիկական պահին այն չի կարող էական դեր ունենալ:

– Մենք հիմա խոսում ենք ատելության մթնոլորտի մասին, բայց թավշյա հեղափոխությունից հետո շատ մտավորականներ կրկնում են իշխանությունների այն թեզը, որ վերջապես մարդկանց դեմքին ժպիտ է եկել:

– Գիտեք՝ միշտ եղել է մտավորականների ստվար զանգված, որոնց գործը տվյալ իշխանությանը գովերգելն է: Կա մտավորականների փոքր զանգված, որոնք բացահայտ քննադատում են իշխանության թերացումները, բացթողումները, և նրանք ավելին են անում այդ իշխանության, պետության  համար, քան մշտապես գովերգողները: Դա մտավորականի վարք չէ: Երկրորդ՝ եթե ժողովուրդը դուրս է եկել, մերժել է, բնավ արդարացում չունեն նախկին իշխանությունները, այսինքն՝ երկիրը հասցրել էին այդ վիճակին: Հասցրել էին դրանից առաջ, դուրս եկան՝ Րաֆֆի Հովհաննիսյանին ընտրեցին, կարողացավ Փաշինյանը համախմբել և հասնել Սերժ Սարգսյանի հրաժարականին և նոր կառավարություն ձևավորել: Փաշինյանի փոխարեն մեկ ուրիշը լիներ՝ նույնն էր լինելու, բայց մեկ ուրիշը չեղավ, ինքը եղավ: Գյուղը կանգնեց՝ գերանը կոտրեց, ժողովուրդն ընտրել է իր իշխանությունը և ժպտում է, որ քայլ է արել առաջ: Բայց ժպտալիս ի՞նչ ակնկալիքներ ուներ, չէ՞ որ, եթե դուրս են եկել, հեղափոխություն են արել, բնականաբար, նրանք պահանջներ, ակնկալիքներ ունեն: Դրանք ի՞նչ չափով են արդարացել, վաղն ի՞նչ չափով են արդարանալու, դա արդեն իրենց պետք է հարցնել:

– Ապրիլի 5-ին կայանալիք հանրաքվեի վերաբերյալ Դուք ի՞նչ կարծիք ունեք, արդյո՞ք դրանով, ի վերջո, ավարտվելու է հեղափոխությունը՝ հաշվի առնելով «Այո»-ի կարգախոսը:

– Հայաստանի թիվ մեկ խնդիրը Հրայր Թովմասյանը և այդ դատավորները չեն, ժողովրդի մեծ մասը տեղյակ էլ չէ դրանից, իր առօրյա մտածմունքների մեջ ՍԴ-ն չկա: Երբ ասում են՝ ահա, պետք է ազատվել նախկին իշխանության մնացուկից, նախկին իշխանության դրածո է նույն դատախազը, նախագահը, իսկ ամենամեծը, որ մնացել է՝ Տիգրան Մուկուչյանն է: Նույն այսօրվա իշխանությունները նախկինում ասում էին՝ ընտրակեղծարարություններ են եղել, և այլն, հետևաբար, ըստ նրանց խոսքի՝ երկրի թիվ մեկ թշնամին Տիգրան Մուկուչյանն է: Դու նրան պահել ես, որ հիմա էլ քեզ համար նկարի՞: Դու առաջինը հենց այդ ինստիտուտը պետք է փոխեիր: Եթե ամսի 8-ին ընտրվել ես վարչապետ, ամսի 9-ին արդեն պետք է սահմանադրական փոփոխություններ անեիր, դու եկել ես և սուպերվարչապետությունն ես մերժել: Այսինքն՝ Սերժ Սարգսյանի վրայով և Հրայր Թովմասյանի ձեռքով կարված կոստյումը Նիկոլ Փաշինյանն է այսօր հագնում, և շատ լավ նստում է վրան: Հիմա ի՞նչ է նշանակում՝ Հրայրին փոխում ես, բայց նրա գրած Սահմանադրությունը դու պահում ես, սա է ամբողջ խնդիրը:

– Գործող իշխանությունը վերջին շրջանում լրատվամիջոցների ֆինանսավորման թափանցիկության, սեփականատերերի կամ հովանավորների բացահայտման նախաձեռնություններով է հանդես գալիս: Օրինակ՝ Աղասի Ենոքյանի կարծիքով՝ դրա նպատակը լրատվամիջոցների սեփականատերերին բացահայտելն ու կալանավորելն է, և բերում է Արմեն Թավադյանի և Սամվել Մայրապետյանի օրինակները: Համակարծի՞ք եք, թե՞ իշխանությունն ազնիվ մղումներ ունի:

– Չի կարելի որևէ լրատվամիջոցի կպնել, փորձել սահմանափակել նրա իրավունքներն ու լիազորությունները: Մենք ժամանակին «Ա1+»-ի համար ենք պայքարել: Հիմա նույնի կրկնությո՞ւնն ենք մենք այսօր տեսնում: Հիմա տեսնում ենք հեռուստաընկերության սեփականատիրոջ բանտարկություն, հալածանք և այլն, ինչո՞ւ: Չէ՞ որ մենք դրանից ենք ազատվել, մենք դա ենք մերժել: Լինի ընդդիմադիր թե դիմադիր՝ մամուլը, մեդիան երկրի հարստությունն է: Եթե վերջին 30 տարում չլիներ մամուլը, մեդիան, մենք ոչնչացած կլինեինք: Այդ մամուլն ու մեդիան չթողեցին, որ ժողովրդի իրավունքները վերջնականապես ոչնչացնեն, ոտնահարեն: Բացառապես մամուլին է պարտական մեր ժողովուրդը, թեպետ հասարակ քաղաքացին էլ է հայհոյում մամուլին: Գրեթե սրբապղծություն է մամուլին ու մեդիային կպնելը, նրանց իրավունքները սահմանափակելը: Ես պատահաբար լսեցի, որ Թավադյանն ասել է՝ «Քոչարյան, հերոս»: Արդեն ենթադրում եմ, որ այդ արտահայտության համար են Թավադյանին ձերբակալել: Որքան էլ համակրեմ մեր իշխանություններին, արդեն սկսում եմ վատ վերաբերվել: Այսինքն՝ նման քայլերով իշխանությունն ինքն իրեն է վատություն անում, ոչ թե նախորդ իշխանություններին: Մի քիչ ավելի ճկուն ու խելացի պետք է լինել:

Մանրամասները՝ 168 TV-ի տեսանյութում