Պատմաբան և ՀՀ պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանը. Ինչո՞ւ է պատմաբանը պարտվում «իրական Հայաստանին»

1991թ. դեկտեմբերի 10-ին Լեռնային Ղարաբաղում տեղի էր ունեցել հանրաքվե, որի ժամանակ բնակչության ճնշող մեծամասնությունը կողմ էր արտահայտվել ԼՂՀ անկախության օգտին։

Հաշվի առնելով այս պատմական փաստը և գործող իշխանությունների կողմից արցախցիների վերադարձի իրավունքի հարցը փակելու քաղաքականությունը, որ դրա մասին չխոսվի նաև միջազգային հարթակներում, 168.am-ը հարկ է համարում ուշադրություն հրավիրել մի հանգամանքի վրա. այն է՝ ի՞նչ դիրքորոշում ուներ Արցախի ինքնորոշման իրավունքի մասին ԵՊՀ պատմության ֆակուլտետի մագիստրանտ Սուրեն Պապիկյանը, ով այսօր ՀՀ պաշտպանության նախարարն է:

Ընդ որում, նա ժամանակին այն կարծիքին էր, որ Արցախի ինքնորոշումն օրինական էր, չէր հակասում միջազգային իրավունքի սկզբունքներին, և Կոսովոյի նախադեպը կիրառելի էր նաև Լեռնային Ղարաբաղի համար։ Ավելին, մագիստրանտ Սուրեն Պապիկյանը հիմնավորել է, որ միայն առաջին հայացքից են «ինքնորոշման իրավուն­քի» և «տարածքային ամբողջականության» սկզբունքներն իրարամերժ, իսկ «իրականում դրանք չեն պարունակում տարրեր, որոնցով, որևէ կերպ հնարավոր կլիներ «տա­րածքային ամբողջականությունը» ներկայացնել որպես ինքնորոշման իրավունքի սահմանափակում»:

«1970թ. ընդունված ՄԱԿ-ի՝ պետությունների միջև բարեկամական հարաբերություններին և համագործակցությանը վերաբերող միջազգա­յին իրավունքի սկզբունքների հռչակագիրը հաստատեց այն սկզբուն­քը, ըստ որի՝ ինքնորոշումը բոլոր ժողովուրդներին վերաբերող իրա­վունք է և նրա կենսագործումը պահանջվում է ՄԱԿ-ի կանոնակարգով.

 «Ըստ իրավահավասարության և ժողովուրդների ինքնորոշման սկզբունքի, որը ներառված է միավորված ազգերի կանոնակարգի մեջ, բոլոր ժողովուրդներն էլ իրավունք ունեն ազատորեն, առանց արտա­քին միջամտության որոշել իրենց քաղաքական կարգավիճակր, հետա­մուտ լինել իրենց տնտեսական, հասարակական և մշակութային զարգացմանր և ամեն պետություն համաձայն կանոնակարգի դրույթների պարտավոր է հարգել սույն իրավունքը»:

ՄԱԿ-ի փաստաթղթերում արտահայտված է ինքնորոշման սկզբուն­քի նորմատիվային գլխավոր բովանդակությունը։ Այսպես, միջազգային իրավունքի սկզբունքների մասին հռչակագրում ընդգծվում է, որ «ինքնիշ­խան և անկախ պետության ստեղծումը, անկախ պետությանը միանալը կամ նրա հետ միավորվելը, կամ ժողովրդի կողմից ազատորեն որոշ­ված ցանկացած այլ քաղաքական կարգավիճակի սահմանումը՝ այդ ժողովրդի կողմից ինքնորոշման իրավունքի իրականացման ձևերն են»:

Ինքնորոշման իրավունքը չի վերանում, եթե ժողովուրդը կազմա­վորել է ինքնուրույն պետություն կամ մտել դաշնության կազմի մեջ։ Ինքնորոշման իրավունքը այսպիսով պատկանում է բոլոր ժողովուրդներին, և նրանք շարունակում են կրել այդ իրավունքը՝ անկախ որևէ հանգամանքից։

Իր հերթին՝ տարածքային ամբողջականության հայեցակարգը ի հայտ է եկել առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո։ Ազգերի լիգայի 10-րդ հոդվածը հռչակում է. Ազգերի Լիգայի անդամները պար­տավորվում են հարգել և պահպանել Ազգերի Լիգայի բոլոր անդամների տարածքային ամբողջականությունն արտաքին ներխուժումից։ Այս ուղղությամբ կարևոր միջազգային փաստաթուղթ է Հելսինկիի եզրա­փակիչ ակտը՝ 1975 թ. օգոստոսի 1։ «Մասնակից պետությունները հար­գելու են մասնակից պետություններից յուրաքանչյուրի տարածքային ամբողջականությունը։ Դրան համապատասխան նրանք ձեռնպահ կմնան ցանկացած մասնակից պետության տարածքային ամբողջակա­նության քաղաքական անկախության կամ միասնության դեմ ուղղված՝ միավորված ազգերի կազմակերպության կանոնադրության նպատակ­ների և սկզբունքների հետ անհամատեղելի ցանկացած գործողություն­ներից և մասնավորապես ցանկացած նման գործողություններից, որոնք ուժի գործադրում կամ ուժի սպառնալիք են»։

Միաժամանակ Հելսինկիի եզրափակիչ ակտը (գլուխ 1) նշում է. «Սահմանները կարող են փոփոխվել համաձայն միջազգային իրավուն­քի, խաղաղ միջոցներով և համաձայնությամբ»:

Տարածքային ամբողջականության սկզբունքը բացառում է այլ պետության շրջանակներում որևէ ազգի բռնությամբ պահելը։ Ինչպես նաև կարգավորում է պետությունների միջև գոյություն ունեցող հարաբերությունները և չի վերաբերում այն դեպքերին, երբ ժողովուրդը ինքնորոշվելով ստեղծում է իր պետու­թյունը:

…Կոսովոյի, Աբխազիայի և Հարավա­յին Օսիայի ճանաչումը իրավական տեսանկյունից, գրեթե չի տարբեր­վում Լեռնային Ղարաբաղի խնդրից, ավելին, շատ դեպքերում Լեռնա­յին Ղարաբաղն ավելի շահեկան դիրքերում է, քան առաջին երեքը։ Սակայն, ի տարբերություն նրանց, Լեռնային Ղարաբաղը շարունակում է մնալ չճանաչված, և ադրբեջանական մշտական սպառնալիքի ներքո։ Այս փաստը խոսում է այն մասին, որ միջազգային իրավունքի նորմերը կամ չեն գործում, կամ գործում են ըստ պատեհության»,- 2012 թվականին, մասնավորապես, գրել է Սուրեն Պապիկյանն իր պատմագիտական հոդվածում:

Ավելին, ուսումնասիրելով Սուրեն Պապիկյանի ոչ պաշտոնական ֆեյսբուքյան էջը, մենք ուրախությամբ պարզել ենք, որ դպրոցների ավագ դասարաններում (2010-2016թթ. աշխատել է պատմության ուսուցիչ Երևանի թիվ 54 ավագ դպրոցում, 2011-2018թթ. դասավանդել է «Քվանտ» վարժարանում) նա որպես պատմաբան՝ ճիշտ շեշտադրումներով է ներկայացրել, թե ովքեր են ադրբեջանցիները, կամ, ինչպես ինքն է որակել՝ կովկասյան թաթարները, ինչպես են ներթափանցել մեր տարածաշրջան:

Նշենք, որ պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանի կենսագրությունից տեղեկանում ենք, որ 2012-2016 թթ. նա եղել է Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի Պատմության ինստիտուտի ԱՊՀ երկրների պատմության ամբիոնի ասպիրանտ, և այդ շրջանում նա գիտական հոդված է գրել Հայոց ցեղասպանության տնտեսական պատճառների վերաբերյալ:

Արդյո՞ք այսօր արդեն ՀՀ պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանը գտնում է, որ սխալ գաղափարախոսություն է կրել, ավելին, սխալ պատմական փաստեր և թեզեր է սովորեցրել աշակերտներին, որոնց սիրելի պատմության ուսուցիչն է եղել: Իր քաղաքական առաջնորդ Նիկոլ Փաշինյանը հաճախ է կրկնում, որ մինչև իշխանության գալը սխալ գաղափարախոսության ազդեցության տակ է եղել, թեպետ Փաշինյանին լավ ճանաչողները կվկայեն, որ նա այսօր ասում է այն, ինչի կրողն է եղել միշտ, մնացածը քաղաքական շահեկան ֆոն ապահովելու համար են եղել, մանիպուլյացիաներ:

Ի դեպ, 168.am-ը գրել էր, որ 2022թ. դեկտեմբերին «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Քրիստինե Վարդանյանը ՀՀ պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանին պաշտոնական գրավոր հարցում էր ուղարկել ՀՀ տարածքային կորուստների վերաբերյալ: Արդյունքում պարզել էր, որ 2022թ. դեկտեմբերի դրությամբ ՀՀ տարածքից օկուպացված է 139.24 քկմ տարածք:

Պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանի անունից ընդդիմադիր պատգամավորին ուղարկված պատասխան գրության մեջ 168.am-ը մի ուշագրավ փաստ-արտահայտություն էր արձանագրել՝ «Թշնամու կողմից ՀՀ ինքնիշխան տարածքից օկուպացված է…»:

Սա այն դեպքում, որ 2021 թվականին արդեն Փաշինյանը համոզում էր, որ չպետք է թուրքին, ադրբեջանցուն թշնամի համարել:

Ոչ ոք չի ասում, որ չպետք է գնալ Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ խաղաղության և հարաբերությունների կարգավորման, բայց սա բնավ չի նշանակում ջնջել պատմությունը՝ որտեղից ենք մենք և որտեղից են 44-օրյա պատերազմում հաղթած «կովկասյան թաթարները», ինչպես կասեր նույն ինքը՝ պատմաբան Սուրեն Պապիկյանը:

Ի դեպ, պատմաբան և Պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանն այս ընթացքում ևս մի սխալ է գործել՝ մասնակցելով կարգալույծ քահանայի մատուցած կեղծ պատարագին: Ով ով, բայց տարիներ շարունակ Հայոց պատմություն, Համաշխարհային պատմություն և, առավել ևս, Հայոց եկեղեցու պատմություն դասավանդած պատմաբան Սուրեն Պապիկյանը շատ լավ պետք է իմանար, որ դա ոչ թե պատարագ է, այլ եկեղեցու պղծման ակտ, և, որ այս հարձակումներն ուղղված են Հայ Առաքելական եկեղեցու դեմ: Պատմաբան Պապիկյանը, վստահ ենք, նույնիսկ հասկանում է Ադրբեջանի և Թուրքիայի ղեկավարների և Փաշազադեների հայտարարությունների ենթատեքստն ու պատմական նկրտումները, որոնց իրականացմանը ձգտում են նրանք այսօր:

Այս որոշման վտանգներին մենք անդրադարձել ենք, չանտեսելով նաև փաստը, որ ՀՀ զինված ուժերում կա հոգևոր ծառայություն:

Սուրբ Գիրքն ասում է՝ ում շատ է տրված, նրանից շատ էլ պահանջվելու է…