Արդյո՞ք Իրանի վրա ճնշումը լավագույն հնարավորությունն է Թեհրանի համար՝ փոխելու իր պաշտպանական և միջուկային դոկտրինան
Որոշ փորձագետներ գտնում են, որ այժմ Իրանի համար լավագույն ժամանակն է իր միջուկային ծրագիրը հասցնելու մի կետի, որից այլևս հետդարձ հնարավոր չէ։
Վերջին ամիսներին Եվրոպայի ու Ամերիկայի պահվածքն ու դիրքորոշումները ցույց են տալիս, որ նրանք որդեգրել են ամբողջությամբ առճակատման քաղաքականություն Իրանի Իսլամական Հանրապետության դեմ։ Ըստ Parstoday-ի, որը մեջբերում է «Սոբհե Նո» թերթը, մինչ Իրանը բազմիցս ընդգծել է, որ ձգտում է նվազեցնել լարվածությունը և դադարեցնել առճակատումը, արևմտյան կողմերը ոչ միայն դրական չեն արձագանքել այդ ջանքերին, այլև ավելացրել են ճնշումներն ու սպառնալիքները՝ հրապարակելով անհիմն պնդումներ։
Անցած տարիների ընթացքում Իրանը միջազգային հանրությանը հայտարարել է, որ իր միջուկային գործունեությունը խաղաղ բնույթ է կրում, և իր ծրագրում որևէ շեղում չկա միջուկային զենք ստեղծելու ուղղությամբ։ Բացի այդ, Իսլամական Հանրապետությունը բազմիցս մերժել է Ուկրաինա զենք ուղարկելու պնդումը։ Չնայած այս հստակ դիրքորոշումներին՝ արեւմտյան երկրները շարունակում են ճնշումներ ու սպառնալիքներ կիրառել, կարծես չարաշահում են Իրանի համագործակցությունը, եւ երկխոսության համար միջավայր ստեղծելու փոխարեն, ձգտում են լարվածություն ստեղծել։
Եվրոպական եռյակի՝ Իրանի դեմ բանաձեւ ընդունելու փորձը
Երեկ Վիեննայում մեկնարկել է Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության կառավարիչների խորհրդի նիստը, որը պետք է ուսումնասիրի Իրանի միջուկային ծրագիրը և գործակալության հետ Իրանի համագործակցության աստիճանը։ Անգլիան, Գերմանիան եւ Ֆրանսիան անդամների միջեւ տարածել են Իսլամական Հանրապետության դեմ բանաձեւի նախագիծ։ Այս տեքստը ցույց է տալիս եվրոպացիների լուրջ որոշումը՝ Իրանի վրա ճնշումն ուժեղացնելու համար։
Իրանի ատոմային էներգիայի կազմակերպության ղեկավար Մոհամմադ Էսլամին Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության գլխավոր քարտուղարի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսում հստակ զգուշացրել է, որ Իրանը չի լռի այս բանաձեւի նկատմամբ։ Նա ընդգծել է. «Եթե եվրոպական երկրներն ընտրեն առճակատման ճանապարհը, և Իրանի դեմ միջամտողական ու կործանարար որոշում ընդունվի, մենք անհապաղ փոխադարձ քայլեր կձեռնարկենք»։
Արևմուտքը պարտատեր է ձևանում այն պարտավորությունների համար, որոնք ինքն է խախտել
Անցած տարիներին, չնայած ՀԳՀԾ-ից ԱՄՆ-ի դուրս գալուն և Եվրոպայի կողմից խոստումների դրժմանը, Իրանը փորձեց հնարավորինս հավատարիմ մնալ ստանձնած պարտավորություններին և իր բարի կամքը ցույց տալ միջազգային հանրությանը։ Բայց այս բարի կամքին արձագանքելու փոխարեն՝ Արեւմուտքն ընտրել է սպառնալիքների ու պատժամիջոցների ճանապարհը։
Իրանի վճռորոշ որոշման անհրաժեշտությունը
Այս իրավիճակում որոշ վերլուծաբաններ կարծում են, որ Իրանը պետք է վճռական ու ճակատագրական որոշում կայացնի այդ սպառնալիքների դեմ։ Իրանի արտաքին հարաբերությունների ռազմավարական խորհրդի ղեկավար Քամալ Խարազին ավելի վաղ տված հարցազրույցում նշել էր, որ սպառնալիքների դարաշրջանում Իրանը կարող է փոխել իր պաշտպանական դոկտրինան։
Ի պատասխան Արևմուտքի պահվածքի՝ Իրանը կարող է բարձրացնել ուրանի հարստացման մակարդակը և նվազագույնի հասցնել իր համագործակցությունը ՄԱԳԱՏԷ-ի հետ։ Ինչպես նշել է Խարազին, սպառնալիքի շրջանը լավագույն ժամանակն է կարևոր և անշրջելի որոշումներ կայացնելու համար։
Հնարավորություն՝ Իրանի միջուկային ծրագրի խնդիրը որոշելու համար
Որոշ փորձագետներ էլ գտնում են, որ այժմ Իրանի համար լավագույն ժամանակն է իր միջուկային ծրագիրը հասցնելու մի կետի, որից այլևս հետդարձ հնարավոր չէ։
Իրանցի պաշտոնյաների վերջին օրերի պահվածքն ու հայտարարությունները ցույց են տալիս, որ Իրանը պատրաստ է պատշաճ կերպով արձագանքել իր դեմ ցանկացած սպառնալիքին և ընդունվող բանաձևին։ ՄԱԳԱՏԵ-ի հետ համագործակցության կրճատումը, ստուգումների մակարդակի նվազեցումը և նույնիսկ ուրանի հարստացման ավելացումը այն միջոցառումներից են, որոնք կարող են լինել Իրանի օրակարգում:
Այս իրավիճակը ցույց է տալիս, որ չնայած Իրանը դեռ ձգտում է համագործակցության և հարցերը լուծում է երկխոսության միջոցով, սակայն Արևմուտքի առճակատման պահվածքը թուլացրել է երկխոսության մթնոլորտը և ստիպել Իրանին վճռական որոշումներ ընդունել։
Եվրամիության պատժամիջոցների ընդլայնումը Իրանի դեմ թշնամական պահվածքի ևս մեկ օրինակ է
Երկուշաբթի օրը՝ նոյեմբերի 18-ին Եվրամիության խորհուրդը հայտարարություն է տարածել, որ եվրոպական երկրների արտաքին գործերի նախարարները որոշել են ընդլայնել Իրանի դեմ սահմանափակող միջոցների շրջանակը։ Այս որոշումը, որն ընդունվել է ուկրաինական պատերազմում Ռուսաստանին Իրանի ռազմական աջակցության, ինչպես նաև Մերձավոր Արևելքում և Կարմիր ծովում զինված խմբավորումներին աջակցելու պատրվակով, Իրանի Իսլամական Հանրապետության դեմ Եվրոպայի թշնամական պահվածքի ևս մեկ օրինակ է։
Նոր պատժամիջոցներ և Իրանի պաշտպանական արդյունաբերության թիրախավորում
Այս որոշման համաձայն՝ պատժամիջոցներ են սահմանվել նավերի և նավահանգիստների օգտագործման դեմ անօդաչու թռչող սարքերի, հրթիռների և հարակից տեխնոլոգիաների տեղափոխման համար։ Եվրամիությունը նաև արգելել է իրանական հրթիռների և անօդաչու թռչող սարքերի մշակման և արտադրության մեջ օգտագործվող բաղադրիչների արտահանումը, փոխանցումը, մատակարարումը կամ վաճառքը:
Այս որոշումը, որն ուղղակիորեն թիրախավորում է Իրանի պաշտպանական արդյունաբերությունն ու ռազմավարական հնարավորությունները, ցույց է տալիս եվրոպական երկրների ջանքերը՝ սահմանափակելու Իրանի հնարավորությունները պաշտպանական առաջադեմ տեխնոլոգիաների ոլորտում։ Այս գործողությունը տեղի է ունենում այն դեպքում, երբ Եվրամիությունը որևէ կոնկրետ և արժանահավատ ապացույց չի ներկայացրել Ուկրաինական պատերազմում Իրանի ռազմական աջակցության մասին իր պնդումների համար:
Պատժամիջոցները՝ ճնշման և սպառնալիքների գործիք՝ փոխգործակցության փոխարեն
Եվրամիության վերջին գործողությունը կարելի է դիտարկել որպես Իրանի վրա ճնշում գործադրելու գործիք կիրառելու վառ օրինակ։ Եվրոպան, որը չի կատարել ՀԳՀԾ-ով ստանձնած իր պարտավորությունները և ընդամենը սահմանափակվել է սիմվոլիկ հայտարարություններով, այժմ պատժամիջոցները ընդլայնելով՝ ձգտում է Իրանի դեմն առնել՝ պաշտպանական տեխնոլոգիաներ զարգացնելու գործում։ Մյուս կողմից, Իրանը բազմիցս հայտարարել է, որ նմանատիպ պատժամիջոցները երբեք էական ազդեցություն չեն ունեցել իր ռազմավարական ծրագրերի վրա, և Իսլամական Հանրապետությունը կշարունակի զարգացնել իր պաշտպանունակությունը։
