Սամվել Բաբայանի ինքնախոստովանական ցուցմունքը՝ իր, Նիկոլ Փաշինյանի, Արայիկ Հարությունյանի և Ջալալ Հարությունյանի դեմ
Արցախի Անվտանգության խորհրդի նախկին քարտուղար Սամվել Բաբայանն օրեր առաջ հարցազրույցներից մեկում հայտարարել է, որ սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան Արցախի ՊԲ-ն 15 րոպեում արդեն կորցրել էր հակաօդային ուժերի 50 տոկոսը, հրետանու՝ 40 տոկոսը: Նա նաև նշել է, որ հակառակորդն ուներ սպուտնիկներ, նկարահանող ԱԹՍ-ներ, ամբողջ կոորդինատները հաղորդում էին:
«Մենք պետք է այդ հնարավորությունից իրենց զրկեինք: Ես ուզում եմ մեր հասարակությունը տեղյակ լինի, որ հրետանու 40 տոկոսը կորցնելը մեծ աղետ է, հակաօդայինն էլ՝ 50 տոկոսը։ Հրետանին ամբողջ ռազմաճակատում կարկուտի պես թափվել է, ինչպես ասել էի, բայց գլխավոր երկու ուղղությամբ՝ Թալիշ-Մատաղիս ու Հորադիս»,- ասել է Բաբայանը և նշել, որ չորս-հինգ օր անց հակառակորդը ճեղքել էր հարավային ուղղությունն ու չորս-հինգ ուղղությամբ սկսել ծավալվել, մի քանի օր անց զարգացնելով գրոհը։ Արցախի ԱԽ նախկին քարտուղարի կարծիքով՝ Ղարաբաղը պիտի հավաքեր ամբողջ ռեսուրսը` 17.500 պահեստազորի ռեսուրս, առաջին փուլը 90 տոկոսով կատարվել է, որից հետո չի կատարվել:
Նրա այս հայտարարությունները առանձնակի հրճվանքով տարածում են Նիկոլ Փաշինյանի կառավարության կողմնակիցները, և նույնիսկ չեն գիտակցում, որ այս օրերի հարցազրույցներով իրականում Սամվել Բաբայանը ինքնախոստովանական ցուցմունք է տալիս իր, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, Արցախի հանրապետության նախագահ Արայիկ Հարությունյանի և Արցախի պաշտպանության բանակի նախկին հրամանատար Ջալալ Հարությունյանի դեմ։
Բացատրենք՝ ինչո՞ւ։
Նախ, նշված հարցազրույցում Սամվել Բաբայանը տեղի-անտեղի հաճախ տալիս է Ջալալ Հարությունյանի անունը, հիմնավորելու, որ ՊԲ ղեկավարին օգնելու փոխարեն՝ խանգարում էին․ «Ես զարմանում էի Ջալալ Հարությունյանի համբերության վրա»,- շատ հանկարծ իրեն ոչ բնորոշ սրտացավությամբ է Սամվել Բաբայանը խոսում ավտոմեքենայի առեղծվածային պայթյունից ծանր վիրավորում ստացած Ջալալ Հարությունյանի մասին։ Իսկ թե կոնկրետ ովքեր էին խանգարում՝ Բաբայանը լռում է, թող դատախազությունը պարզի, ասում է նա։ Այո, դատախազությունը թող պարզի և Ջալալ Հարությունյանի ավտոմեքենայի պայթյունի մութ պատմությունը, և Բաբայանի վերջին օրերին տարբեր լրատվամիջոցներին տված հարցազրույցներում, այդ թվում՝ նաև ռուսական, քողարկված ինքնախոստովանությունը։
Եվ այսպես, պատերազմի օրերին Արցախի Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի պաշտոնը զբաղեցնող, ՊԲ նախկին հրամանատար (1993-99թթ.) Սամվել Բաբայանն ասում է՝ պատերազմի առաջին օրը 15 րոպեում ոչնչացրել են հրետանու 40 տոկոսը և ՀՕՊ՝ հակաօդային ուժերի 50 տոկոսը։ Եթե այդպես էր՝ հրետանին և ՀՕՊ-ն այդ ծավալով շարքից դուրս էր եկել, ապա դա նշանակում է, որ այդ պահից սկսած բանակն այլևս մարտունակ չէր։ Եվ ուրեմն՝ եթե այդչափ տեխնիկայի՝ հրետանու լրջագույն կորուստ ունեինք, և հակաօդային պաշտպանական համակարգը հենց առաջին օրը 15 րոպե անց 50 տոկոսով կորցրել էինք, ինչո՞ւ էին Արցախի և Հայաստանի քաղաքական և ռազմական իշխանությունները հակահարձակման որոշում կայացրել։ Եթե հակաօդային անվտանգությունն ապահովված չէր՝ ինչպե՞ս և ո՞ւմ հաշվին էին համարձակվում հակահարձակման գնալ։ Առավել ևս, որ Արցախի և Հայաստանի քաղաքական և ռազմական իշխանությունները և Սամվել Բաբայանը շատ լավ գիտեին, որ մենք ոչ թե դիրքերում ենք մարդկային (հսկայական զոհեր, վիրավորներ) և զինտեխնիկայի կորուստներ ունեցել, այլ հենց շարժերի և դրանց փոփոխությունների ժամանակ, բաց օդի՝ հակաօդային անվտանգությունը չապահովելու պատճառով։
Երբ դուք որոշում էիք կայացնում, և, օրինակ, Արցախի 2-րդ, 3-րդ, 4-րդ, 5-րդ պաշտպանական շրջաններից պահուստային զորքը գումարտակ առ գումարտակ ուղարկում էիք Ֆիզուլի ու Ջաբրայիլ և այլ ուղղություններ, որտեղ թեժ և դաժան մարտեր էին ընթանում՝ օդից ռմբակոծում էին բոլոր ուղղություններով, ինչո՞ւ էիք շարունակում այդքան զորք ուղարկել։ Շատ լավ հասկանում էիք, որ օդը բաց է՝ անպաշտպան է, հրետանին ոչնչացված է՝ ինչո՞ւ էիք զորքն ուղարկում։ Կոտորելո՞ւ։ Ի՞նչ կարող էր անել խեղճ զինվորը, կամավորականը, մոբռեսուրսը, երբ օդը պաշտպանված չէ՝ կրակ է թափվում թշնամու կողմից, իսկ իրեն հրահանգ են տալիս առաջ շարժվել ․․․ Դուք շատ լավ գիտեիք, երբ օդը պաշտպանված չէ՝ անթույլատրելի է շարժ անել, այն էլ՝ նման թեժ մարտերի և նման զրահատեխնիկայի տիրապետող հակառակորդի պայմաններում։ Պահուստային զորքը, կամավորական խմբերը նույնիսկ չեն կարողացել դիրքեր հասնել, որովհետև օդային պաշտպանություն չի եղել, և դուք դա իմացել էիք հենց առաջին օրը, և գիտակցաբար զորքը մսաղացի բերան էիք ուղարկել՝ խաբելով, թե ուր որ է՝ այլ գումարտակ օգնության է գալիս․․․ Նոր գումարտակ էիք շարժում այդ ուղղությամբ, և կրկին շարասյունը օդային հարվածների տակ հայտնվելով՝ դիրքեր չհասած՝ մոխրանում է․․․Դուք տեսնում էիք, որ թշնամին ամբողջ շարասյունը՝ դեռ ճանապահին, ոչնչացնում էր, ինչո՞ւ էիք նոր գումարտակներ ուղարկում նույն ուղղությամբ։ Ընդ որում, շատ լավ իմանալով, որ «Բայրաքթար» թուրքական անօդաչու թռչող սարքերը թշնամին հիմնականում գիշերն էր գործի դնում, քանի որ դրանք ցերեկային ժամերին մեր կողմից ավելի խոցելի էին դառնում։ Թշնամին դա էլ էր հաշվարկել։ Իսկ դուք որևէ հաշվարկ կատարո՞ւմ էիք։ Ինչո՞ւ էիք համառորեն զորքին հակահարձակման տանում՝ կոտորելով նույնիսկ ավելի քան 1500 զինվորից բաղկացած ռեզերվային զորամասերի զինվորներին։
Այնպես որ, վերջին օրերին Սամվել Բաբայանի ինքնախոստովանական ցուցմունքները, որոնք ամենայն հավանականությամբ բոլորովին այլ նպատակ են հետապնդում՝ հատկապես Նիկոլ Փաշինյանին և նրա տիկնոջը՝ Աննա Հակոբյանին պատասխանատվությունից, զոհերի և անհետ կորածների, ծանր վիրավորում ստացածների հարազատների դաժան դատաստանից փրկելու նպատակ: Իսկ պատասխանելով Մովսես Հակոբյանի հնչեցրած մեղադրանքներին՝ հընթացս քար նետելով Սեյրան Օհանյանի և այլոց ուղղությամբ, իրականում այս ամենը դատախազության և քննչական մարմինների համար լուրջ ուսումնասիրման նյութ է, որը, չի բացառվում, հետագայում նաև քրեական գործ հարուցելու կամ արդեն հարուցված գործը նոր ապացույցներով լրացնելու հիմք դառնա։
Ի վերջո, նրանք բոլորը հասկանում են, որ հասարակությունը դաժան ու շոկային այս հարվածներից արթնանալու է, սթափ մտքով ու տրաբանությամբ է վերլուծելու եղածն ու սկսելու հարցեր հնչեցնել։
Ի դեպ, Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը 2020թ․ հունիսի 19-ին Հանրային հեռուստատեսությանը տված հարցազրույցում անդրադառնալով Ապրիլյան պատերազմին՝ հայտարարել էր․ «Ստեփանակերտի օդն անպաշտպան էր 2016 թվականին, չեմ ուզում փակագծեր բացել։ Ուզում եմ վստահ հայտարարել, որ այսօր ոչ միայն՝ Ստեփանակերտի, այլ՝ ամբողջ Արցախի օդն է պաշտպանված, և այդ նույն ՀՕՊ բնագավառում բավական մեծ տեղ է հատկացված, նորագույն միջոցներ են ձեռք բերվել Արցախի օդը պաշտպանելու համար: Ամենախոցելին մեզ համար օդն էր, և այդ վտանգը կար 1992-94 թվականին, հազիվ էինք պաշտպանում, սակայն այսօր մենք ունենք ապահով օդ՝ ՀՕՊ հնարավորություններ, համոզված կարող եմ ասել, որ այդ խնդիրը չունենք: Առաջնագիծը շատ ավելի անվտանգ է այսօր, քան երբևէ ունեցել ենք, ունենք հոսող ջուր, խմելու որակյալ շշալցված ջուր առաջնագծում»։
Մի կողմ թողնենք, որ 2016 թվականին այդ նույն Արայիկ Հարությունյանն Արցախի վարչապետն էր և այն ժամանակ բոլորովին այլ կարծիք էր հայտնում Արցախի պաշտպանվածության և ռազմական հնարավորությունների մասին, բայց 2018-ի հայտնի իրադարձություններից հետո այսօրվա Արցախի նախագահը Փաշինյանի կառավարությանը սերտաճելով՝ կարծիքն էլ 180 աստիճանով կտրուկ փոփոխվեց։ Բայց քաղաքական կերպարանափոխությունն անգամ նրան այսօր չի օգնի խուսափել պատասխանատվությունից, միայն թե հարց է՝ հիմա գիտակցո՞ւմ է, որ պետք է պատասխանատվություն կրի այս՝ նախկինում ասված խոսքերի և 44 օր տևած պատերազմում հազարավոր զոհերի համար։
