«Հայաստանի կառավարությունն ակտիվ գործընթացների մեջ է մտել՝ առանց ունենալու խնդրի հանգուցալուծման ստրատեգիա». Ստեփան Դանիելյան
Հարցազրույց քաղաքագետ Ստեփան Դանիելյանի հետ
– Պարոն Դանիելյան, ինչպե՞ս կմեկնաբանեք Մոսկվայում Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունը, որ Դավոսում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ հանդիպումից ո՛չ Ալիևը, ո՛չ ինքն արդյունքներ չէին ակնկալում, պարզապես խոսել են հիմնահարցի իրենց ընկալումների մասին, Փաշինյանը նաև ասել էր, որ բանակցություններ կարող է վարել միայն Հայաստանի անունից, իսկ Արցախի անունից՝ ոչ։
– Ցանկացած հանդիպում կարելի է տարբեր կերպ անվանել, օրինակ՝ մտքերի փոխանակում, զրույց, ընկալումների փոխանամկում, և այլն։ Դրանից բովանդակությունը չի փոխվում։ Հանդիպումները բացասական երևույթ չեն, ավելին՝ ցանկալի են։ Սակայն այդ հանդիպումներին Մինսկի խմբի միջնորդներն են արձագանքում, երկու երկրների հասարակությունները բուռն արձագանքում են։
Անկախ նրանից, թե դրանք ինչ անվանում ունեն, դրանք ազդում են գործընթացի վրա։ Ավելին, ազդեցություն են ունենում ոչ միայն բանակցությունների բովանդակության վրա, այլև՝ ֆորմատի։ Ինչ վերաբերում է նրան, որ բանակցություններ կարող է վարել Հայաստանի անունից, դա բնական է, բայց բանակցությունները վերաբերում են Արցախին, և անլուրջ է ասել, որ դրանք Արցախի ճակատագրի վրա չեն ազդում։ Դրանք ընդամենը խոսքեր են։
– Ընդհանրապես որքանո՞վ է նպատակահարմար՝ առանց ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների մասնակցության 1.5-ժամանոց նման հանդիպում անցկացնելը։ Ինչի՞ մասին է լռում Փաշինյանը։
– Մինսկի խմբի համանախագահները միշտ նշում են, որ իրենք ընդամենը միջնորդ են և ընդամենը տարբերակներ են առաջարկում, բայց որոշողը Հայաստանն ու Ադրբեջանն են։ Իմիջիայլոց, Արցախի անունը՝ որպես որոշող կողմ, չեն նշում։ Այդ առումով տետ-ա-տետ հանդիպումները, բնականաբար, ցանկալի են։
– Ալիևի հետ հանդիպումից հետո Փաշինյանը հեռախոսազրույց է ունեցել ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջոն Բոլթոնի հետ, սակայն, ըստ նրա ֆեյսբուքյան գրառման, Արցախի հարցին անդրադարձ չի եղել: Սա հնարավո՞ր է, հատկապես հաշվի առնելով ամիսներ առաջ ՀՀ-ում Բոլթոնի հայտարարություններն Արցախի կարգավորման հարցում հնարավոր զարգացումների մասին։
– Այդ զանգը կարելի է տարբեր կերպ մեկնաբանել։ Սակայն, որքան հիշում եմ, դա Բոլթոնի առաջին զանգն է եղել, այն էլ՝ Ալիևի հետ հանդիպումից հետո։ Հնարավոր է, որ Արցախի մասին ուղղակիորեն չեն խոսել, սակայն պարզ է, որ այդ զանգն Ալիևի հետ հանդիպման առիթով վերաբերմունքի նշան է եղել։ Թե ինչ վերաբերմունք՝ նույնպես կարող է տարբեր կերպ մեկնաբանվել։ Հնարավոր է, որ Միացյալ Նահանգները դրանով ցույց է տվել, որ հետևում են իրավիճակին, իրենք մասնակից են գործողություններին, քանի որ մինչ այդ Բոլթոնն ասել էր, որ Արցախի խնդիրը միջազգային նշանակության խնդիր է և ԱՄՆ-ի ազգային շահերի տիրույթում է։
Գուցե այդ հարցի լուծումից է կախված տնտեսական աջակցությունը, և այլն։ Մենք ընդամենը կարող ենք ենթադրություններ անել, քանի որ որևէ հստակ բացատրություն չենք ստանում Հայաստանի կառավարությունից։
– Վիեննայի ու Սանկտ Պետերբուրգի պայմանավորվածություններն այլևս անցյալո՞ւմ են։
– Ադրբեջանի ցանկությունն է, որ այդ պայմանավորվածությունները կամ առաջարկություններն անցյալում լինեն, և դրա հաար շատ բաների են պատրաստ։ Այդ առաջարկությունները միջազգային հանրության կողմից այդ տարածքների վրա Ադրբեջանի սուվերենությունը կասկածի տակ են դնում։ Դա շատ կարևոր գործընթաց է մեզ համար։ Անցյալո՞ւմ է, թե՞ ոչ, դա կախված է Հայաստանի դիվանագիտության քայլերից։
– Կմանրամասնե՞ք Ձեր հայտարարությունը, որ աշխարհաքաղաքական նոր լարվածություն է սկսվում՝ անկանխատեսելի շրջադարձերով:
– Աշխարհում, և հատկապես՝ մեր տարածաշրջանում, աշխարհաքաղաքական վերաձևումներ ու հակամարտություն է ընթանում։ Քաղաքական քարտեզների փոփոխություններ են կատարվում։ Հայաստանի արտաքին քաղաքականության հիմնական նպատակը, իմ կարծիքով, պետք է լինի՝ այդ կոնֆլիկտներից հեռու մնալ, և Արցախը նոր աշխարհաքաղաքական տաք կոնֆլիկտի չվերածվի։ Հայաստանի կառավարությունն ակտիվ գործընթացների մեջ է մտել՝ առանց ունենալու խնդրի հանգուցալուծման ստրատեգիա, համենայն դեպս, մեզ հայտնի չի դրա մասին։ Հնարավոր է, որ դրա հետևանքով սառը կոնֆլիկտը տաք կոնֆլիկտի վերածվի։ Այսինքն՝ այդ ակտիվությունը կարող է վերահսկողությունից դուրս գալ։ Ես այդ մտահոգությունն եմ հայտնել։
