«Հայաստանի ցանկացած իշխանություն պարտավոր է այս խնդրի մասին մտածել»
Հարցազրույց ՀՀԿ Գործադիր մարմնի անդամ, Ազգային ժողովի պատգամավոր Սամվել Նիկոյանի հետ
– Պարոն Նիկոյան, Սերժ Սարգսյանը նոյեմբերի 8-ին ժողովրդագրական խնդիրներին նվիրված խորհրդակցություն է անցկացրել, որի ժամանակ մի ուշագրավ արտահայտություն է հնչեցրել` ասելով, թե նախանշված թիրախային նպատակին հասնելը պետք է լինի Հայաստանի բոլոր իշխանությունների խնդիրը: Սա ի՞նչ է նշանակում, արդյո՞ք խոսքն իշխանության փոփոխության մասին է:
– Դա նշանակում է խնդրի կարևորության հստակ գնահատում և ազգային անվտանգության խնդրի մակարդակի բարձրացում, հանրային ընկալման խնդիր և, իհարկե, նաև բոլոր իշխանությունների համար շատ կարևոր խնդիր: Հարցի կարևորությունն է, որ բերել է նման արտահայտության, բարձր մակարդակով այդ հարցին անդրադառնալու, այդ խնդիրը մեր պետության, մեր ժողովրդի համար կարևորագույն խնդիրներից մեկը դարձնելուն: Իսկ իշխանության փոփոխությունների մասին հետևությունները, կարծում եմ, որ որևիցե կապ չունեն: Այո, Հայաստանի Հանրապետության ցանկացած իշխանություն պարտավոր է այս խնդրի մասին մտածել, հոգալ և անել քայլեր, որոնք կլուծեն այդ խնդիրը, որովհետև դա ազգային անվտանգության խնդիր է:
Մենք տևական ժամանակ չէինք խոսում դրա մասին, փորձել ենք հստակ և սթափ գնահատականներ հրապարակային չտալ արտագաղթին կամ ծնելիության մակարդակին, և այլն, բայց երբ դա դառնում է արդեն, որ հստակ գնահատականն այդ հարցի ազգային անվտանգությունն է, պետք է որ բոլոր իշխանություններն անդրադառնան դրան: Այդ խնդիրը կա յուրաքանչյուր ազգի համար, հատկապես՝ փոքր ազգերի համար դա խնդիր է ամբողջ աշխարհում, նրանք էլ են դրան անդրադառնում, բայց մեզ համար դա գերխնդիր է, որովհետև մենք գտնվում ենք պատերազմական իրավիճակում: Ահա հարցի գինը, ինչի համար էլ ՀՀ նախագահը պարբերաբար անդրադառնում է այդ հարցին:
– Իսկ այդ հարցի ռուբիկոնը ո՞րն է:
– Ես չէի ուզենա այդ հարցին մոտենալ ռուբիկոնի գաղափարախոսությամբ, այսինքն` այս պահից սկսած սա է, այս պահից սկսած` նա: Ես նորից եմ ասում` ընդհանուր առմամբ փոքր ազգերի հիմնախնդիրն է դա, բայց եթե ԵՄ անդամ Մերձբալթյան երկրներում աշխատանքային միգրացիան հսկայական չափերի է հասել, իհարկե, նրանք էլ են մտահոգվում, փորձում քայլեր անել կանխելու, բայց միգուցե նրանց համար դա այնքան կարևոր չէ, որքան մեզ համար, որովհետև մենք պատերազմի մեջ գտնվող երկիր ենք: Եվ ՀՀ նախագահի մակարդակով կարևորվում է այդ խնդիրը, և փորձ է արվում այդ ուղղությամբ քայլեր կատարել, և, որ դա դառնա մեր պետության, այն է` բոլոր իշխանությունների գերխնդիրը:
– Բայց չէ՞ որ, որպեսզի մարդկանց մոտ վստահություն առաջանա ապագայի նկատմամբ, և նրանք չարտագաղթեն, ավելին` վերադառնան հայրենիք, հարկավոր է սկսել քաղաքական իշխանության փոփոխությունից, իսկ մեզ մոտ ՀՀԿ-ն գրեթե 20 տարի ղեկավարում է երկիրը:
– 1998 թվականից մենք մասնակից ենք եղել իշխանության, բայց Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունն իշխանության պատասխանատուն է 10 տարի: Իսկ դա շատ չէ, ամբողջ աշխարհում այդպես է, օրինակ, ԱՄՆ-ում դեմոկրատները 2 անգամ վերցնում են իշխանությունը, հետո փոխվում է, և այլն: Իսկ Հայաստանում քաղաքական համակարգի փոփոխությունը մենք ինքներս ենք նախաձեռնել:
Սահմանադրական փոփոխությունները հենց դրան էին կոչված, երբ մենք ունենք պառլամենտական կառավարման համակարգ, երբ անձերի իշխանություն չի, երբ նախագահի ընտրություն չի, «կամ-կամ»-ի պայքար չի, պառլամենտ կարող են մտնել բազմաթիվ կուսակցություններ, և, որոնք կարող են հաղթահարել այդ շեմը, հաղթահարել են, և պառլամենտում մենք ունենք քաղաքական ուժեր: Դա է մեր այսօրվա իրողությունը:
Որևէ քաղաքական ուժ պարտավոր չէ մտածել քաղաքական այլ ուժերի մասին: Դա քաղաքական պայքար է, և քաղաքական գործունեությունը միայն Երևանի Ազատության հրապարակը չի, միայն նախընտրական ժամանակահատվածը չի: Բոլոր քաղաքական ուժերը, եթե հետևեք, առանձնապես ակտիվ մասնակցություն չեն ուզում ցուցաբերել ՏԻՄ ընտրությունների ժամանակ: Իսկ ընտրություններում հաղթելու թիվ 1 նախապայմանն առաջադրվելն է:
Այսինքն` ամբողջ աշխարհում համապետական ընտրությունների հիմքը ՏԻՄ ընտրություններն են: Իսկ շատ կուսակցություններ դա չեն գնահատում և լուրջ չեն վերաբերվում դրան: Համապետական ընտրություններից ամիսներ առաջ մի քանիսը միավորվում են և ուզում են Երևանի կենտրոնում Ազատության հրապարակով լուծել իշխանության խնդիր: Սակայն, կարծում եմ, անցել են այդ ժամանակները, և բոլորը հասկացան, որ ընտրողն ազատ է իր քվեն գաղտնի տալու՝ ում ցանկանում է, և նրա ձայնն արդարացիորեն հաշվելու են:
– Վերջին շրջանում մամուլում շատ է շրջանառվում Սերժ Սարգսյան-Կարեն Կարապետյան հակասության հարցը, ետևից տարբեր տեղեկություններ տարածվեցին, նախ՝ որ 2018թ. ապրիլից հետո վարչապետության շուրջ լուրջ հակասություն կա, հետո նաև լուրեր եղան, որ նրանք եկել են որոշակի համաձայնության: Ի՞նչ է կատարվում ՀՀԿ-ում, կա՞ արդյոք փոխհամաձայնություն:
– Եթե մամուլի խնդիրն է՝ հետաքրքիր նյութեր գտնել և շատ ընթերցողներ ունենալ, ապա ՀՀԿ-ի խնդիրն ամբողջությամբ այլ է: Մեր ներսում միակ խնդիրը, որ այսօր կա և գործադիր մարմնի ամեն նիստում քննարկվում է, դա երկրի անվտանգությունն է, տնտեսության զարգացումը և միջազգային հարաբերությունները, ներդրումների, ներքաղաքական խնդիրները` մարդու իրավունքներ, ազատություններ, ժողովրդավարություն:
Այս պահին կուսակցությունում չկա մի այնպիսի մարդ, որ ազատ է և կարող է մտածել այդ հարաբերությունների մասին: ՀՀԿ-ում աշխատանքային մթնոլորտ է, և հանրապետության նախագահն ունի իր լիազորությունները, վարչապետը` իր: Թիմային բարձր մակադարկով այսօր աշխատում են այդ ուղղությամբ: Իսկ այն հարցը, որ հուզում է հասարակությանը, դուք դա կիմանաք ապրիլին, ոչ շուտ:
– Խոսեցիք վերջին ՏԻՄ ընտրություններից, որոնց ժամանակ մի խնդիր է ի հայտ եկել` համայնքների խոշորացման հետևանքով տարբեր գյուղեր միմյանց հետ են մրցակցում և միմյանց դեմ դուրս գալիս: Ինչպե՞ս է լուծվելու այս խնդիրը:
– Երբ նախկինում որևէ գյուղ առանձին համայնք էր, այն ունենում էր համայնքի իր ղեկավարը, բայց այդ ընտրությունների թերությունն այն էր, որ անընդհատ ընտրվում էր մեծ ազգի, մեծ գերդաստանի թեկնածուն: Խոշորացումից հետո այս ընտրությունները ցույց տվեցին, որ ամեն դեպքում, բոլոր թեկնածուները չէ, որ ծրագիր են ներկայացնում, այսինքն` համայնքներին, իրենց բնակիչներին չեն ներկայանում իրենց տեսլականով, իրենց ծրագրերով, թե ինչպես են պատկերացնում խոշորացված համայնքների կառավարումը: Ի վերջո, այժմ համայնքներ կան, որ ընդգրկում են նախկին Խորհրդային Հայաստանի մի ամբողջ շրջան:
Ի՞նչ ցույց տվեցին իմ դիտարկումները նոյեմբերի 5-ի ընտրությունների ժամանակ: Շատ տիպական խնդիր կա. առաջադրվում են գյուղերից մարդիկ և հիմնական քարոզչական թիրախը դարձնում են իրենց համագյուղացիների զգացմունքները, այսինքն` ընտրությունները դարձնում են գյուղի թասիբ, իսկ ով կարողացավ հայտարարել, որ այդ թասիբի կրողն ինքն է, բնականաբար, կարողանում է հավաքել իր շուրջը: Ստացվում է, որ բոլոր գյուղերն ընտրում են իրենց գյուղից առաջադրվածին: Եվ հաղթում է ամենամեծ գյուղը: Ըստ էության, սա այս ընտրական համակարգի թերությունն է, որ ամեն գյուղ ընտրում է իր գյուղացուն գրեթե ամբողջությամբ, և կուսակցական, քաղաքական էլեմենտն արդեն վերանում է:
Բայց եթե ՏԻՄ ընտրությունները խոշորացված համայնքներում լինեն քաղաքական, ինչպիսին Երևանը, Գյումրին, Վանաձորն է, այդ ընտրություններին կարող են մասնակցել համեմատաբար փոքր քաղաքական ուժերը, որոնք կարող են ներկայացվել առնվազն ավագանիում և կարող են ազդել համայնքի կառավարման վրա: Դա շատ կարևոր է: Կարծում եմ՝ այս հարցը քննարկման ենթակա է, և մինչև ՏԻՄ ընտրությունների հաջորդ փուլը, որ կարող է հաջորդ տարի լինել, այն շրջանառության մեջ կդնեմ, որ հասնենք նրան, որ խոշորացված համայնքներում ընտրությունները լինեն քաղաքական:
– Մարզային մակարդակում հանրապետականի՝ հանրապետականի դեմ պայքարելու հանգամանքը չի՞ թուլացրել կուսակցության հիմքերը, ներսում խնդիրներ չե՞ն ստեղծվել:
– Իհարկե, դա անցանկալի է, բայց այնպես չի, որ դա հենց այնպես նրանք որոշել են՝ միմյանց դեմ պայքարել, և վերջ: Եթե կուսակցությունը գտնում է, որ ամեն դեպքում կան 2 թեկնածուներ, որոնք ունեն հավասար հնարավորություններ, որևէ մեկին փորձել հետ պահել ու մյուսին պաշտպանելն այնքան էլ արդար չի լինի: Թույլ է տրվում, կուսակցության մասով դաշտն ազատ է թողնվում, որ այդ 2 թեկնածուներն իրենք մրցեն, և ընտրողը որոշի, թե ով է նրանցից ավելի արժանի համայնքի ղեկավար դառնալու, այլ ոչ թե՝ կուսակցության ղեկավար մարմինը: Լինում են դեպքեր, որ կուսակցությունը որոշում է պաշտպանել տվյալ թեկնածուին:
Տարբեր դեպքեր կան, բայց դա չի ենթադրում, որ կարող են կուսակցության ներսում հանգեցնել բացասական պրոցեսների: Այն դեպքերում, երբ կուսակցությունը հստակ պաշտպանում է որևէ մեկին, իսկ մեկ այլ ՀՀԿ-ական ինքնառաջադրվում է՝ առանց կուսակցության համաձայնության, ապա նա հեռացվում է կուսակցությունից: Եվ հիմա դեպքեր կան, որ այդպես էլ եղավ:
– Այսինքն` դիտարկվում է, որ կուսակցությա՞նն է դեմ գնացել:
– Այո, դա նշանակում է՝ կուսակցության որոշումը չկատարել և կուսակցության դեմ քայլեր կատարել:
– Ի՞նչ դեպքերի մասին է խոսքը, շա՞տ են դրանք:
– Չմանրամասնեմ: Շատ չեն, բայց գոնե մի դեպք ես գիտեմ և կարծում եմ, որ դա ճիշտ է:
