«Գրության մեջ պետք է լինեն տեղեր, որտեղ լռություն է». media.am

Ֆրանսահայ արձակագիր, բանաստեղծ, գրաքննադատ Գրիգոր Պլտյանն այն մարդկանցից է, որոնք իրենց շուրջը ստեղծում են խիտ մշակութային մթնոլորտ: Գրականությունը և ընդհանրապես խոսքն ինքնին Գրիգոր Պլտյանի համար այն գործիքն է, որն օգնում է դուրս գալ կարծրացած կաղապարներից ու արկածային ճամփորդություն կատարել տեքստերի ու մտքերի մեջ: Նա կարծես հրավիրում է իր զրուցակիցներին ու ընթերցողներին ապակառուցել տեքստերը (մանավանդ` արդեն դասական դարձած) ու նորից ներկառուցել դրանք ներկայի մեջ: Գրիգոր Պլտյանը կրթությամբ փիլիսոփա է և ավանգարդի կայուն կողմնակից: Իր գեղարվեստական գրքերում ու էսսեներում ընդգծում է վերամեկնաբանության կարիքը, որը թույլ է տալիս դուրս չմղել նորն ու անսովորը, այլ փորձել մարսել դրանք ու օգտագործել որպես բանալի՝ անցյալը բերելով մեր օրեր: Ի վերջո, եթե մեկնաբանում ես կարծրն ու դասականը, այն դադարում է լինել սրբություն ու թանգարանային նմուշ: Դառնում է թարմ մտքերի առիթ:
Երևանում Գրիգոր Պլտյանը ներկայացրեց իր «Այն, ինչ չես տեսներ» ժողովածուն, նաև 1974-ին գրած իր ճարտարապետական բանաստեղծությունը, որը վիզուալիզացվեց «Լոֆթ» ակումբի պատին որպես ինտերակտիվ տեքստ: 40 տարի առաջ գրած «Պատի բանաստեղծությունը» բեկորացված իրականության նմուշ է, որը նաև նոր տիպի ընթերցում ու ընթերող է պահանջում: Ցանկացած հատված ինքնաշխատ է ներգործում, բայց միևնույն ժամանակ՝ հարաբերվում մյուսների հետ: «Չեմ ուզում, որ իմ բանաստեղծությունները լինեն սիրո կամ պատերազմի մասին: Ընդհանրապես թող «մասին» չլինեն: Ուզում եմ, որ բառերն ու տողերն իրենք պատերազմեն կամ սիրեն իրար, այսինքն՝ բախվեն, հարաբերությունների մեջ մտնեն»,- ասում է նա: Եվ ավելացնում, որ բանաստեղծություն գրելը մաթեմատիկական հաշվարկ է պահանջում, այլ ոչ թե ներշնչանք ու մուսայի հայտնություն, քանի որ գրելը մտքի աշխատանք է և պետք է հաշվարկված լինի: Ժամանակակից ցանցային-համացանցային իրականությունում տեքստերի անտեսանելի մնալը կամ ընդգծվելը կախված է տարօրինակ օրինաչափությունից: Գրիգոր Պլտյանի կարծիքով՝ բլոգներում ավելի շատ են տրաֆարետները, քան իրական ազատությունը:

Ներկայացնում ենք media.am-ը զրուցել է Գրիգոր Պլտյանի հետ:

– Սոցիալական մեդիան ու ցանցերը մղում են բոլորին ամենօրյա ռեժիմով տեքստեր թողարկելու (ստատուսների, մեկնաբանությունների տեքսով): Բառերը շատացել են, հետևաբար ավելացել են նաև գրողները: Ձեր կարծիքով՝ ցանցը փոխե՞լ է խոսքի, նաև՝ գրողի դերը:

– Կը խորհիմ, որ եթե մարդը գրագետ է, այսինքն՝ գրել գիտե, ազատ է գրել այն, ինչ ցանկանում է: Գրելը մարդու ազատություններից է, և ոչ ոք չի կարող ասել նրան, որ պետք չէ գրել: Այդպիսով, հասարակության մեջ գրելու, ինքնաարտահայտվելու ցանկությունը անփոխարինելի է, որովհետև բլոգի միջոցով մարդիկ կարող են ավելի անմիջական ու ուղղակիորեն միմյանց հետ հարաբերվել, քան դա կանեին գրական հանդեսներում:

Ցանցում լեզուն դառնում է նվազ մշակված ու ավելի անմիջական, որովհետև ամեն մարդ իր ուզածի պես է գրում: Օրենք չկա: Նույնիսկ կարելի է ասել, որ ցանցի ազատությունը թույլ է տալիս մարդկանց երբեք նկատի չառնել գրական ավանդույթները կամ ըմբռնումները: Սակայն երբ կարդում ենք բլոգներում հաստատված գրառումները, տեսնում ենք, որ երբեմն դրանք լեցուն են կլիշեներով:

Կա նաև բարեկամների ու ընկերների հակազդեցությունը, որոնք իրենց ծանոթների գրածի տակ գրում են «հոյակապ» է, «հիանալի» է: Նրանք մարդիկ են, որոնք, անպայման չէ, որ լավ տեղյակ են գրականությունից կամ շատ բան են կարդացել, ավելի շուտ անմիջականորեն արձագանքում են:

– Տեքստերի ահռելի մի մասը, որն ամեն օր կարդում ենք, նաև լրագրողների հոդվածներ են: Ձեր կարծիքով՝ մեդիան ու գրականությունը փոխթափանցու՞մ են, թե՞ մնում են առանձին ոլորտներ:

– Լրագրողները մեդիայում իրենց հստակ դերն ունեն, բայց բլոգները առանձին մի իրականություն են: Բլոգները լրագրողի կարիքն էլ չունեն, քանի որ կարող են զետեղել այն ամենը, ինչը ցանկանում են: Իսկ ժուռնալիստներն այդպես վարվել չեն կարող: Ժամանակին ես էլ էի լրագրող ու լավ գիտեմ, թե ինչ բախումներ են լինում:

Լրագրողներն, ամեն դեպքում, պետք է նախապատրաստեն իրենց աշխատանքը, տեղեկություններ հավաքեն և հարցազրույցի գնալիս մշակեն ոչ միայն հարցերը, այլև իմանան, թե իրենց դիմացի տղմարդը կամ կինը ինչ աշխատանքներ է արել:

Լրագրողն ինքը պիտի ներկայացնի թե՛ գրողին, թե՛ նրա աշխատանքը, թե՛ իրականությունը: Եվ այդ պարագայում այդ ներկայացումը կլինի ավելի լավը, քան եթե դա աներ գրողը:

– Վերջերս հարցազրույց արեցինք Փիթեր Բալաքյանի հետ, ով ասաց, որ ուզում է իր բանաստեղծությունների տարածքն այնքան ընդլայնել ու բացել, որ այն մտնի կյանքի ռիթմի մեջ, կլանի կյանքը: Դուք կարծես փորձում եք սեղմել ու խտացնել տեքստերը՝ ազատվելով ավելորդություններից:

Ինտերնետային, համակարգչային սիստեմը այնպես է, որ կարող ենք էջերով տեքստեր գրել: Ուղղակի գետի պես: Եվ այդ հոսանքը կտանի մեզ: Գրողը ուղղակի հնարավորություն չունի տիրապետելու իր գրածը: Եվ իր գրածի ձևը դառնում է տձևը:

Նոր տեխնոլոգիաների շնորհիվ ամեն բան կարող եք մտցնել ձեր գրության մեջ, և այդպիսով, ձեր գրածը կդառնա համայնագիտարանի պես մի բան: Կամ էլ՝ մտքի անկառավարելի հոսք:

Մինչդեռ տեքստի մեջ կարևորը սինթեզն է: Պետք է կարողանալ համադրություն անել՝ հավաքելով ամենաանհրաժեշտը:

Եվ ուրեմն, ընտրեք, թե ինչ եք ուզում ասել: Կը խորհիմ, որ սեղմ կամ ավելի ճիշտ՝ խտացված գրելը շատ ավելի բարդ է, քան երկար գրելը: Բոլոր պարագաներում էլ դժվար է կրճատել ու հանել ավելորդությունները:

– Լրագրողի համար դա ամենաբարդն է:

– Ընդհանրապես գրերի աշխարհը սահմանափակ աշխարհ է: Եվ այն իրոք պիտի սահմանափակ լինի ոչ թե այն պատճառով, որ գրելով չենք կարող ամեն բան ասել: Կարող ենք… Բայց պե՞տք է: Պե՞տք է ասել ամեն բան:

Հարցազրույցը՝ Նունե Հախվերդյանի
Ամբողջությամբ՝ սկզբնաղբյուր կայքում: