«Սա է մեր քաղաքը, մենք չենք ունեցել ուրիշ պատմություն, չենք էլ ունենալու»
Լրագրող, հաղորդավար Մարկ Գրիգորյանը, ով համագործակցել է մի շարք պարբերականների հետ Հայաստանում և արտերկրում, հեղինակել և խմբագրել է 16 գիրք, մի շարք գիտական և լրագրողական հոդվածներ, եղել է Երևանի Կովկասյան ինստիտուտի հիմնադիրներից մեկը: 2002թ. նա տեղափոխվել է Լոնդոն, որտեղ աշխատել է BBC հեռուստաընկերության ռուսական բաժնում: Մինչ 2011թ. վարել է «Бибисева» հաղորդաշարը: 2003թ. արժանացել է «Hellman/Hammett» լրագրողական մրցանակի: 2015թ. «ATV» հեռուստաընկերությունում հեղինակում և վարում է «Անծանոթ Երևան» հաղորդաշարը: Նրա հետ այս հանդիպումը հարմար առիթ էր հմուտ լրագրողից պարզելու, թե որո՞նք են հետաքրքիր հարցազրույց վարելու գաղտնիքները, ինչպես նաև «Անծանոթ Երևանի» մասին մեզ պատմող հաղորդման հեղինակից իմանալու, թե ինչպսի՞ն է նրա տեսակետը «քանդվող Երևանի» վերաբերյալ:
– Պարոն Գրիգորյան, մի առիթով Դուք նշել էիք, որ հարցազրույց վարելիս չի կարելի միանգամից մի քանի հարց տալ զրուցակցին, քանի որ այդպիսով հնարավորություն ենք տալիս նրան՝ ընտրելու հարցը, որին կցանկանար պատասխանել: Լրագրության ինչպիսի՞ սկզբունքների եք Դուք հետևում՝ հարցազրույց վարելիս:
– Լրագրության և ընդհանրապես մեր կյանքում կան սյուժեներ և պատկերներ: Երբ մենք, օրինակ՝ գրում ենք, որ փողոցում մեքենան վթարի ենթարկեց մարդու, դա սյուժե չէ, այլ պատկեր: Երբ դրանից հետո փորձում ենք հասկանալ, թե ո՞վ էր վարորդը, ո՞վ էր հետիոտնը, և ինչո՞ւ այդ ամենը տեղի ունեցավ, մենք այդ պատկերը դարձնում ենք սյուժե: Ես սյուժեների կողմնակից եմ: Եվ երբ ես պատրաստում եմ իմ «Անծանոթ Երևան» հաղորդաշարը, ես աշխատում եմ այն անել սյուժեների մասին: Եվ եթե մարդիկ դիտում են հաղորդումը, ուրեմն ինձ հաջողվել է դա:
– Տեղին է անմիջապես անդրադառնալ «Անծանոթ Երևան» հաղորդաշարին: Ձեր հաղորդումը շատ անգամ պատմում է Երևանի կարևորագույն կոթողների մասին, որոնցից շատերի նախագծերի հեղինակը Ձեր պապիկն է՝ ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ, ՀԽՍՀ վաստակավոր ճարտարապետ Մարկ Գրիգորյանը: Հնարավո՞ր է զերծ մնալ սուբյեկտիվ լինելուց, երբ Ձեր հաղորդման հիմքում հաճախ Ձեր պապի ստեղծագործություններն են:
– Իհարկե՝ ոչ: Բայց ես աշխատում եմ այնպես անել, որ իմ հաղորդաշարի մեջ միայն Մարկ Գրիգորյանի շենքերը չլինեն: Եվ որպեսզի իր շենքերը չլինեն առաջին պլանում, ես փորձում եմ դատել շենքերի մասին՝ ըստ իրենց գեղեցկության, ըստ իրենց վաստակի: Ես հասկանում եմ, որ հնարավոր չէ լիովին ազատվել սուբյեկտիվիզմից: Բայց փորձում եմ անել այնպես, որ այն չլինի հաղորդաշար պապիկիս շենքերի մասին: Ես փորձում եմ ներկայացնել հին Երևանը՝ ըստ արժանվույն:
– Շարունակ խոսվում է այն մասին, որ լրագրողը պետք է լինի օբյեկտիվ: Իրականում գոյություն ունի՞ օբյեկտիվ լրագրություն, հատկապես, երբ խոսքը վերաբերում է քաղաքականությանը:
– Լրագրության մեջ կան տարբեր ժանրեր: Կա լուրերի ժանր, որտեղ պետք է աշխատել լինել օբյեկտիվ: Կան որոշակի օրենքներ, որոնք թույլ են տալիս պահպանել այդ օբյեկտիվությունը:
– Ձեր վարած բոլոր հարցազրույցներից ո՞րն է ամենակարևորը Ձեզ համար:
– Իհարկե, կան առավել կարևոր և պակաս կարևոր հարցազրույցներ: Մի քանի տարի շարունակ ես օրական 2-5 հարցազրույց էի անում: Դրանց մեջ կան հիշվող և անցողիկ հարցազրույցներ: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ ինչ դժվար է ընտրել: Ես հարցազրույցներ եմ վարել մի քանի նախագահների, վարչապետերի, տարբեր ոլորտի հայտնի մարդկանց հետ…
– Մի առիթով հիշվող հարցազրույցների մասին խոսելիս՝ Դուք առանձնացրել էիք դերասանուհի Չուլպան Խամատովայի հետ Ձեր հարցազրույցը: Ինչո՞ւ:
– Այո, քանի որ այդ հարցազրույցը մեծ արձագանք ստացավ ռուսական մամուլում: Նույն հաջողությամբ ես կարող եմ դրան ավելացնել հարցազրույցները Էդուարդ Շևարդնաձեի, Հեյդար Ալիևի հետ:
– Եթե գրողի աշխատանքը մնում է գրքի տեսքով, նկարչինը՝ կտավի, ապա՝ լրագրողի աշխատանքը ժամանակի ընթացքում «անհայտանալու» հատկություն ունի: Ամեն հաջորդ լուրը, նյութը մոռացության է մատնում նախորդը: Եվ այն ամենը, ինչի մասին գրում է լրագրողը, հետաքրքիր է միայն տվյալ ժամանակահատվածում: Համամի՞տ եք այս տեսակետի հետ:
– Նորից ամեն ինչ կախված է ժանրից: Եթե ես հաղորդագրություն եմ տալիս, օրինակ՝ երկրաշարժից, բնականաբար, այն հաղորդագրությունը, որը ես տվեցի երկրաշարժից կես ժամ անց, կկորչի, երբ ես տամ մյուսը՝ երկրաշարժից մեկ ժամ հետո: Բայց լրագրությունը՝ կախված ժանրից, թույլ է տալիս ստեղծել նաև մնայուն բաներ: Նույն «Անծանոթ Երևանը» հաղորդումը կմնա կամ ավելի հետաքրքիր կլինի 5, 10 տարի հետո ևս:
– Չե՞ք տխրում այն մտքից, որ Ձեր կյանքը նվիրել եք մի ոլորտի, որը կորչում է ժամանակի մեջ:
– Չեմ տխրում, որ զբաղվում եմ լրագրությամբ, որովհետև ուղղակի լրագրությունից բացի՝ լուրեր հայտնելուց բացի, ես նաև դասավանդում եմ, մի քանի երկրում կան լրագրողներ, ովքեր ինձ վարպետ են ասում և ես, իհարկե, շատ հպարտ եմ դրանով: Մի քանի գիրք եմ գրել լրագրության մասին, որոնք օգտագործվում են տարբեր տեղերում՝ որպես դասագրքեր: Ես չեմ փոշմանում:
– Դուք՝ որպես լրագրող, կայացել եք: Երբ մարդը կայանում է և որոշակի հաջողությունների է հասնում իր գործունեության ոլորտում, շատ հաճախ դա տեղի է ունենում ինչ–որ զոհողությունների հաշվին: Երբեմն տուժում է անձնական կյանքը: Ձեր անձնական կյանքը չի՞ տուժել՝ լրագրության ոլորտում հաջողությունների հաշվին:
– Լրագրողն իր ամեն հոդվածով, հաղորդումով պիտի նորից ու նորից ապացուցի իր որակը: Ինձ մոտ ժամանակներ են եղել, երբ ես BBC-ում օրական գրել եմ 2-3 հոդված: Դրանցից ամեն մեկով ես պիտի ապացուցեի իմ լրագրողական ունակությունները: Մի քիչ սայթաքելու դեպքում դու դառնում ես վատ լրագրող: Ու նորից պիտի ապացուցես քո կայացած լինելու իրավունքը:
– Բայց ինչի՞ հաշվին:
– Մենք բոլորս էլ ինչ-որ բաներ զոհաբերում ենք: Ես բազմիցս ասել եմ, որ լրագրությունը մեզ մոտ և ոչ միայն մեզ մոտ, այլ ետխորհրդային երկրներում, դարձել է երիտասարդ չամուսնացած կանանց մասնագիտությունը:
– Ես ամուսնացած եմ:
– Ուրեմն Դուք բացառություն եք:
– Ինչպիսի՞ն է լինելու մեր քաղաքի տեսքն ապագայում:
– Բոլոր քաղաքներում կա պատմական կենտրոն, պատմական վայր, որից սկսել է զարգանալ տվյալ քաղաքը: Բոլոր քաղաքներում այդ պատմական կենտրոնը փորձում են պահպանել: Երևանի պատմական կենտրոնը դա գավառական ռուսական փոքրիկ քաղաքի կենտրոն էր: Եթե մեզ հարցնեն` ուզո՞ւմ եք պահպանել այդ փոքրիկ գավառական քաղաքի կերպարը, ես կասեմ՝ այո, ուզում եմ: Ուզում եմ, որովհետև դա է մեր պատմությունը, դա է մեր քաղաքը, մենք չենք ունեցել ուրիշ պատմություն, չենք էլ ունենալու: Ես, իհարկե, կուզենայի, որ Երևանի կենտրոնում լինեին գեղեցիկ պալատներ, մեծահարուստների հսկայական շենքեր, բայց չենք ունեցել, սա է մերը: Ինչո՞ւ մենք պետք է մեր ունեցածից հրաժարվենք և հանուն ինչի՞: Ես չեմ գտնում որևիցե մի շահ, փաստ, հանուն որի՝ արժեր հրաժարվել մեր պատմությունից:
– Վերջերս համացանցում էր հայտնվել դերասանուհի Լալա Մնացականյանի հարցազրույցը, որտեղ կոչ կար՝ ուղղված Երևանն անխնա «քանդողներին»: Ինչպե՞ս եք վերաբերվում նմանօրինակ բողոքի դրսևորումներին: Եվ արդյո՞ք մեզ լսող կա:
– Ես Լալային ճանաչում եմ, չեք պատկերացնում, թե որ տարեթվերից, քանի որ մենք միասին սովորել ենք դպրոցում: Մենք միասին խաղացել ենք դպրոցական թատրոնում: Հիմա կասեմ մի բան, որը տպելիս, ես խնդրում եմ՝ ճիշտ ակցենտներով վերարտադրեք: Այն, ինչ-որ անում են Լալան և մեր սերնդակիցները, պիտի անեին երիտասարդները, որովհետև դա երիտասարդների կյանքն ու ոլորտն է: Երիտասարդները պիտի լինեն ավելի ռադիկալ, ավելի պահանջող, ավելի համառ: Դա այն դաշտն է, որը մեր երիտասարդները չեն լրացնում:
– Միգուցե՞ երիտասարդները վստահ են, որ իրենց լսող չկա: Կամ էլ՝ դա նրանց ուղղակի չի հետաքրքրում:
– Ես գիտեմ, որ հետաքրքրում է: Բայց այդ ռադիկալությունը պետք է արտահայտվի: Շենքը քանդելու ժամանակ գնալ բուլդոզերների տակ պառկելը, իրենց բողոքն արտահայտելը, ասելիքը տեղ հասցնելը… Այդ ամենն անողը պետք է առաջինն ուսանողությունը լինի: Մեզ մոտ, չգիտես ինչո՞ւ, դա չունենք: Ես չեմ կարող ասել պատճառները, բայց տեսնում եմ այդ լռությունը և մի քիչ մտահոգ եմ:
– Բայց այդ նույն երիտասարդությունն իրեն լավագույնս դրսևորեց «Էլեկտրիկ Երևանի» օրերին:
– Այո, դրսևորեց և անցավ: Ընդհանրապես արդարություն, հավասարություն պահանջելը, ձախակողմյան մոտեցումները պետք է գան ուսանողներից: Եվ «Էլեկտրիկ Երևանը» դա ապացուցեց: Բայց ապացուցեց ու կորավ: Եվ այդ բացը, որն այսօր պիտի լրացնեին ուսանողները, այսօր լրացնում են Լալան, Հրանտը Վարդանյան, Լիլիթը Պիպոյան…
– Ո՞ր շինության մասին է լինելու հաջորդ հաղորդումը:
– Հաջորդը լինելու է Պուշկինի փողոցի մասին՝ սկսած հրշեջների շենքից՝ վերջացրած «Դոլմամայով»:
– Չե՞ք վախենում, որ մի օր կպարզվի, որ այլևս չկա մի հին շենք, որի մասին կարելի կլինի հաղորդում պատրաստել:
– Իրականում շենքերը շատ են: Փառք Աստծո, Երևանում կան բավականին հին և հետաքրքիր շենքեր, որոնք իրենց մեջ պարունակում են չտեսնված հետաքրքիր սյուժեներ, պատմություններ: Ես դրանք դեռ կպատմեմ:
