«Միգուցե սխալվում եմ, բայց բոլոր դեպքերում՝ երկրի նախագահին սա պետք էր». Ռուբեն Բաբայան

Էլեկտրաէներգիայի սակագնի բարձրացման դեմ սկիզբ առած պայքարն արդեն 6-րդ օրն անընդմեջ համախմբել է ակցիայի մասնակիցներին, թանկացումների դեմ բողոքի դուրս եկած մեծ թվով մարդկանց, այդ թվում՝ նաև խնդրով մտահոգ արվեստագետներից շատերին: 168.am-ն այս թեմայի շուրջ զրուցել է Տիկնիկային թատրոնի տնօրեն, ռեժիսոր Ռուբեն Բաբայանի հետ: Այս անգամ նա առաջարկում է խնդրի կարգավորման եզրերը փնտրել իրավական դաշտում: Ռուբեն Բաբայանն այն կարծիքին է, որ առանց հետքերի՝ հանցագործություն չկա: Նա առաջարկում է գտնել մեղավորներին, պատժել նրանց, ելնել մեղավորության սահմանից, և, ըստ դրա, սահմանել նոր սակագին:

– Պարոն Բաբայան, վերջին մեկ շաբաթում ի՞նչ օրեր ենք մենք ապրում:

– Լավ օրեր ենք ապրում: Հոյակապ օրեր են, երբ հրապարակում երիտասարդությունն է: Դա ընդհանրապես միշտ լավ է երկրի համար, որովհետև հրապարակում երկրի ներկան և ապագան է, իսկ երբ այնտեղ միայն «գնացող» սերունդն է, այդ թվում և՝ ես, դա արդեն վտանգավոր է: Ուրեմն, սրանք լավ, լույսով ու հավատով լցված օրեր են: Եթե չկա հավատ, չկա նաև զգացմունքների, կարծիքների ու մտքերի նման արտահայտում, կա միայն խոհանոցային փնթփնթոց՝ ընկերական, մասնագիտական շրջանակներում:

– Մի քիչ երկար չի՞ ձգվել այդ փնթփնթոցների էտապը:

– Ձգվել է, այո, և պատճառը, կարծում եմ, գիտեմ՝ մենք գիտակցաբար ոչ մի կերպ չէինք կարողանում հասկանալ, որ պետք է սերնդափոխության հնարավորություն տալ: Դա նորմալ ու բնական պրոցես է՝ երիտասարդները պետք է գան: Կարծում եմ նաև, որ մի քիչ էլ ազգային մենթալիտետից ելնելով՝ երիտասարդներն իրենք շատ երկար սպասեցին, մինչև մենք թույլ կտայինք իրենց գալ: Ու, ինչպես ցանկացած ավանդույթ ունի իր լավ ու վատ կողմերը, սա ևս, կարծում եմ, ինչ-որ տեղ հարգանքի դրսևորում էր մեր՝ մեծերիս հանդեպ:

– Հիմա իրենք հարցեր լուծելու իրենց ձևերն են առաջարկում: Դա լա՞վ է:

– Առաջարկում են ու, այո՛, շատ լավ է: Շատ անգամ ես կարող եմ զարմանալ, չհամաձայնել նրանց հետ, ինձ համար այս կամ այն մոտեցումը կարող է անընդունելի լինել, բայց պետք է հասկանամ, որ ով բարձրացրել է հարցը, կամ ով նախաձեռնել է այս շարժումը, նա նաև իր խաղի կանոնները թելադրելու իրավունք ունի: Նախաձեռնողը նա է:

– Այն խաղի կանոնները, որ այս պահին երիտասարդներն են թելադրում, ողջամի՞տ եք համարում:

– Այո, պարզապես կարծում եմ, որ այս դեպքում էլեկտրաէներգիայի գինը, այսպես ասած, կուսական վիճակ վերադարձնելով՝ հարցը չի լուծվի: Միշտ կա սպառնալիք, որ վաղը կամ մյուս օրն այդ վտանգը նորից գլուխ կբարձրացնի: Ես չեմ կարծում, որ հենց էլեկտրաէներգիայի գնի բարձրացումն այն կարևորագույն հարցն էր, որ մղեց այս պայքարին, որքան էլ որ ասեն, թե դա այդպես է: Կարծում եմ՝ սա միայն առիթ էր: Իրականում հարցերը կուտակվել էին:

– Իսկ ո՞րն էր իրական պատճառը, եթե սա միայն առիթն էր:

– Հայաստանում արդարության և օրինականության հաստատումը: Ես չեմ էլ կարող ասել՝ վերականգնումը, որովհետև այդպես երբեք չի էլ եղել՝ ո՛չ սովետական տարիներին, ո՛չ դրանից հետո: Մարդիկ ներքուստ ընտրություն են կատարում՝ դեպի արդարություն և իրավական դաշտ, որն ամենակարևորն է: Մարդիկ, առավել ևս՝ երիտասարդները, ուզում են իրենց զգալ այդ երկրի տերը, իսկ իսկական տերը ձգտում է տեր կանգնել ամեն ինչին: Տերն ուզում է տիրոջ աչքով նայել ամեն ինչին, այլ ոչ՝ ստրուկի, որին կարելի է հոսանքը վաճառել այս կամ այն գնով, կամ որին առհասարակ կարելի է ստիպել այս կամ այն գործողությունը:

– Դուք սպասո՞ւմ էիք, որ հենց երիտասարդներն իրենց ձեռքը կվերցնեն այս նախաձեռնությունը:

– Ես ոչ թե սպասում էի, ես հույսով էի, այդ հույսս երբեք չեմ կորցրել և միշտ կարծել եմ, որ այս երկրում եղած կառավարման համակարգի փոփոխությունները, որոնք ավելի քան առկա են, պետք է իրականացնեն հենց երիտասարդները, որովհետև որքան էլ կիսատ-պռատ լինի մեր անկախությունը, միևնույն է, եկել է նոր սերունդ: Մենք պետք է փորձենք համապատասխանել այդ պահանջներին՝ դարձնելով մեր երկիրը քաղաքակիրթ և օրինական: Կարծում եմ, մեր երիտասարդների ներսում կատարվել է այդ քաղաքակրթությունը: Նրանք ուզում են արժանապատիվ երկրում ապրել, նրանք ուզում են իրենց զգալ այս երկրի տերը:

– Ժամանակին, երբ երիտասարդ էիք, Դո՞ւք էլ եք ձգտել նրան, ինչի մասին հիմա խոսում եք, Դո՞ւք էլ եք նույն խնդիրների առաջ կանգնել՝ լինել տերը ձեր երկրի:

– (Ժպտում է.- Ն.Մ.) Լավ հարց է… դժվար է ծնվում պատասխանը… երևի: Ես պատկանում եմ այն մարդկանց խմբին, ովքեր շատ քիչ են հետ նայում, քիչ են հիշում իրենց երիտասարդական տարիները: Ես փորձում եմ ապրել այսօրվա ժամանակով: Պարզապես այդ տեսակետից ես ունեցել եմ հոյակապ ուսուցիչ՝ Երվանդ Մանարյանը, ով երբեք հետ չի նայում և դրա համար միշտ երիտասարդ է:

– Այս պայքարը սկսվեց՝ հիմքում ունենալով սոցիալական խնդիր, բայց, կարծես թե, մտել է քաղաքական դաշտ: Համամի՞տ եք:

– Ցանկացած պայքար, որն ուղղված է որոշելու քաղաքացու տեղն ու դերն այդ երկրում, արդեն քաղաքական է՝ անկախ նրանից՝ սոցիալակա՞ն, թե՞ բարոյական հիմք ունի: Նայելով այս պայքարին միացած քաղաքացիների դեմքերին՝ տեսնումն ու հասկանում եմ, որ խոսքն իսկապես գնում է վերականգնված արժանապատվություն տեսնելու մասին: Սա քաղաքական պահանջ է՝ եկե՛ք փոխենք մեր երկիրը:

– Ու նաև իշխանությունների՞ն, նրանց, ովքեր երկիրն ու այդ երկրում ապրող մարդկանց դարձրել են ոչ արժանապատիվ:

– Իշխանություն փոխել կարելի է միայն այն պարագայում, որ նրանք, ովքեր գալիս են՝ խոստանան փոխել համակարգը: Իսկ եթե հնչեն կոչեր, թե համակարգը լավն է, կատարողներն են վատը՝ ես դա չեմ ընդունի: Փոփոխությունն անձերի կամ կուսակցությունների տեսակետից շատ քիչ նշանակություն ունի:

– Շատ են խոսակցություններն այն մասին, որ այս պայքարն ուղղորդվում է դրսի ուժերի կողմից: Ռուսաստանյան ԶԼՄ-ներն էլ, կարծես, ապատեղեկատվություն տարածելու կողմնակից են, համենայն դեպս, ակնհայտ է նրանց սադրիչ մոտեցումն այս հարցին: Ի՞նչ եք կարծում՝ սա վտանգավոր չէ՞:

– Մեր ունենք բնակչության մի ստվար զանգված, ովքեր սովոր են վստահել ռուսական լրատվամիջոցներին, որոնց ես ինքս չէի անվանի լրատվամիջոց: Դրանք ուղղակի «միջոցներ» են, որոնք զբաղված են կոնկրետ քարոզով: Սա նորություն չի: Եվ այն, թե ինչպես էին նրանք ներկայացնում իրականությունը նախկին «ինֆորմացիաների» մեկնաբանման հիման վրա, գուցե շատ ու շատ մարդկանց աչքերը բացի՝ Ուկրաինայի, Ռուսաստան- Եվրոպա, Ռուսաստան-Միացյալ Նահանգներ հարաբերությունների տեսակետից: Այնպես չի լինում, որ լրատվամիջոցը մի պարագայում ստում է, մյուս դեպքում՝ ոչ: Եթե ստում է, ապա դա գլոբալ սուտ դիրքորոշում է: Ավելացնեմ նաև, որ նրանք, ովքեր ունեն ավելի հարուստ կենսափորձ, ինչպես ես, կհիշեն 1988-ի Ղարաբաղյան շարժումն ու նույն այդ «միջոցների քարոզը» նույնպես: Հաճախակի հնչող այն մեղադրանքները, որ շարժումն ուղղորդվում է այս ու այն ուժերի կողմից, իրենց մեջ մեծագույն արհամարհանք են պարունակում մարդու նկատմամբ, իսկ ես մարդ արարածին շատ եմ հարգում:

– Ինչպե՞ս եք գնահատում երիտասարդ ակտիվիստների որոշումը՝ չընդունել երկրի նախագահի հետ բանակցությունների գնալու հրավերը:

– Իրենց որոշումն է: Անձամբ ես կընդունեի: Այստեղ ես զգում եմ որոշակի թուլություն, չնայած առաջին հայացքից թվում է՝ կոնկրետ դրել են հարցը, ու վերջ: Պարզապես կա վախ՝ հանդիպենք, ու մեզ փոխեն, կամ փոխեն նրանց, ովքեր կգնան այդ հանդիպմանը: Եթե դու հստակ ես քո դիրքորոշման մեջ, ապա ինչո՞ւ չգնալ, առավել ևս, եթե, ըստ իս, հանդիպելու դաշտ կա, որպեսզի բոլոր կողմերը բավարարված լինեն:

– Տեղյա՞կ եք՝ ինչո՞ւ են մերժել հրավերը:

– Մոտավորապես գիտեմ, որովհետև այդ օրը ես այդտեղ էի՝ կարծեմ չէին կարողանում հստակ որոշել, թե իրենցից ո՞վ կգնա այդ հանդիպմանը:

– Իրականում ցուցարարները պահանջել են հանդիպման ուղիղ եթերի ձևաչափ, որը մերժվել է հրավիրող կողմից:

– Մերժվե՞լ է… Շատ վատ է, որ մերժվել է: Եթե միակ պատճառն այդ է, ապա սա խոսում է այն մասին, որ հակառակ կողմն ինչ-որ բանից վախենում է: Ուրեմն, հակառակ կողմը միտք է ունեցել այդ հանդիպումը դարձնել ոչ թե լրատվություն, այլ քարոզչություն: Տվյալ պարագայում երիտասարդները երևի ճիշտ են վարվել, բայց նորից կրկնեմ, որ ես կամուրջների կողմնակից եմ, որովհետև բանակցություններն ընդհանուր եզրեր գտնելու մեծ հնարավորություն են տալիս: Իսկ ընդհանուր եզրեր կարելի է գտնել իրավական դաշտում:

–  Ինչպե՞ս:

– Ասել եմ, Ձեզ էլ կասեմ: Որոշումը պետք է կասեցնել: Քանի որ այս գործում օտարերկրյա կազմակերպություն է ներառված, անհրաժեշտ է անցկացնել միջազգային աուդիտ՝ հեղինակավոր մի կազմակերպության կողմից, որի արդյունքներին կվստահեն երկու կողմերն էլ: Պետք է գտնել մեղավորներին, պատժել նրանց, ելնել մեղավորության սահմանից և ըստ դրա՝ նշանակել նոր գին:

– Շատ ուտոպիստական առաջարկ եք անում, պարոն Բաբայան: Գտնել մեղավորներին, հերիք չէ, դեռ միաբան էլ՝ պատժել նրանց: Կարծում եմ՝ մեր երկրում դա ակտուալ մոտեցում չէ, մեզանում նման բան հնարավոր չէ…

– Բայց իրավական է, որովհետև միշտ էլ կա մեղավոր: Մի օր պետք է, չէ՞, սկսել այսպես վարվել:

– Լավատես եք այնքան, որ մտածում եք, թե այն մարդիկ, ովքեր ժամանակին այդ չարաշահումներն անում էին, վերահսկողությունից դո՞ւրս էին:

– Հոյակապ գիտեին, մանավանդ որ, այդ էլեկտրացանցը միշտ ու ահավոր վատ է աշխատել: Ես սա արդեն ասում եմ՝ ոչ որպես քաղաքացի կամ բնակիչ, այլ՝ որպես թատրոնի տնօրեն: Մի քանի անգամ հոսանքի տատանումների պատճառով մեր թատրոնում շարքից դուրս է եկել տեխնիկան, որը, ի դեպ, բավական թանկ արժե: Էլ չեմ ասում անտակտ ու անկիրթ վերաբերմունքի մասին, երբ ներկայացման ժամանակ, դահլիճում 300-ից ավելի երեխա կա, ու հանկարծ կարող է լույսն անջատվել, ինչ է թե՝ պրոֆիլակտիկ աշխատանքներ են կատարում և նպատակահարմար չեն գտնում հարցնել՝ հարմա՞ր է, արդյոք, այս կամ այն ժամին լույսն անջատել:

– Մենք տեսանք՝ ինչ կատարվեց պայքարի առաջին օրը՝ առավոտյան: Դրանից հետո, թեև երկրի նախագահը հորդորել է Ոստիկանությանն առավել հանդուրժող գտնվել ցուցարարների նկատմամբ, այնուամենայնիվ, նրանց վերաբերմունքը կտրուկ փոխվել է՝ շատ բարի են: Ինչո՞վ կարող է պայմանավորված լինել տրամադրության նման կտրուկ փոփոխությունը:

– Ես միշտ կողմնակից եմ եղել «մտածել, հետո գործել» կենսակերպին: Կարծում եմ՝ այս հանգամանքը կա: Միգուցե սխալվում եմ, բայց բոլոր դեպքերում՝ երկրի նախագահին սա պետք էր: Նա պետք է հնարավարություն ունենա ասելու, որ կան նման ճնշումներ քաղաքացիների կողմից, եթե, իհարկե, պատրաստ է ինչ-որ ձևով տալ այդ հարցի լուծումը:

– Ո՞ւմ ասել:

– Մենք գիտենք, չէ՞, ում է պատկանում էլեկտրացանցը: Գիտենք, չէ՞, որ սա ֆիլիալ է: Գիտենք, չէ՞ որտեղ է գտնվում գլխադասային կազմակերպությունը, և, թե ի՞նչ հարաբերությունների մեջ է գլխադասային ղեկավարը մեր երկրի ղեկավարի հետ՝ դա էլ գիտենք… Ոչ մի բան հնարավոր չէ թաքցնել այս պարագայում: Ավելին, հույս ունեմ, որ զուտ մարդկային տեսակետից, միգուցե, երկրի ղեկավարությունը հասկացավ, որ, եթե այսպես շարունակվի՝ հետևանքները շատ ծանր կլինեն:

– Շատ ծանր՝ ո՞ւմ համար:

– Կարծում եմ՝ մարդկային կորուստը շատ ծանր հետևանք կլինի բոլորի համար: