Բուժիչ դեղատոմսեր՝ արևմտահայերենից
Ձեր ուշադրությանն ենք ներկայացնում ավելի քան 70 տարի առաջ տպագրված գրքում առաջարկվող խորհուրդները։
Անքնութիւն. Պառկելէ առաջ տաք ջուր խմել. մածունը յաճախ օգտակար է։ Ջղային անձեր շատ պաղ ջուրի մէջ լաթի կտոր մը թաթխել և քամելէ վերջ պետք է իրենց ծոծրակին դնեն։
Բերան. Գարշահոտութիւն. Ածուխ կլլել, ակռաները մաքուր պահել. փտած ակռաները կա՛մ լեցնել և կամ քաշել տալ։
Տկարացած լինդը զորացնելու համար աղ ջուրով բերանը լուալ յաճախ։
Գլուխի ցաւ. Եթե պնդութենէ առաջ եկած է, լուծողական մը առնել։ Ուրիշ ատեն 50 սանդիկրամ ասբիրին առնել, եթե չանցնի կէս ժամ յետոյ նորէն առնէլ։
Թունաւորում. Թունաւորումի նշաններն են. գլխու պտոյտ և ցաւ, փսխում։ Ջուր խմելու սաստիկ մարմաջ, ստամոքսի սաստիկ ցաւ բերնի և կոկորդի այրուցք, ջղաձգութիւն, բիբի ընդլայնում, զառանցանք եւն։
Բայց ամէն թոյն միեւնոյն նշանները առաջ չբերեր։
Թունաւորում մը պատահելուն պէս առաջին առթիւ գդալի կոթով ենթակային կոկորդը խառնել փսխել տալու համար, տաք ջուր խմցնել, սրունքներուն մանանեխի խիւս դնել, իսկ մարմինին բոլորտիքը տաք ջուրով լեցուն շիշեր դնել քրտնեցնելու համար։
Այս անմիջական դարմանումներու միջոցին ալ փութալ բժիշկին։
Կաթուած. Ենթակային բերանը կը ծռի, աչքերէն մէկին բիբը միւսէն աւելի կը մեծնայ, ձեռքը և ոտքը դժուար կը բռնեն։ Հիւանդը հորիզոնական դիրքով պառկեցնել և փոխադրել զայն առանց ցնցելու, գլուխին վրայ դնել պաղ ջուրի թաթխուած և քանի մը անգամ ծալլուած կտաւ և կամ սառոյց, անմիջապէս բժիշկ կանչել։
Կոկորդին մեջ ձուկի փուշ. Հում հաւկիթ մը կլլել։
Պնդութիւն. Ապուրի գդալ մը կտաւատը ծեծել և քիչ մը անուշով ուտել կամ 10-15 հատ թուզ ուտելէն վերջ, գավաթ մը շաքարոտ ջուր խմել։
Սառում. Մարմինին սառած մասը ձէթով շփել լավ մը, յետոյ պաղ ջուրի թաթխուած բամպակ դնել։ Պաղ ջուրը աստիճանաբար տաքցնել և ոչ թէ մէկէն ի մէկ տաք գործածել։ Բուրդէ ծածկոցով ծածկել։ Խմցնել տաք կռօկ (օղիի, տաք ջուրի, շաքարի և լիմոնի ջուրի խառնուրդ)։
Օտար նիւթ քթին մեջ. Դուրս հանելու համար քիչ մը քթախոտ քաշելով փռնգտալ։
Ո՞րն է ուտելու ամենէն յարմար ատենը
Ամէն մարդ իր զբաղումին համաձայն պիտի ճշտէ իր սնունդը առնելու ժամանակը։ Երեխաները պետք է աւելի յաճախ ուտեն, քան հասակաւորները, որովհետեւ անոնք թե սպառածին տեղը պիտի աճին։
Բայց այս չի նշանակեր թե առատօրէն մինչեւ իրիկուն պէտք է ստամոքսը լեցնեն։ Մարսողական գործարաններն ալ հանգիստի պէտք ունին։
Չափահաս մեկը առաւոտուն թեթեւ նախաճաշ մը պէտք է ընէ, եթե սովորութիւն ունի ժամը ճի՛շդ 12-ին ճաշելու։ Բայց յանձնարարելի է ճաշել գլխաւոր աշխատանքը լրացնելէ յետոյ։ Այդ պարագային առաւօտեան նախաճաշը պէտք է առատ ըլլայ։
Մարսողական գործարանները առաւոտուն աւելի աշխատունակ են, որովհետեւ ամբողջ գիշերը հանգստացած են և հետեւաբար դիւրութեամբ կը մարսեն։ Ան որ ճաշին առատ սնունդ կգառնէ, պետք է երեկոյեան թեթեւ առնէ։ Բայց ամէն պարագայի մեջ ընթրիքը պետք է պառկելէ քանի մը ժամ առաջ կատարել։ Մանաւանդ ջղայինները ուշադրութիւն պետք է դարձնեն ուտելու ժամերուն։
Ճաշէն յետոյ պէ՞տք է քնանալ
Ճաշէն յետոյ պէ՞տք է քնանալ, թե՞ ոչ։ Անոնք որ սովորութիւն ըրած են կեսօրէ յետոյ քնանալ, նկատած են, որ ծանրութիւն մը կըզգան, անտրամադիր ու թմրած կգըլլան երբ կգարթննան։
Քունը կը թուլցնէ և կը յապաղեցնէ մարսողութիւնը։
Այնպես որ բոլոր անոնք որոնք կը սիրեն ճաշէ յետոյ քնանալ, պետք է ջանան այդ սովորութենէն ազատիլ։
Սակաւարիւններու սնունդը
Սակաւարիւն անձեր պէտք է առնեն այնպիսի սնունդ, որոնք երկաթի աղ կը պարունակեն։ Ինչպէս հաճարի հաց, գարիի ալիւր, հազար, ստեպղին, ոլոռն, ոսպ, սալոր, դեղձ, ընկոյզ, և այլն։ Նոյնպէս օգտակար են կէս եփուած միս, թոք և այլն։
Նարինջին օգտակարութիւնը
Սխալ է նարինջը պերճանք համարելը։ Եթե ամէն առաւոտ անոթի փորով նարինջ ուտենք, ան կը բուժէ մարսողական կարգ մը խանգարումներ։
Ճաշէն կէս ժամ առաջ նարինջ ուտելը կը զորացնէ արիւնը, ջիղերն ու գեղձերը։ Նարինջի հիւթը կը գեղեցկացնէ նաեւ դեմքը. նարինջը կգիջեցնէ հիւանդներուն ջերմութիւնը։ Եթե հիվանդը յաճախ նարինջ ծծէ, կգօգնէ իր գեղձերու կանոնաւոր գործունէութեան։ Գլխու ցաւի լաւ դարման է նարինջը, բայց այդ պարագային առանց շաքարի պէտք է ուտել։ Անոր հիւթը կը մաքրէ արիւնը և կը բուժէ թունաւորումը, որուն ենթակայ են գրաշարները, ներկարարները, քիմիագէտները և այլն։
Հ.Գ. Արդեն վաճառքում է «Պահապան ծառերի բուժիչ զորությունը» գիրքը: Այն կարող եք ձեռք բերել «Նոյյան տապան», «Բուկինիստ», «Նոր գիրք» և «Արտ Բրիջ» (Աբովյան 20) գրախանութներից:
