Վահան Շիրխանյան. Մեզ համար ավելի ձեռնտու է, եթե Ադրբեջանին զենք է վաճառում Ռուսաստանը

Վերջերս մեծ աղմուկ բարձրացրած Ռուսաստանի` Ադրբեջանին 1 մլրդ ԱՄՆ դոլարի զենք վաճառելու որոշումը տարբեր մեկնաբանությունների առիթ հանդիսացավ ու շատերի կողմից որակվեց` որպես Հայաստանի ազգային անվտանգությանը սպառնացող քայլ: Այս առնչությամբ զրուցեցինք ՊՆ նախկին փոխնախարար Վահան Շիրխանյանի հետ:

– Իհարկե, վատ է, որ Ռուսաստանը զենք է վաճառել Ադրբեջանին, որի հետ մենք գտնվում ենք կեսպատերազմյան` ոչ բարեկամական հարաբերությունների մեջ: Բայց դա զենքի վաճառքի գործարք է երկու պետությունների միջև` մեկը գնողունակ է, մյուսը` զենքի վաճառքի շուկայում առաջատար պետություններից մեկն է: Ադրբեջանը 1 մլրդ ԱՄՆ դոլարի զենք կարող էր գնել ցանկացած այլ երկրից, ինչպես և վարվում էր. խնդիրը միայն նրանում է, որ զինամթերքը տվյալ դեպքում վաճառել է Ռուսաստանը: Եթե Ռուսաստանն Ադրբեջանին չվաճառեր այդ զենքը, վերջինս զինամթերք կգներ Ուկրաինայից, Իսրայելից, Ամերիկայից, Ֆրանսիայից, ումից ուզեր:

Սա մեզ համար կլիներ ավելի լա՞վ: Իհարկե ոչ: Թող մեր թշնամու փողերով հարստանա մեր դաշնակիցը, խնդիրը ո՞րն է: Ազատ երկրներ են` կարող են առք ու վաճառքով զբաղվել: Այլ բան է, եթե մենք կարողանայինք հասնել նրան, որ ՄԱԿ-ի որոշումով արգելվեր Ադրբեջանին զենք վաճառել` հաշվի առնելով այդ երկրի ղեկավարության անհավասարակշիռ պահվածքը, մշտական հայտարարությունները, ռազմատենչ կոչերը և այլն: Եթե Հայաստանը հասներ այդ բանաձևի ընդունմանը, խնդրի էությունն այլ կլիներ: Մի ժամանակ կար ՄԱԿ-ի այդ բանաձևը, բայց չեղյալ հայտարարվեց: Բայց կրկնում եմ` մեզ համար ավելի ձեռնտու է, եթե Ադրբեջանին զենք է վաճառում Ռուսաստանը, քան` Իսրայելը կամ Ուկրաինան:

– Կմանրամասնե՞ք` ինչո՞վ է մեզ համար ձեռնտու, որ զենքի վաճառքի գործարքը Ռուսաստանի հետ է կատարվում:

– Ռուսաստանը մեր դաշնակիցն է, թող Ադրբեջանի փողերը կիրառվեն մեր դաշնակցի հզորացման համար: Որքան հզոր դաշնակից կունենանք, այնքան մեզ է օգուտ: Եվ երկրորդը` ռուսական զենքին մեր բանակը քաջատեղյակ է`պաշտպանվելու, խլելու ու օգտագործելու առումով: Ես չեմ կարծում, որ տեղի ունեցած գործարքը Հայաստանի ազգային անվտանգությանը մեծ վտանգ է սպառնում, որովհետև զենքը մարտական, մահաբեր գործիք է դառնում մարդու ձեռքին:

Մարդը` բանակն է: Ադրբեջանը գնում է ինտենսիվ բարոյազրկման, քայքայման պրոցեսի` նախ և առաջ` բանակում, որտեղ բազմաթիվ այլազգիներ են և չեն զգում ոչ մի պարտավորություն` կռվելու Ադրբեջանի պաշտպանության համար: Ինչքան ուզում է նրանց ձեռքին զենք լինիգ Պատերազմի ժամանակ էլ չորս-հինգ անգամ ավելի զենք ունեին, բայց խայտառակ պարտություն տարան: Մինչև չլինի զինվոր, որը նվիրված է իր հայրենիքին, գործին, այդ զենքն ընդամենը մետաղ է, մետաղի մի կտոր: Իհարկե, եթե զենք ընդհանրապես չունենային, ավելի լավ կլիներ, բայց քանի որ փող ունեն, միևնույն է, գնելու են այդ զենքը: Հետո 1 մլրդ-ի զենքն այնքան էլ շատ չէ`այսօր սպառազինությունը շատ է թանկացել:

– Միայն Ադրբեջանի ոչ մարտունակ բանակի բացակայությո՞ւնն է պատճառը, որ կարծում եք, թե Հայաստանի անվտանգությանը Ռուսաստանի որոշումը չի սպառնում:

– Հիմնական պատճառն, այո` դա է: Ադրբեջանը կարող է իր ողջ երկիրը լցնել զենքով, բայց մինչև իր ներքին ազգային փոքրամասնությունների հետ խնդիրները, ժողովրդի հետ հարցերը չլուծի, այդ երկիրը մարտունակ երկիր լինել չի կարող: Իսկ թվարկյալ հարցերը չեն լուծվելու, որովհետև Ադրբեջանը վերևից ներքև մեխված է կոռուպցիայի ու անարդարության մեջ` ֆեոդալական սկզբունքներով:

– Պարոն Շիրխանյան, երբ Ռուսաստանը համարվում է մեր դաշնակիցը, բայց միևնույն ժամանակ զենք է մատակարարում մեր թշնամուն, տարածաշրջանում հավասարություն չի՞ ստեղծվում: Մեզ համար ցանկալի՞ է այդ հավասարության առկայությունը:

– Մենք ի՞նչ է, մտադիր ենք գրավե՞լ Ադրբեջանը: Մեր խնդիրը ԼՂՀ անվտանգության, Հայաստանի անվտանգության ապահովումն է: Սպառազինության քանակով չէ, որ տարածաշրջանային բալանս է ստեղծվում, այլ` բանակների մարտական պատրաստակամությամբ և ոգով: Մեր հարևան Թուրքիան, որն իրեն հայտարարում է Ադրբեջանի բարեկամ, այնքան զենք ունի, որ ցանկացած ժամանակ տեղափոխելով դրա մի մասը Ադրբեջան, ռուսական 1 մլրդ զենքը կդառնա դրա չնչին մասը: Մենք մեր ներքին խնդիրները պետք է լուծենք, հասնենք բանակ-հասարակություն միաձուլմանը, հասարակությունը բանակին պետք է միշտ թիկունք կանգնի: Եթե նոր հողեր գրավելու խնդիր ունենայինք, կասեինք, թե ինչո՞ւ եք սպառազինում, ուժեղացնում Ադրբեջանին, որ մենք էլ ստիպված սպառազինման նոր մրցավազքի մեջ պետք է մտնենք: Բայց մենք նման առաջադրանք մեր առջև չունենք:

– Եղած հողերը պահպանել ի վիճակի՞ ենք` հաշվի առնելով Ադրբեջանի արագ սպառազինման քաղաքականությունն ու հզոր տնտեսությունը:

– Վստահ եմ, որ այո: Վստահ եմ նաև, որ առաջիկայում պատերազմ չի լինի: Ադրբեջանը շարունակելու է սպառազինվել, Հայաստանն էլ մարտունակությունն է հզորացնելու: Այնպես որ, կարծում եմ` ի վիճակի ենք պահպանել մեր հողերը: Խնդիրներ իհա՛րկե կան: Մենք պետք է հասկանանք, որ ամենամեծ արժեքը հողն է, անվտանգության ապահովությունն է: Այ, հիմա ասում են, թե մարդու իրավունքներն է գերխնդիրը: Ոչ, առաջնային խնդիրը հողն է, մարդու իրավունքների համար մղվող պատերազմ ես դեռ չեմ տեսել: Հայաստանի ու Արցախի անվտանգության ապահովումն է մեր գերխնդիրը: Իսկ եթե կարծում են, որ լուծել` վերջացրե՞լ են այս հարցը, թող գնան մյուս խնդիրների լուծմանը:

– Փաստորեն, իսկապես պետք է այս հարցը դիտարկել ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Նիկոլայ Բորդյուժայի հայտարարության տիրույթո՞ւմ, ով ասել էր, թե ՌԴ որոշումը` զենք վաճառել Ադրբեջանին, «բիզնես շահի» տեսանկյունից է իրականացվում:

– Զենքի վաճառքի շուկայում Ռուսաստանը խոշորագույններից մեկն է աշխարհում: Սա պետք է դիտարկել, իհարկե, այդ կտրվածքով: Ասում են` Ռուսաստանը չպետք է զինի, որովհետև մեր բարեկամն է: Իսկ դու ինքդ ամեն ինչ արե՞լ ես, որ քեզ վրա չկարողանան հարձակվել, երկիրդ քարուքանդ անել: Ամեն հայ թող մի քար այս երկրում ավելացնի, որ հետագայում տեսնենք, որ դարձել ենք ամրոց գ Մեր անվտանգությունը ՀԱՊԿ դաշնագրով է ապահովվում ու հայկական բանակի մարտական ոգով:

Հետո Ռուսաստանը, եթե որևէ քայլ կատարում է, չի կարող իր ստրատեգիան համապատասխանեցրած չլինի հետագա քայլերին: ՌԴ-ն բոլոր քայլերը վերահսկում է` խաղաղության պահպանումն այս տարածաշրջանում նաև Ռուսաստանին է անհրաժեշտ: Պատերազմը ոչ մեկին պետք չէ` ոչ ամերիկացիներին, ոչ Եվրոպային, ոչ մեկին: Դառնալ պատերազմի պատճառ` 1 մլրդ զենքի համա՞ր. Ռուսաստանը սրան չէր գնա:

– Պարոն Շիրխանյան, Դուք խոսում եք ադրբեջանական բանակի ներքին թուլության մասին, բայց մեր բանակն էլ խնդիրներ ունի` երիտասարդները չեն ուզում ծառայել, պարբերաբար լսում ենք բանակում մահացած զինվորների մասին:

– Համաձայն եմ, որ մենք լուսնից այս տարածք տեղափոխված մարդիկ չենք: Բայց մեր բանակների ներքին վիճակն անհամեմատելի է: Ադրբեջանին երկար ժամանակ կպահանջվի` իր բանակի ներքին վիճակն հասցնելու հայկական բանակում տիրող մթնոլորտին: Նույնիսկ Թուրքիան, որ այդքան ջանք թափեց Ադրբեջանի բանակի վրա` սպաների պատրաստում, խորհրդականներ, անմիջական պլանավորում, զինում, ապարդյուն էր: Այդ երկրում գործող ներքին ատելության մթնոլորտն իշխանության դեմ այնքան մեծ է, որ բոլոր խնդիրների պատճառն է դառնում: Ադրբեջանը միազգ չէ, իսկ բանակի առաջավոր գծում բերում-լցնում են այլազգիներ: Ադրբեջանը մեզ նվիրել և շարունակում է նվիրել թանկարժեք ժամանակ-տարիներ: Սա շարունակվելու է դեռ երկար: Խնդիրը կայանում է նրանում, որ այդ ժամանակը օգտագործվի մաքսիմալ արդյունավետ` հատկապես Հայոց բանակի մարտունակությունը և ոգին առավել բարձրացնելու ուղղությամբ:

– Շատերն այս որոշման մեջ քաղաքական ենթատեքստ են տեսնում, համարում են, որ սա ճնշում է Ռուսաստանի կողմից Եվրասիական միությանը Հայաստանի անդամակցության համար: Հնարավո՞ր է, որ սա շանտաժի դրսևորում է:

– Պետք է ծանոթ լինել միջպետական հարաբերությունների ներքին խոհանոցին: Ես չեմ կարծում, թե այսօր այնպիսի մթնոլորտ է, որ Եվրոպան կամ Ռուսաստանն ուզում են պարտադրել Հայաստանին ընդունել վերջնական որոշում: Դժվար թե այսօր Հայաստանի առջև դրված լինի պարտադիր ընտրություն կատարելու պահանջ: Այդպիսի պարտադրանք կարող է դրվել կրիտիկական կամ պատերազմական իրավիճակում գտնվող երկրի առաջ: Այդ դեպքում տարբեր շահեր հետապնդող ուժային կենտրոնները կփորձեն իրենց կողմը տանել այդ երկիրը: Ոչ առաջինը, ոչ երկրորդն այսօր առկա չեն:

Չեմ կարծում, թե Հայաստանի առջև «կամ-կամ»-ի խնդիր է դրված: Սրանք չափազանցված տեսակետներ են, որովհետև չի դրվում երկրի առաջ «կամ-կամ»-ի խնդիր, եթե երկիրն իր կյանքով, գուցեև` վատ, բայց ապրում է: ՌԴ-ի հետ մեր հարաբերությունները շատ ավելի խորն են, իսկ անկախությունից հետո Ռուսաստանը մեր միակ դաշնակիցն է, միակ, ոչ թե դաշնակիցներից մեկը, որի հետ տասնյակ պայմանագրեր են կնքվել: Ցույց տվեք մեկ այլ երկիր, որի հետ Հայաստանը ունենա ռազմական անվտանգության ապահովման պայմանագիր:

– Ազգային անվտանգության խնդիրների ապահովման տեսանկյունից, ըստ Ձեզ, ո՞րն է ձեռնտու Հայաստանի համար` Եվրասիական միությո՞ւնը, թե՞ Եվրամիությունը:

– Երկրի տնտեսական արտաքին կողմնորոշման հիմքում պետք է դրված լինի Հայաստանի ազգային անվտանգության ապահովման գերխնդիրը: Ընտրություն կատարելու համար լրջագույն վերլուծություններ են պետք: Իշխանությունը, կարծում եմ, այդ որոշման ճակատագրային լինելը շատ լավ է պատկերացնում, որովհետև այդ ընտրությունը որոշելու է Հայաստանի ապագա 10-20 տարիների ուղին: Ինչ վերաբերում է ինձ, ես խորհրդային մշակույթի դաշտում մեծացած, դաստիարակված մարդ եմ և համարում եմ, որ եվրասիական ուղղությունը ճիշտ է: Ինչների՞ս է պետք մեկ դարչնագույն, մեկ կապույտ, մեկ անհայր-անմայր այդ Եվրոպանգ Հայի խնդիրը հողը պահելն է և այդ հողի վրա ինքնությունը պահելն է:
«168 ԺԱՄ»