«Այնպիսի տպավորություն է, որ Հայաստանում օդի փոխարեն գլիցերին է լցված»
168.am-ի հետ զրույցում ասաց ճարտարապետ, Լևոն Գալչյան արվեստանոց-դպրոցի ղեկավար Միքայել Մկրտչյանը
– Պարոն Մկրտչյան, որպես ճարտարապետ` Երևանի ներկայիս տեսքի մասին ի՞նչ կարծիք ունեք:
– Վերջերս մի լավ բառ եմ գտել: Շատ չջղայնանալու համար ասում եմ` մեղմ ասած՝ չեմ սիրում: Այն, ինչ-որ կատարվում է քաղաքում, սարսափելի է: Տարօրինակ մի բան եմ հասկացել` ճարտարապետության մեջ շատ գործողությունների դրդապատճառը քանակներին (շատերին) դուր գալու խնդիր ունի: Այսինքն` անել ոչ թե ճիշտ բան, այլ այնպիսի մի բան, որը շատերին է դուր գալու, իսկ շատերին, ցավոք սրտի, լավ բաները դուր չեն գալիս:
– Դուք Երևանում չեք ապրում, ո՞րն է դրա պատճառը (Մ. Մկրտչյանն ապրում է Արմավիրի մարզում):
– Ես չեմ կարողանում Երևանում կամ որևիցե այլ քաղաքում ապրել: Ես բնակվում եմ Երևանից բավական հեռու մի վայրում, որտեղ շատ լուռ է, նույնիսկ շատ բնակչություն էլ չկա:
Կան մարդիկ, որոնց կյանքը կինոյի է նման, իմ կյանքը թատրոն է: Սրա տարածությունն ավելի կամերային է, որոշակի, և գործողություններն էլ կատարվում են շատ փոքր տարածության մեջ:
– Երևանը Ձեզ խեղդո՞ւմ է:
– Երևանում հոգնում եմ ու չեմ էլ կարող ասել, թե ինչի՞ց եմ հոգնում: Երբ ինձ մոտ հյուր են գալիս, ասում են` «Վայ, ինչ հետաքրքիր, տարօրինակ լռություն է», ես դա չեմ զգում, երևի սովորել եմ: Երևանում էլ աղմուկը չեմ լսում, բայց ինչ-որ անհասկանալի բան Երևանում ինձ ճնշում է, հոգնեցնում: Չգիտեմ, մի բան այստեղ ճիշտ չէ:
Անցած տարի Մոսկվայում էի, մի հետաքրքիր բան նկատեցի: Իմ կարծիքով` Մոսկվան մի քաղաք է, որտեղ մարդիկ մի կերպ են ապրում, բայց դրա համար մի դրդապատճառ ունեն` այնտեղ կարող են մեծ փողեր աշխատել: Մոսկվայում դաժան, անմարդկային պայմաններ են, բայց «ոսկու» հնարավորություններ կան: Շատ փոքր չափով Երևանն էլ այդպիսի վայր է, այսինքն` գործի առումով Երևանում գտնվելը մեծ հնարավորություններ, պատվերներ է բացելու, բայց հետո՞, ինչի՞ համար: Ես ապրում եմ այնպես, ինչպես ուզում եմ, զբաղվում եմ իմ սիրած գործով, ունեմ աշակերտներ, որոնց շատ սիրում եմ ու իրենց կողմից էլ հարգված եմ:
– Ի՞նչը փոխվելու դեպքում Երևանում այլևս չեք հոգնի:
– Մարդկանց մեջ պետք է ընդհանուր վերաբերմունքը փոխել: Անցած տարի հոկտեմբերին Բարսելոնայում էի, ես առաջին անգամ էի ճիշտ Եվրոպայում: Մի բան հասկացա` առնվազն կես հազարամյակ առաջ բնակիչներն ամեն օր արել են մի բան, որը, եթե լավ է եղել՝ միշտ պահպանվել է, չի ոչնչացվել և չի ավերվել: Հիմա այնտեղ կա լավ շերտերի հետաքրքիր համադրություն: Ինչո՞ւ են մարդիկ այդքան շատ Եվրոպա գնում: Պատճառներից մեկը ենթագիտակցական ձգտումն է: Այնտեղ կատարյալին մոտ ինչ-որ բան կա: Այս ամենը գալիս է մարդկանց` իրենց արածի նկատմամբ ունեցած վերաբերմունքից: Բարսելոնայում անընդհատ լսում ես «Գուելի տունը Գաուդիի արած», «Գուելի այգին Գաուդիի արած» արտահայտությունները:
Գուելը կապիտալիստ էր, ով հովանավորում էր Գաուդիին: Ընդհանրապես ամեն մեկը պետք է իր տեղում աշխատի: Մեծ սենատ կոչեցյալների տեղը փող աշխատելն է: Նրանք չեն կարող քար տաշել: Նրանք պետք է ուզեն, որ այդ գումարների մի մասն ուղղվի հասարակությանը, օրինակ՝ ֆինանսավորվեն արդյունավետ ծրագրեր, ինչպես Գուելը ֆինանսավորեց Գաուդիին: Բարսելոնան այսօր կարող է ոչինչ չանել, որովհետև մարդիկ այսօր այնտեղ են գնում Գաուդիի գործերը տեսնելու համար: Ամերիկայում էլ, օրինակ, մի միլիարդատեր մահանալուց գումար է կտակում, որ երկրում արվեստի կենտրոն բացվի: Այսինքն` իր երկրին, հասարակությանը նվեր է անում:
– Մեր պետական այրերի մոտ նման գործեր անելու ցանկությո՞ւնն է բացակայում:
– Եթե ցանկություն լիներ, կտեսնեինք նման բաներ: Օրինակ` այգիները կբարեկարգվեին, ոչ թե կբետոնապատվեին: Եթե ցանկություն լիներ, մեկը կասեր` «Ես ուզում եմ Երևանում մի լավ այգի լինի, որ մարդիկ քայլեն, օդ շնչեն, և այլն»: Ես այդպիսի հայ դեռ չեմ պատկերացնում, հնարավոր է՝ մի օր լինի: Ես ինքս ուզում եմ իմ քաղաքին այդպիսի նվեր թողնել:
– Միայն ցանկության բացակայությո՞ւնն է պատճառը, թե՞ նաև չեն գիտակցում, որ կարելի է քաղաքին մի լավ բան թողնել:
– Ամերիկայում սոցիալական սեփականության հասկացողություն կա, այսինքն` մի բան, որը հասարակությանն է պատկանում: Երևանում ես չեմ պատկերացնում, որ կարվի մի բան, որը բոլորինն է և ոչ թե՝ կոնկրետ մեկինը: Մասնավոր սեփականության չափի առումով երևի աշխարհում առաջին տեղն ենք գրավում:
– Քաղաքականությամբ հետաքրքրվո՞ւմ եք:
– Ես ինձ համարում եմ ապոլիտիկ մարդ: Հասկացել եմ, որ քաղաքականության մեջ ուժի ներդրման չափի խնդիր կա: Օրինակ, եթե ես մտնեմ այնտեղ, իմ ներդրումն ավելի քիչ կլինի, քան հիմա: Ես կարծում եմ, որ իմ ապրելու ձևն՝ ինքն իրենով, քաղաքականություն է: Կարծում եմ, որ դժվարություններով հանդերձ՝ մարդը պետք է անի այն, ինչը սիրում է և կարողանում է անել: Ես միշտ ասում եմ` այնպիսի տպավորություն է, որ Հայաստանում օդի փոխարեն գլիցերին է լցված: Գլիցերինն անդուր մասսա է: Պատկերացրեք` գլիցերինի մեջ շարժվելը որքան դժվար կլինի, ճնշումը շատ մեծ է: Այն ջուր էլ չի, որ լողաս, ավելի դաժան բան է:
– Իսկ հետևո՞ւմ եք քաղաքական զարգացումներին:
– Չես կարող չհետևել, որովհետև մեր շուրջը շատ քաղաքականացված է, սկսած տաքսու վարորդներից՝ մինչև չգիտեմ որտեղ… Բոլոր սեղանների շուրջ քաղաքականությունը պարտադիր թեմա է: Երբեմն փորձում եմ ուղղակի չհետևել, որովհետև հետևելու բան էլ չկա: Ես ընդհանրապես չեմ սիրել քաղաքականությունը, բայց վերջին շրջանում հասկացա, որ քաղաքականություն չկա էլ: Կան PR տեխնոլոգիաներ, մեդիա տեխնոլոգիաներ և այլն: Մնացածը սուտ է, ինչ-որ պաթոսներ են, որոնք ընդամենը փակում են այդ ամեն ինչը: Դա սխալ ճանապարհ է, ներսում պետք է ինչ-որ բան փոխվի, դրսի փոխվելով՝ ոչինչ չի փոխվի:
– Կա՞ մի ուժ, որի իշխանության գալու դեպքում՝ երկրի վիճակը դեպի լավը կփոխվի:
– Ցավոք սրտի՝ ոչ: Չեմ տեսնում այդ ուժը, եթե տեսնեի, ապա կողքներին կանգնած կլինեի:
– Ձեր կարծիքով՝ քաղաքականությունն ու բարոյականությունը համատեղելի՞ են:
– Ասում են՝ այդպիսի բաներ լինում են: Ես ավելի շատ կարծում եմ, որ նման բաներ չեն լինում: Բնականաբար, եթե քաղաքականություն չհամարենք այն, երբ երկիրը պատերազմի վտանգի մեջ է, և ինչ-որ տղերք գնում են պատերազմի: Եթե սա քաղաքականություն համարենք, ուրեմն կարող ենք ասել, որ քաղաքականությունն ու բարոյականությունը համատեղելի են: Բայց սա քաղաքականություն չի, սա ուրիշ արժեք է: Կան մոտավորապես տասը քաղաքական գործիչներ, ովքեր բարոյականությունն ու քաղաքականությունը համատեղում են, բայց նրանք այդ առումով որակ չեն ստեղծում: Մնացած զանգվածը սարսափելի է: Քաղաքականությունը, մեղմ ասած, լավ բան չէ:
