«Հայաստանում շատ տարիներ հետո կլինի իմ երազած լրագրությունը»
168.am-ի զրուցակիցը լրագրող Ռուզաննա Խաչատրյանն է
– Վերջերս, երբ Աննա Իսրայելյանի հետ էի զրուցում, նա Ձեզ բնորոշեց` որպես շատ նրբանկատ կին: Նրբանկատությունը լրագրության մեջ խանգարո՞ւմ է, թե՞ ոչ:
– Կապ ունի, թե ինչ թեմայի մասին ես գրում: Ես չեմ ցանկանա, որ իմ հարցազրույցի պատճառով որևէ մեկը խնդիր ունենա: Այդ տեսակի նրբանկատությունն անհրաժեշտություն է: Եթե նյութը խիստ հետաքրքիր է, բայց միայն ինձ է դիվիդենտներ բերում, այդ դեպքում կարող եմ նրբանկատ լինել` զոհելով իմ մասնագիտական դիվիդենտները:
– Եղե՞լ են դեպքեր, երբ նրբանկատության պատճառով տուժել եք:
– Այո, եղել են նման դեպքեր: Մասնագիտական դիվիդենտներ զոհելը նաև տուժել է նշանակում: Եթե կշեռքի մի նժարին դնում ես շահելիք դիվիդենտներդ` լավ, հետաքրքիր լուր հայթայթելն ու հասարակությանը ցուցադրելը, իսկ մյուսին` մարդու անձնականը, ապա այդ դեպքում դու տուժում ես:
– Դուք լուսաբանել եք Հոկտեմբերի 27-ի դեպքերը, Աննան պատմում էր, որ կրակոցների ժամանակ, երբ Դուք ԱԺ-ում էիք, այդ պահին Ձեզ էր զանգահարել Ձեր աղջիկը և ռուսերեն ինչ-որ բառեր էր հարցնում…
– Այո, աղջիկս զանգահարեց այն ժամանակ, երբ արդեն առաջին կրակոցները եղել էին, և մենք պառկել էինք գետնին: Հեռախոսիս ձայնն անջատել էի, որ այն հանկարծ ուշադրություն չգրավեր, և այդ կողմ չկրակեին: Երբ հեռախոսիս լույսը վառվեց, տեսա, որ տնից են զանգահարում՝ պատասխանեցի: Աղջիկս հարցնում էր` «Մա՛մ, այս բառը ռուսերեն ինչպե՞ս կլինի»: Ես ասացի` «Այստեղ կրակում են, խնդրում եմ, մի զանգի»: Աղջիկս պատասխանեց, թե՝ «Դու շուտ-շուտ ասա, ոչինչ, էլի կկրակեն…»: Այդ ժամանակ նա 10-12 տարեկան էր, չէր պատկերացնում, թե ի՞նչ էր կատարվում, նույնիսկ մեծահասակներն այդ ամենին չէին հավատում:
– Իսկ այդ դեպքը լուսաբանելիս ի՞նչ էիք զգում:
– Նման պահերին քո օրգանիզմում տարօրինակ բան է կատարվում: Քեզ թվում է, թե այդ ամենը քեզ հետ չի պատահում: Մի կողմից գիտակցում ես, որ կյանքի ու մահվան եզրին ես, արդեն հրաժեշտ ես տալիս, մտքովդ ողջ կյանքդ անցնում է, մյուս կողմից` ոչինչ չես զգում, ամբողջ մարմինդ շարժվում է, բայց կարծես դա քեզ հետ չի կատարվում: Նույնիսկ Հոկտեմբերի 27-ից հետո, երբ առաջին անգամ թույլ տվեցին դահլիճ մտնել, ես նկատեցի, թե դահլիճն ինչքան փոքր է: Իմ մտքի մեջ տպավորվել էր, թե դեպքերը հեռվում են կատարվում:
Այդ դեպքերը բոլոր լրագրողներն էլ հաղորդեցին: Կային մարդիկ, ովքեր նյարդերից մի փոքր թույլ էին, լաց եղան, բայց մեծ մասամբ բոլորն իրենց լրագրողական պարտքը կատարեցին` վախի զգացողությունը հաղթահարելով: Ես տարիներ հետո զգացի, որ անսպասելի ուժեղ աղմուկից վեր եմ թռչում:
Ես ինձ միշտ անվախ էի պատկերացնում, կոպիտ ասած՝ «մանթրաժ» չընկնող, բայց տարիների ընթացքում նկատեցի, որ նմանատիպ իրավիճակներում հարց տալուց ձայնս կամաց-կամաց սկսում է երերալ: Առաջին անգամ դա նկատեցի այն ժամանակ, երբ Բուզանդի փողոցից մի ընտանիք էին վտարում: Մի փոքրիկ աղջիկ մայրիկի հետ լաց էին լինում, իմ աչքերն էլ լցվեցին: Այդ մայրը միանգամից ասաց` «Տեսեք-տեսեք, լրագրողի աչքերն էլ են լցվել»: Ես ինձ զսպեցի: Այս դեպքից հետո բազմաթիվ վատ իրադարձություններ են եղել, և ես նկատեցի, որ նյարդերս կամաց-կամաց թուլանում են:
– Անցում կատարենք դրական հիշողություններին, հիշո՞ւմ եք` ինչպե՞ս տարվեցիք ժուռնալիստիկայով:
– Կարող եմ ասել և՛ պատահաբար, և՛ պետք է այդպես լիներ: Շարադրություն լավ էի գրում, չնայած մեծ տարբերություն կա շարադրություն և լրագրողական նյութ գրելու միջև: Դպրոցական տարիներին «Պիոներ կանչին» էի թղթակցում: «Շավիղ» ակումբի ղեկավարն ինձ ասաց, որ տպագրվեմ այնտեղ: Այսպես էլ ամեն ինչ սկսվեց: Մի կարևոր բան եմ ուզում ասել. «Շավիղը» շատ կարևոր բաներ տվեց:
Բացի նրանից, որ ընկեր Հարությունյանը (Սերգեյ Հարությունյանը) ցույց էր տալիս, որ պետք է կարդալ և իմանալ ոչ միայն այն, ինչ մակերեսին է, այլ գնալ փորփրել, գտնել և այլն, նաև «Շավիղը» ջարդեց մեր մեծամտությունը: Մեզանից որևէ մեկին աստղային հիվանդությունը չտարավ, իսկ դա լրագրողի համար շատ կարևոր է: Եթե բոլոր լրագրողները կարողանան իրենց մեջ ջարդել աստղային հիվանդություն կոչվածի ծիլերը, կամ ընկեր Հարությունյանի նման մեկը լինի, ով կջարդի՝ շատ լավ կլինի: «Շավիղի» բոլոր լրագրողներն էլ մինչև այսօր իրենց վրա աշխատում են, սովորում են, մենք չունենք երկնքից մյուսներին նայելու հատկությունը:
– Այս տարիների ընթացքում հիասթափություններ ապրե՞լ եք:
– Այո, շատ: Ամենամեծ հիասթափությունը 2008 թվականին եղավ: Ես այդ դեպքից հետո ակտիվ լրագրությունից համարյա աջ եմ քաշել: Հասկացա, որ Հայաստանում շատ տարիներ հետո կլինի իմ երազած լրագրությունը: Ողջ լրատվամիջոցները գրքի նման բացվել էին, մի կողմում իշխանականներն էին, մյուս կողմում` ընդդիմադիրները: Ճշմարտությունն իմանալու համար դու պետք է գրքի երկու էջն էլ կարդայիր` ընդ որում, իրար հետ համեմատելով: Ես այդ ժամանակ աշխատում էի մի վայրում, որը միշտ փայլել է գրքի մեջտեղում լինելու հանգամանքով: Երբ տեսա, որ այդ ժամանակ նա էլ պլստաց, թե ո՞ր կողմ՝ կարևոր չէ, ես կոտրվեցի: Դրանից հետո չեմ կարողանում ուշքի գալ և ինձ համոզել, որ կարող եմ ներքաղաքական իրադարձություններ լուսաբանել:
– Լրատվական կայքերն այսօր ժամանակի հետևից են վազում, ցանկանում են արագ ինֆորմացիա հաղորդել` հաշվի չառնելով նյութի որակը: Գրեթե բոլոր լրատվական կայքերի առաջնային նպատակը դարձել է circle.am-ում առաջնային տեղ գրավելը: Արդյոք պե՞տք է ընկնել քանակի հետևից` չապահովելով որակ, և արդյոք հասարակությունը դա՞ է ուզում:
– Ամենացավոտ տեղին եք խփում: Որևէ մեկը հասարակության անունից խոսելուց առաջ` պետք է պարբերաբար գիտական տվյալներով ուսումնասիրություն կատարի և պարզի, թե ի՞նչ է ուզում հասարակությունը: Լսել ենք, որ հասարակությունը սիրում է հաց ու տեսարաններ: Սա մի փոքր լուրջ չէ, բանահյուսության մակարդակի տվյալ է: Այնպես չի, որ հասարակությանը կարող ես միայն ռոմանտիկ նյութերով կերակրել: Պետք է բոլորս միասին այս իրավիճակից ելք գտնենք:
Այսօր տեխնիկան մեծ հնարավորություններ է տալիս, բայց որակը դրան համահունչ չի զարգանում: Մեր լրատվամիջոցները շատ-շատ են, մի ամբողջ տնտեսություն են: Ամենամեծ աշխատատեղերը երևի լրատվամիջոցներում են: Սոցցանցերն արագ աշխատելու, շատ լուրեր իմանալու հնարավորություն են տալիս, բայց դրանք նախ պետք է ստուգել, անցկացնել սեփական պրոֆեսիոնալ խողովակներով, այնուհետև հասարակությանը մատուցել:
Հիթային նյութերը գումար և գովազդ են բերում: Ես ինքս էլ եմ արդեն ընտրում այնպիսի լուրեր, որոնք կարող են հիթ բերել: Ես չեմ ցանկանում այս մրցավազքից հետ մնալ, բայց մյուս կողմից էլ` ես ինձ ատում եմ, չեմ հարգում: Եթե քո լսարանը ցանկանում է Քիմ Քարդաշյանի մասին լուրեր կարդալ, դու պետք է փորձես այն որակով տալ: Օրինակ` «Քիմ Քարդաշյանը գնաց զուգարան» վերնագրով լուրը կարող է ամենաընթերցված լուրերից մեկը լինել: Բայց նմանատիպ լուր տալու փոխարեն` կարող ես գրել այն մասին, որ Քիմ Քարդաշյանն այսօր Ցեղասպանության մասին ինչ-որ բան է ասել: Զարմանալի է, չէ՞, որ շոու-բիզնեսի աստղը լուրջ աշխարհաքաղաքական, պատմական թեմաներից է խոսում, ընդ որում` դա անում է լուրջ ձևով:
– Դուք հեռուստացույց դիտո՞ւմ եք:
– Այո, իհարկե: Մարդկանց համար հիմա մոդայիկ է դարձել ասել, թե իրենք հեռուստացույց չեն դիտում:
– Եվ ի՞նչ եք տեսնում:
– Ամեն ինչ էլ տեսնում եմ:
– Գեղագիտական հաղորդումներ տեսնո՞ւմ եք:
– Այո, տեսնում եմ և՛ ուրիշներից վերցրած, և՛ սեփական արտադրության հաղորդումներ: Պետք չէ ծայրահեղության մեջ ընկնել: 1990-ականներից մինչև այսօր մենք շատ ենք առաջ գնացել: Վեկտորն, ամեն դեպքում, առաջ է գնում:
