Իրական ընտրությունների պայմաններում և՛ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը, և՛ Հրանտ Բագրատյանը շատ մեծ առավելությամբ կհաղթեն Սերժ Սարգսյանին
Հարցազրույց ՀՀ Ազգային ժողովի նախկին փոխնախագահ,Առցանց ազատականների ալյանսի հիմնադիր Կարապետ Ռուբինյանի հետ
– Պարոն Ռուբինյան, ի՞նչ կարծիք ունեք ՀԱԿ առաջնորդ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի` առաջիկա նախագահական ընտրություններում չառաջադրվելու որոշման մասին, արդյոք այն ճի՞շտ քայլ էր, թե՞ ոչ:
– Անձնական առումով` ճիշտ էր, որովհետև պարտությունն անխուսափելի էր, իսկ քաղաքական պայքարի, ընդդիմության խնդիրների լուծման առումով` սխալ էր, որովհետև ռեժիմի դեմ պայքարը նախատեսում է նաև այնպիսի իրավիճակներ, երբ ստիպված ես լինում ակնհայտ պարտության էլ գնալ, բայց դա օգտագործել ընդհանուր պայքարի համատեքստում:
– Իսկ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն առաջադրվելու դեպքում կլեգիտիմացնե՞ր գործող նախագահի իշխանությունը, ինչպես գտնում են շատերը:
– Ընդհակառակը, իմ ասածից դա չբխեց: Ես կարծում եմ, որ ընտրություններին առաջադրվելով և պայքարելով թե՛ ընտրակեղծիքների դեմ, թե՛ բացահայտելով իշխանության հանցավոր բնույթը, օգուտ կտար ընդդիմության պայքարին, հասարակությանը, երկրին:
Համաձա՞յն եք ՀԱԿ-ի վերջին որոշմանը` որևէ թեկնածու չառաջադրելու և որևէ մեկին չսատարելու վերաբերյալ:
– Իմ համաձայնել-չհամաձայնելու խնդիրը չէ: Հերթական անգամ ապացուցվեց, որ ՀԱԿ ասելով` պետք է հասկանալ միայն Տեր-Պետրոսյան: Տեր-Պետրոսյանի չմասնակցելու հայտարարությունից հետո, որևէ այլ անելիք չկար, ուղղակի փորձել են պայքարից հրաժարվելու համար ինչ-որ նոր բացատրություն գտնել:
– Իշխանությանն ընդդիմացող հիմնական ուժերը` «Բարգավաճ Հայաստանը», Հայ հեղափոխական դաշնակցությունը, Հայ ազգային կոնգրեսը, այս կամ այն ձևով հայտարարեցին կա՛մ ընտրություններին չմասնակցելու, կա՛մ ընտրությունները բոյկոտելու մասին: Ինչպե՞ս եք գնահատում բոյկոտը` որպես քաղաքական երևույթ:
– Նախ ճշտենք` որևէ մեկը բոյկոտի կոչ արե՞լ է:
– Օրինակ` ՀՅԴ-ն չի հայտարարել բոյկոտի մասին, սակայն ՀՅԴ Գերագույն մարմնի ներկայացուցիչ Արմեն Ռուստամյանը նշեց, որ ընտրություններին չմասնակցելն արդեն պասիվ բոյկոտի մի ձև է:
– Որքան գիտեմ, ո՛չ Դաշնակցությունը, ո՛չ ԲՀԿ-ն, ո՛չ էլ Կոնգրեսը «բոյկոտ» բառը չեն օգտագործել իրենց հայտարարությունների մեջ: Ավելին` Դաշնակցությունը հայտարարել է, որ դեռ ընթացքում կկողմնորոշվի, թե ում է պաշտպանելու: Հիմա «բոյկոտ» բառն օգտագործում են կողքից մեկնաբանություններ անելիս կամ այդ հայտարարություններն ընկալում են՝ որպես բոյկոտի կոչ:
Բոյկոտն անօգուտ է, եթե դու՝ որպես կուսակցություն կամ քաղաքական ուժ, հայտարարում կամ ակնարկում ես ու հետո թողնում-գնում, նստում ես տանը: Բոյկոտը կարող է ինչ-որ տեղ օգտակար լինել, եթե ոչ միայն հայտարարում ես, այլ դիմում ես քայլերի, որպեսզի այդ բոյկոտը դարձնես համաժողովրդական բոյկոտ կամ այդ բոյկոտը դարձնես քո` ռեժիմի դեմ պայքարի գործիքներից մեկը: Ինչպես տեսնում ենք, Ձեր թվարկած երեք քաղաքական ուժերից որևէ մեկը որևէ նպատակ չի դրել, ասենք, ընտրությունները բոյկոտի միջոցով շարունակել կամ սկսելու ռեժիմի դեմ պայքարը: Եթե գտնվեն այդպիսի այլ ուժեր, որոնք նման նպատակ դնեն իրենց առջև, ապա արժե մտածել, թե ի՞նչ արդյունավետ ձևեր կան, որպեսզի այդ բոյկոտը նախ՝ կրի համաժողովրդական բնույթ, երկրորդը` ծառայի իշխող ռեժիմի հակաժողովրդական և հանցավոր բնույթը բացահայտելուն ու տապալելուն: Ասել, որ 100 տոկոսանոց արդյունավետությամբ այդպիսի գործիքներ կան և հնարավորություններ կան, որ բոյկոտն իրականություն կդառնա, դժվար է, որովհետև փորձն էլ է հուշում, որ, այնուամենայնիվ, միասնական, համընդհանուր բոյկոտ ստանալը շատ դժվար գործ է: Արդյունքում՝ ստացվում է լղոզված, ոչ հստակ մի դեմարշ, ու միջազգային կառույցներից պարզապես մեղադրանքներ ես ստանում, որ իրական ընտրական պայքարին մասնակցելու փոխարեն` ապակառուցողական քայլերի ես դիմել:
Ուրեմն ամփոփելով` նշենք, որ այս պահի դրությամբ, քանի որ ո՛չ բոյկոտի ուղղակի կոչեր կան, ո՛չ բոյկոտելու ծրագիր է ներկայացված (խոսքը գնում է համաժողովրդական բոյկոտ կազմակերպելու մնասին), պետք է ասել, որ դատարկ խոսակցությունները ո՛չ բոյկոտի կբերեն, ո՛չ էլ որևէ օգուտ կտան: Երկրորդը` երբ ոչ թե հայտարարում են բոյկոտ, այլ ասում են, որ չեն մասնակցելու և որևէ թեկնածուի չեն սատարելու, դա արդեն իր մեջ այլ նրբերանգներ է պարունակում, որովհետև, ըստ էության, այդպիսի հայտարարություն անելով` ստացվում է, որ հավասարության նշան ես դնում բոլոր հավանական թեկնածուների միջև, այսինքն՝ բոլորը հավասարապես դառնում են անընդունելի քո համար:
– Իսկ սա վերաբերո՞ւմ է, օրինակ, Հրանտ Բագրատյանին:
– Այո, իհարկե: Նույնիսկ մի քիչ զարմանալի է, մանավանդ, երբ խոսքը գնում է երեկվա քո համախոհի, քո գործնկեր քաղաքական ուժի ղեկավարի, հիմնադիր անդամի մասին, ով ընդամենն ասել է` «սառեցնում եմ համագործակցությունը, որպեսզի չկաշկանդեմ ձեզ», և չկաշկանդվելու պարագայում ստացվում է` անկաշկանդ ասում են, թե՝ «թքած ունենք ցանկացած մեկի վրա, ով գծի մեջ չէ»: Ցավալի է, բայց, ինչպես միշտ վերջերս, վկա ենք շատ լղոզված, ոչ սկզբունքային և ոչ քաղաքական դրսևորումների:
– ՀԱԿ անդամ, Սոցիալ-դեմոկրատական Հնչակյան կուսակցության ատենապետ Լյուդմիլա Սարգսյանը հայտարարեց, որ Տեր-Պետրոսյանի որոշմանը նպաստեց նաև նախագահական ընտրություններում առաջադրվելու մասին ՀԱԿ անդամ, «Ազատություն» կուսակցության նախագահ Հրանտ Բագրատյանի հայտարարությունը, քանի որ, ըստ նրա, Հրանտ Բագրատյանը պետք է սպասեր Լևոն Տեր-Պետրոսյանի որոշմանը։ Դուք ի՞նչ կարծիք ունեք սրա մասին:
– Չեմ ցանկանում նրան մեկնաբանել: Երևի խոսքը ներկուսակցական կամ ներկաստայական ինչ-որ ծիսակարգերի խախտման մասին է, և ինձ էլ դա չի հետաքրքրում: Փաստն այն է, որ Տեր-Պետրոսյանը ձգեց որոշման կայացումը՝ մինչև ամենավերջին պահը, իսկ Բագրատյանն ի սկզբանե հայտարարեց, որ, առաջադրվելու դեպքում՝ կզիջի Տեր-Պետրոսյանին:
– Իսկ ընդհանրապես ինչպե՞ս եք գնահատում Հրանտ Բագրատյանի կամ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հնարավորությունները` որպես ընդդիմադիր թեկնածուներ:
– Հնարավորությունները, բնականաբար, շատ ցածր եմ գնահատում, որովհետև գիտեք, որ իրականում ընտրություններ չեն լինելու. իշխող ռեժիմը որևէ փոփոխության չնչին հույս անգամ չի տվել նախորդ, խայտառակ խորհրդարանական ընտրություններից հետո, իսկ ընթացքում էլ ունենք վերջերս կայացած, թափուր տեղերի համար ԱԺ պատգամավորի ընտրություններ` Ավանում ու Նոր Նորքում և Գյումրիում, որոնք ևս մեկ անգամ եկան ցույց տալու, որ այս ռեժիմի օրոք որևէ իրական ընտրության մասին խոսք լինել չի կարող: Այդ պայմաններում, իշխող ռեժիմի թեկնածուից բացի, ցանկացած այլ մասնակցի հնարավորությունները զրոյական են դառնում: Իսկ իրական ընտրությունների պայմաններում համոզված եմ, որ և՛ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը, և՛ Հրանտ Բագրատյանը, շատ մեծ առավելությամբ կհաղթեն հանցավոր ռեժիմի պարագլուխ Սերժ Սարգսյանին:
– Դուք Ֆեյսբուքում մեկնաբանություն էիք արել, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի առաջադրման դեպքում կընտրեիք նրան՝ որպես «չարյաց փոքրագույն»: Այժմ ո՞ւմ եք ընտրելու՝ որպես «չարյաց փոքրագույն»:
– Ո՛չ, սխալ եք հասկացել: Ես այնտեղ գրել էի, որ չեմ մերժում «չարյաց փոքրագույնին ընտրելու» սկզբունքը, այսինքն, օրինակ, եթե դեպքերն այնպես զարգանային, որ մեզ կանգնեցնեին Սերժ Սարգսյանի և Գագիկ Ծառուկյանի միջև զավեշտալի ու զարհուրելի, բայց իրական ընտրության առջև, ապա ստիպված ձայնս կտայի Սարգսյանին: Եվ դրանից բխեցնելով` ասել էի` եթե երբևիցե հանկարծ իմ ձայնը տայի Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, ապա դա կանեի միայն «չարյաց փոքրագույնի» ընտրության սկզբունքով: Այսինքն՝ դա ամենևին չէր նշանակում, որ ցանկացած թեկնածուի առկայության դեպքում` ես Տեր-Պետրոսյանին կհամարեի չարյաց փոքրագույն, քանի որ կարող էր լինել այլ կազմ, և այդպես էլ կարծես լինելու էր, և «չարյաց փոքրագույնը» մեկ ուրիշն էր լինելու:
– Իսկ այս իրավիճակում այլընտրանք տեսնո՞ւմ եք Սերժ Սարգսյանին:
– Սերժ Սարգսյանին հազարավոր այլընտրանքներ եմ տեսնում մեր հասարակության մեջ: Այս պահի դրությամբ առաջադրված թեկնածուները նույնպես, առանց բացառության, այլընտրանք են Սերժ Սարգսյանին, քանի որ իր դեպքում խոսում ենք ծանր պետական հանցագործություն կատարածի մասին, ով առնվազն տասը զոհերի գնով յուրացրել է իշխանությունը Հայաստանի Հանրապետությունում և ղեկավարում է քրեաօլիգարխիկ ռեժիմը: Ուրեմն` ցանկացած այլ օրինապաշտ քաղաքացի, ով նաև անմեղսունակ չէ, իրական այլընտրանք է և գերադասելի է հանցագործից:
– Հասարակության մեջ արդեն որոշ տրամադրություններ կան` բոյկոտելու ընտրությունները, այսինքն` գնալու ընտրություններին և ոչ ոքի չընտրելու, արդեն ամենատարածված արտահայտություններից են, օրինակ, «իմ քվեաթերթիկի վրա լինելու է Լևոն Տեր-Պետրոսյանի անունը», կամ նշում են, անգամ, Չակ Նորիսի անունը: Եթե ընտրողների լուրջ տոկոս գնա ընտրություններին և այսպիսի վերաբերմունք հայտնի ընտրությունների նկատմամբ, սա կարո՞ղ է հարված լինել իշխանություններին:
– Որպեսզի այդպես լինի, անհրաժեշտ կլինեն քարոզչական և կազմակերպչական լուրջ ջանքեր, որովհետև, դրանց բացակայության դեպքում, որևէ տեսանելի էֆեկտ չի լինի: Առանց կազմակերպչական ջանքերի գործադրման, ամենահավանականն այն է, որ կլինի ընտրություններին մասնակցության շատ ցածր տոկոս:
Ձեր ասածը կարող է համաժողովրդական բոյկոտի ռազմավարության մի տարրը լինել: Արդյունավետ ձևերն ընտրելու ժամանակ կորոշվի, դա կարող է լինել զանգվածաբար ընտրատեղամասեր գնալը և ինչ-որ ակցիաներ ներսում անելը, կամ էլ կարող է լինել ընդհակառակը` զանգվածաբար չգնալ, բայց փոխարենն՝ ուրիշ ակցիաներ անել`ենթադրենք, նույն տեղամասերի առջև կամ որևէ այլ վայրում, հրապարակում:
– Փաստորեն, այն ուժերը, որոնք առաջինն էին խոսում միասնաբար ընտրություններին գնալու անհրաժեշտության մասին և ակտիվորեն «կոնսուլտացիաներ» էին նախաձեռնում, առաջինը հրաժարվեցին պայքարից: Ըստ Ձեզ` ի՞նչ կատարվեց կուլիսների ետևում:
– Կուլիսների հետևում չեմ եղել, բայց երևի կատարվեց հետևյալը. բարձրաձայն այդ մասին չէր խոսվում, բայց երբ ակտիվորեն շրջանառության մեջ էին դրել միասնական թեկնածուի գաղափարը, ըստ երևույթին, որոշ ուժեր գրպանում պահած ունեին միասնական թեկնածուի՝ իրենց համար միակ ընդունելիի անունը, ասենք, Ծառուկյանին «դեմ տալը» և նրա ստվերում առաջ շարժվելը: Չստացվեց, և երբ արդեն այդ համաձայնության փնտրտուքը միասնական թեկնածուի շուրջ դադարեց, դա նշանակում է, որ այլ տարբերակներ իրենք չեն էլ պատկերացրել: Դա ավելի ակնհայտ դարձավ երկրորդ հրաժարականից հետո` Տեր-Պետրոսյանի կողմից:
Գիտեք, Կոնգրեսն էլ իր հերթին՝ իր շարքերին կերակրում էր մի այլ անիրական զարգացման հեռանկարով, որ Ծառուկյանը պիտի սատարի Լևոն Տեր-Պետրոսյանին: Հիմա, երբ այդ երազանքները հօդս ցնդեցին, վերացավ նաև շարժառիթը` միասնական թեկնածու փնտրելու և ընդդիմությանը դրա շուրջ համախմբելու վերաբերյալ: Մի փոքր Դաշնակցության դիրքորոշումն է տարբերվում, քանի որ նրանք հայտարարեցին, որ շարունակում են հետամուտ լինել իրենց 7 կետերի իրականացմանը: Բայց, ինչպես տեսնում ենք, առայժմ որևէ իրական քայլ չեն արել, որպեսզի դրան հավատանք:
