«Երկարատև ժամանակ է պահանջվում, որպեսզի կարողանանք այդ շուկայում մեր փոքր տեղն ունենալ». Գարեգին Նուշիկյան
168.am-ի զրուցակիցն է ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության պատգամավոր Գարեգին Նուշիկյանը:
– Պարոն Նուշիկյան, Ձեր գնահատականով՝ անկախության անցած տարիների ընթացքում որո՞նք են ՀՀ ձեռքբերումներն ու բացթողումները:
– Մեր անցած ուղին մենք սկսեցինք 1990 թվականից, երբ անմիջապես հայտնվեցինք ծանր պատերազմական վիճակում, տնտեսական շրջափակման մեջ, գազի և էլեկտրաէներգիայի բացակայության պայմաններում: Եթե դա որպես մեկնարկային կետ դիտարկենք, ապա բավականին առաջընթաց ունենք: Իհարկե, շատ դժվար է գնահատական տալ` արդյոք մենք այդ ժամանակահատվածն իրո՞ք ռացիոնալ օգտագործեցինք, թե՞ ոչ, կդժվարանամ ասել, որովհետև կարող էր ավելի լավ լինել և կարող էր ավելի վատ լինել: Համենայնդեպս, եթե ցանկությունների մասին խոսենք, ես, բնականաբար, կուզենայի, որ շատ ավելի լավ լիներ: Դեռևս ունենք չլուծված կարևորագույն հարց` մեզ համար պատերազմը դեռ չի ավարտվել, դադարի փուլում ենք: Ունենք ևս մեկ չլուծված հարց Թուրքիայի հետ հարաբերություններում՝ սահմանների հետ կապված: Եղած պայմաններում, միգուցե և, մենք ունենք առավելագույնը, ինչ որ կարելի էր ունենալ:
Վերջին տարիներին առաջընթաց կա ժողովրդավարության ու խոսքի ազատության առումով և, ամենակարևորը, որ մեզ մոտ սկսում է ձևավորվել, քաղաքացիական հասարակությունն է: Այլ բան է, թե դա ինչպե՞ս է առաջանում, օբյեկտիվություն կա՞, թե՞ չկա, բայց շատ կարևոր է, որ քաղհասարակությունը սկսում է ձևավորվել: Դա էլ ձեռքբերում է: Ձեռքբերում է խոսքի ազատությունը, որ մեր ողջ պատմության ընթացքում ամենաազատն է, թերևս: Ժողովրդավարության առումով մենք չենք հասել ցանկալի չափանիշներին, բայց այստեղ էլ բավականին առաջընթաց կա:
Տնտեսությունը մեզ մոտ դեռևս այդքան էլ լավ վիճակում չի գտնվում, ունենք խնդիրներ, որ պետք է լուծենք՝ հավասար դաշտի ձևավորում, մենաշնորհներ և այլն: Թեև ունենք առաջընթաց, բայց մեր ուզած չափանիշներին դեռ չենք հասել, բավականին անելիք ունենք:
– Մաքսային միությանն անդամակցելու առումով տնտեսական ազատության կորուստ է սպասվում: Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում իրավիճակը:
– Շատ դժվար է այդ հարցին պատասխանելը: Օրերս ես Գերմանիայի Դաշնության բարձրաստիճան պաշտոնյաներից մեկի հետ էի զրուցում, ու այդ թեման շոշափեցինք: 2-3 տարի է, ինչ նախաձեռնեցինք հայ-թուրքական հարաբերությունների բարելավման աշխատանքները, որի միջնորդներն ԱՄՆ-ը, ԵՄ-ն և ՌԴ-ն՝ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրներն էին: Բայց 2-3 տարի անց չունենք հաջողություն, ԵՄ-ն` ԱՄՆ-ի հետ միասին, չկարողացավ սահմանի հարց լուծել: Մենք ի՞նչ երաշխիք կունենանք, որ վաղն ինչ-ինչ հարցերից ելնելով՝ կարող ենք ապավինել ԵՄ-ին և ԵՄ-ն կկարողանա մեզ այդ հարցում օգտակար լինել: Ինչ վերաբերում է ՌԴ-ին, վերջին հաշվով, մենք Ռուսաստանի հետ ունենք թե՛ տնտեսական, թե՛ անվտանգության ոլորտին վերաբերող հարաբերություններ, պայմանագրեր և այլն: Այստեղ մենք մեր հարաբերությունները փչացնելով ի՞նչ ենք դրա դիմաց ձեռք բերում, չէ՞ որ մեզ համար տնտեսականը չէ ամենակարևորը, այլ ֆիզիկական անվտանգության հարցն է: Եթե չենք կարողանում ֆիզիկական հարցը լուծել, ի՞նչ արժեն տնտեսական հաջողությունները, որոնք էլի մշուշոտ են: Այդպես չէ, որ մենք ԵՄ-ի հետ ազատ տնտեսական գոտու մեջ մտանք, ու մեր արտադրանքին եվրոպական շուկան սպասում է, որ հենց մտնենք, մեզնից գնեն: Մենք դեռ մեծ աշխատանք ունենք անելու, որ մեր արտադրանքի որակը համապատասխանեցնենք եվրոպական չափանիշներին: Դա մեծ ներդրումներ ու երկարատև ժամանակ է պահանջում, որ կարողանանք այդ շուկայում մեր փոքր տեղն ունենալ: Ֆյուլեին հարցրել էին մոլդովական գինու արգելքի հետ կապված, և նա շատ հետաքրքիր բան ասեց՝ «մենք միջոցներ ենք ձեռք առել Մոլդովայի գինիների քվոտան Եվրոպա ավելացնելու ուղղությամբ: Այսինքն, մերն էլ ամեն ինչ քվոտավորված է, այնպես չէ, որ գրկաբաց սպասում են, թե երբ կմտնենք այդ շուկա: Քվոտա կտան` կմտնենք, չեն տա` չենք մտնի: Իսկ ռուսական շուկայում մենք ունենք որոշակի կշիռ: Վերջին հաշվով, այնտեղ ունենք մեծ սփյուռք, որտեղ նրանք աշխատում են, և տրանսֆերտների ամենամեծ ծավալը գալիս է այնտեղից: Ես, ճիշտն ասած, չգիտեմ երկու կողմի պայմանագրերի մանրամասները, դրանք շատ լավ գիտի բարձրագույն իշխանությունը՝ երկրի նախագահը, ու հեռու եմ այն մտքից, որ մեր երկրի նախագահն ամեն ինչ չի անում, որ մեր երկրի համար լավագույն պայմանները ձեռք բերի: Եթե սա է դրված, ուրեմն այս պահին սա է լավագույնը: Իհարկե, հարցը կմտնի ԱԺ, ավելի խորը կքննարկենք: ԵՄ-ի հետ երկարատև բանակցություններ ունեցանք, բայց, ի վերջո, հավանաբար, այն երաշխիքները չեղան, որ ապագան կապեինք այդ ուղղության հետ: Մնացածը ժամանակը ցույց կտա: Ռուսական ասացվածք կա՝ от добра добра не ищут: Հիմա մերն է՝ ՌԴ-ի հետ ունենք որոշակի ձևավորված հարաբերություններ, նաև մեր ժողովուրդն այսօր ավելի շատ ռուսամետ է, 2 մլն հայեր այնտեղ են բնակվում:
– Անվտանգության հարցը բոլորն են կարևորում, բայց ի՞նչ եք կարծում՝ երկրից տարեկան 100 հազարից ավելի քաղաքացիների արտագաղթը, ներդրումների ծավալների խիստ զգալի կրճատումն արդյոք չի՞ խարխլում այդ անվտանգությունը:
– Հեռանկարային առումով՝ միանշանակ խարխլում է, դա շատ ցավոտ հարց է, որը ես բազմիցս ասել եմ, որ պետք է այդ ուղղությամբ ինչ-որ հանձնաժողով ստեղծվի, որ կարողանանք ավելի խորությամբ հասկանալ պատճառները, քանի որ չեմ կարծում, որ միայն սոցիալական պատճառներով են մարդիկ լքում երկիրը: Այդ պատճառներն իրականում տարբեր են, և պետք է կարողանանք առաջնահերթ դրա դեմն առնել: Ներդրումներն էլ դրա հետ են կապված: Դա ոչ միայն ազգային անվտանգության հարց է, դա տնտեսությունն է քայքայում, որովհետև, վերջին հաշվով, սպառողներն ու հարկատուներն են գնում երկրից: Դա շատ խորը, շատ ցավոտ հարց է, որը պետք է հնարավորինս արագ իր լուծումները ստանա:
