Այսուհետ կաշառքի կասկածի դեպքում կգաղտնալսվեն հեռախոսային խոսակցությունները՝ անկախ հանցանքի ծանրությունից. նոր փոփոխություն. Iravaban.net
Iravaban.net–ը ուսումնասիրել է Իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման e-draft.am կայքում Արդարադատության նախարարության կողմից մշակած և հրապարակված նախագիծը, որով օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումները կթույլատրվեն նաև կաշառք տալու կամ ստանալու դեպքերում՝ անկախ հանցանքի ծանրության աստիճանից։ Այժմ այդ միջոցառումները թույլատրվում են միայն ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործությունների համար, ինչը խոչընդոտում է կոռուպցիայի դեմ պայքարին՝ հաշվի առնելով, որ կաշառքի մեծ մասը դասվում է ոչ մեծ կամ միջին ծանրության հանցագործությունների շարքին։
Ընթացիկ խնդիրը
«Օպերատիվ-հետախուզական գործունեության մասին» օրենքի 31-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ օրենքի 14-րդ հոդվածի 1-ին մասի 8-րդ, 11-րդ, 12-րդ և 15-րդ կետերով նախատեսված ՕՀԳ միջոցառումները կարելի է անցկացնել միայն այն դեպքերում, երբ առկա են հիմքեր կասկածելու, որ անձը կատարել է ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործություն և այլ եղանակով անհրաժեշտ տեղեկատվության ձեռքբերումը ողջամտորեն անհնարին է։
Այդ 4 միջոցառումներն են՝
- Ներքին դիտում
- Նամակագրության և այլ ոչ թվային հաղորդակցության վերահսկում
- Թվային, այդ թվում հեռախոսային հաղորդակցության վերահսկում
- Ֆինանսական գործարքների վերահսկում
Սակայն ՀՀ քրեական օրենսգրքի համաձայն՝ կաշառք տալու կամ ստանալու հոդվածների 1-ին կամ 2-րդ մասերով սահմանված արարքները դասվում են ոչ մեծ կամ միջին ծանրության հանցագործությունների շարքին։
Սա նշանակում է՝ երբ պաշտոնատար անձանց փոքր չափի կաշառք են տալիս կամ նրանք ստանում են փոքր չափի կաշառք, ՕՀԳ մարմինները չեն կարող կիրառել վերոնշյալ միջոցառումները այդ հանցանքի հայտնաբերման և բացահայտման համար։
Ինչո՞ւ է սա խնդիր
Կոռուպցիայի դեմ պայքարի առօրյա աշխատանքի վերլուծությունը ցույց է տալիս՝
Փոխադարձ շահագրգռվածություն. Հիմնականում պաշտոնատար անձանց պարգև կամ ավետչեք տալու դեպքերը դասվում են ոչ մեծ կամ միջին ծանրության հանցագործությունների շարքին։ Այս հանցատեսակների սուբյեկտները փոխադարձ շահագրգռված են և խուսափում են հանցագործության մասին հաղորդում ներկայացնելուց։
Գործիքակազմի բացակայություն. Նման պայմաններում ՕՀԳ իրականացնող մարմինները զրկված են կոռուպցիոն նման դրսևորման դեմ պայքարի անհրաժեշտ գործիքակազմից։ Ներկա պահին օրենքով թույլատրելի միջոցառումները չեն լուծում այդ խնդիրները։
Հակասությունը քրեադատավարական օրենքի հետ
ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 242-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ գաղտնի քննչական գործողությունները կարող են կատարվել ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցանքների վերաբերյալ, ինչպես նաև կաշառք ստանալու կամ կաշառք տալու ենթադրյալ հանցանքների վերաբերյալ։
Այսինքն՝ քրեական դատավարության օրենսդրությամբ գաղտնի քննչական գործողությունների կատարման պայմանների մեջ ոչ միայն առանձնացվում է հանցանքի ծանրության աստիճանը, այլ նաև հանցանքի բնույթը։ Կաշառք ստանալու կամ տալու դեպքում հանցանքի ծանրության աստիճանը նշանակություն չունի գաղտնի քննչական գործողության կատարման համար։
Սակայն ՕՀԳ օրենքում նման բացառություն չկա։ Սա ստեղծում է անհամապատասխանություն՝ քննիչը կարող է գաղտնի քննչական գործողություն կատարել կաշառքի դեպքում, իսկ ՕՀԳ մարմինները չեն կարող գաղտնի օպերատիվ միջոցառումներ անցկացնել նույն կաշառքի դեպքում։
Ի՞նչ է առաջարկվում
Նախագծով առաջարկվում է ՕՀԳ օրենքի 31-րդ հոդվածի 4-րդ մասը լրացնել հետևյալ ձևակերպմամբ՝
Հիմա ինչպե՞ս է՝
«Օրենքի 14-րդ հոդվածի 1-ին մասի 8-րդ, 11-րդ, 12-րդ և 15-րդ կետերով նախատեսված օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումները կարելի է անցկացնել միայն այն դեպքերում, երբ առերևույթ առկա են հիմքեր՝ կասկածելու, որ անձը կատարել է ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործություն և այլ եղանակով անհրաժեշտ տեղեկատվության ձեռքբերումը ողջամտորեն անհնարին է»
Ինչպե՞ս կլինի նախագծի ընդունման դեպքում՝
«…կատարել է ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործություն կամ նախապատրաստում է կատարել կամ կատարել է կաշառք ստանալու կամ կաշառք տալու ենթադրյալ հանցանք և այլ եղանակով անհրաժեշտ տեղեկատվության ձեռքբերումը ողջամտորեն անհնարին է»
Նաև նախագծով հոդվածի սկզբում կավելացվի 1-ին կետը (օպերատիվ հարցում), որը ներկայումս չի ներառված սահմանափակող պայմանների ցանկում։
Ի՞նչ է փոխվում գործնականում
Փոփոխությունից հետո ՕՀԳ մարմինները կարող են կիրառել հետևյալ միջոցառումները կաշառքի դեպքերում՝ անկախ հանցանքի ծանրության աստիճանից՝
- Օպերատիվ հարցում
- Ներքին դիտում
- Նամակագրության և այլ ոչ թվային հաղորդակցության վերահսկում
- Թվային, այդ թվում հեռախոսային հաղորդակցության վերահսկում
- Ֆինանսական գործարքների վերահսկում
Սա կնպաստի կոռուպցիայի դեմ պայքարի արդյունավետությանը, քանի որ շատ կաշառքի դեպքեր հենց փոքր չափերի են և մինչ այժմ մնում էին ՕՀԳ միջոցառումների կիրառման շրջանակից դուրս։
Միջազգային փորձը
Միջազգային փորձի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ որոշ պետություններում առկա է նման կարգավորում։
Ռուսաստանի Դաշնություն. Օպերատիվ-հետախուզական գործունեության մասին օրենքով հեռախոսային և այլ խոսակցությունների գաղտնալսումը թույլատրվում է միջին ծանրության, ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործությունների համար։
Լիտվայի Հանրապետություն. Քրեական հետախուզության մասին օրենսգրքի 8-րդ հոդվածի 1-ին մասով քրեական հետախուզությունն իրականացվում է ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործությունների դեպքում, բայց նաև մի շարք կոնկրետ հանցագործությունների դեպքում՝ ներառյալ կաշառք տալը և կաշառք ստանալը։
Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ
Նախագծի ընդունումը բխում է ՀՀ կառավարության 2022 թվականի հուլիսի 21-ի N 1133-Լ որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության դատական և իրավական բարեփոխումների 2022-2026 թվականների ռազմավարությունից։
Ռազմավարությամբ նախատեսված է ՀՀ քրեական և քրեական դատավարության նոր օրենսգրքերի ուժի մեջ մտնելուց հետո մոնիթորինգ իրականացնել և օրենսգրքերի դրույթների կիրառման կապակցությամբ գործնականում ծագող խնդիրները վեր հանել։
Ներկա նախագիծը հենց այդ մոնիթորինգի արդյունք է՝ բացահայտվել է ՕՀԳ օրենքի և քրեադատավարական օրենսգրքի միջև անհամապատասխանությունը կաշառքի դեպքերի վերաբերյալ։
Բյուջետային ազդեցություն
Նախագծի ընդունումը չի առաջացնում ՀՀ պետական բյուջեի ծախսերի կամ եկամուտների փոփոխություն։
Ուժի մեջ մտնելը
Օրենքն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը, – տեղկացնում է Iravaban.net–ը։
