Իլհամի և Հիքմեթի հաշվարկը հետաքրքիր է. Էդուարդ Աբրահամյան
Էդուարդ Աբրահամյանը գրում է. «Ադրբեջանական նարրատիվների և ադրբեջանական քարոզչա-մանիպուլատիվ մեսիջների ուղիղ ռետրանսլացիան հայաստանյան քաղհասարակության մի խումբ ներկայացուցչների, այսինքն քաղհասարակության գաղափարական հատվածի ամենաթույլ օղակի կողմից, իրականում՝ նոր ֆենոմեն է ներհայկական միջավարյում։ Կոգնիտիվ օպերացիաների «տրոյական ձի»։
Ի վերջո, հայերի Բաքու գնալը չի խնդիրը և հայ-ադրբեջանական հանդիպումները չեն։ Հայերն էլի են գնացել Բաքու և բազմաթիվ հանդիպումներ եղել են մինչև 2020 թվականը։ Խնդիրն այն է, որ ի տարբերություն նախկին այցելություններին Բաքու ու հանդիպումներին, սույն այցը առանձնանում է իր կոգնիտիվ ներթափանցման օպերացիայով․ հայաստանյան մասնակիցները հանրային դաշտում Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից ուղիղ փոխանցում են մեսիջներ, նորմալիզացնում են ադրբեջանական մարտական նարրատիվներն ու հումանիզացնում, հիմնավորում ադրբեջանական հայատյաց ռեժիմի կողմից հայերի հանդեպ հանցագործությունները։
Իլհամի և Հիքմեթի հաշվարկը հետաքրքիր է հայաստանյան քաղհասարակության այս խմբի կոգնիտիվային պատերազմում գործիքայնացման առումով։ Նախ կարծես թե ճիշտ ընտրված է կազմը։ Հետո, Իլհամն ու Հիքմեթը տեսել են, թե ինչպես է հայաստանյան քաղհասարակությունը տարիներ շարունակ գեներացրել ներհայաստանյան օրակարգեր ու խոսույթներ, որն ի վերջո հանրության մեջ հասունացրել է քաղաքական էլիտայի փոփոխության կարիք ու բերել է 2018-ի իշխանափոխության։ Ինչպես է հայաստանյան քաղհասարակությունը ձևավորում ճիշտ լոզունգներ, ինչպիսի հետևողական ու գրագետ մտավոր աշխատանք է տարվում հասարակության հետ և ի վերջո, ինչպիսի մեզ ազդեցություն է ունակ պրոյեկտել քաղհասարակությունը ներհայկական ու համահայկական միջավայրում։
Սկզբից, ես հիշում եմ, Ադրբեջանում ակնհայտորեն առկա էր մտավախություն, որ քաղհասարակության օրակարգ գեներացնելու ու ներքաղաքական փոփոխություններ իրականացնելու գաղափարն ու փորձը կարող է վարակիչ լինել հենց Ադրբեջանի մեջ նման գործընթացների իրականացմանը։ Սակայն, ինչպես իլհամ-հիքմեթյան տրամաբանությունն է ցույց տլաիս, նրանք առաջնորվել են тот кто нам мешает, тот и нам поможет սկզբունքով։ Եվ սա շատ ճիշտ հաշվարկ է ադրբեջանցիների կողմից․ խաղադրույքը կատարել ոչ միայն ՆՓ-ական կառավորող էլիտաի վրա, բայց նաև հայաստանյան քաղհասարակության «թույլ օղակի» վրա։ Եթե հայաստանյան քաղհասարակությունը ունակ է այս աստիճանի ներազդել ներհայաստանյան ու համահայկական հանրության ներքին դիսկուրսների ու քաղաքական գիտակցության վրա, ապա այն դարձնելով գործիք՝ ալիևա-հիքմեթական պրոյեկտավորողները կարող են ներդնել ցանկացած նարրատիվներ ու կառավարել Հայաստանի հանրային գործընթացները ոչ միայն սուբ-սիստեմիկ մակարդակի վրա՝ դրսից, այլ նաև ինդիվիդուալ-միավորային մակարդակի վրա՝ ներսից։
Կարճ ասած, Հայաստանի Հանրապետության ու հայության Ադրբեջանի ու ադրբեջանցիների հանդեպ կարևոր համեմատական առավելությունը դարձնել իրենց հիբրիդային կառավարման մեխանիզմ։ Հայկական դեմոկրատական միջավայրը «տրոյական ձիու» միջոցով դարձնել իրենց համար մանիպուլատիվ, հոգեբանական դիվերսիաների և դրանով իսկ հայերի կոլեկտիվ ուղղորդման ու ընկալումները խմբագրելու օպերացիոն տարածք»:
