«Իմիջը, որն ուներ Հայաստանը Ռուսաստանում, զրոյացած է». Տարասով
Ղարաբաղյան հակամարտության գոտում Ադրբեջանի սրած ռազմական լարվածությունն ուղեկցվում է ակտիվ դիվանագիտական գործընթացով: Պետք է արձանագրել, որ այս իրավիճակին նախորդեցին Փաշինյանի ու Ալիևի շփումները Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի հետ, ինչպես նաև Ալիև-Էրդողան, Չավուշօղլու-Բայրամով բանակցությունները՝ այս օրերին Անթալիայում ընթացող դիվանագիտական ֆորումին զուգահեռ:
Մինչ ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանն Անթալիայում բանակցություններ է վարում իր թուրք պաշտոնակցի հետ, Հայաստանն ու Ադրբեջանը սկսում են շոշափել Խաղաղության համաձայնագիր կնքելու թեման՝ անցնելով հրապարակային կոնկրետ գործողությունների:
Նախ՝ ՀՀ ԱԳՆ-ն օրերս հայտարարեց, որ պայմանագրի ստորագրմանը պետք է նախորդի այդ թեմայով բանակցային գործընթացը, ու քանի որ փոխադարձ հայտարարությունները մինչ օրս կոնկրետ բանակցային գործընթացի չեն վերածվել, քանի որ երկու երկրներն ուղիղ բանակցությունների հարուստ փորձ չունեն, Հայաստանն առաջիկայում, թերևս, կդիմի միջնորդներին (ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահությանը) Ադրբեջանի հետ խաղաղության բանակցություններ նախաձեռնելու հարցով, ու հարցը ներկայումս գտնվում է մշակման փուլում: Սրան հաջորդեց Ադրբեջանի ԱԳ նախարար Ջեյհուն Բայրամովի մեկնաբանությունը, որ Ադրբեջանը Հայաստանին է ուղարկել հարաբերությունների կարգավորման վերաբերյալ 5 կետից բաղկացած փաստաթուղթ և սպասում է պատասխանի։
«Եթե Հայաստանն անկեղծորեն ցանկանում է հարաբերությունների կարգավորում, սա շատ լավ հնարավորություն է նրանց համար»,- ասել էր Բայրամովը։
ՀՀ ԱԳՆ-ն մարտի 14–ին տեղեկացրեց. «Հայաստանի Հանրապետությունը պատասխանել է Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից փոխանցված առաջարկներին և ՄԱԿ կանոնադրության, Քաղաքական և քաղաքացիական իրավունքների միջազգային դաշնագրի և Հելսինկիի Եզրափակիչ ակտի հիման վրա Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության միջև խաղաղության պայմանագրի կնքման նպատակով բանակցություններ կազմակերպելու համար դիմել է ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահությանը»։
Զուգահեռաբար՝ ադրբեջանական կողմը շրջանառության մեջ դրեց ՀՀ-ին ներկայացված 5 պայմանները.
- ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության, սահմանների անձեռնմխելիության և միմյանց քաղաքական անկախության փոխադարձ ճանաչում,
- պետությունների միմյանց նկատմամբ տարածքային պահանջների բացակայության և ապագայում նման պահանջներ չներկայացնելու իրավական պարտավորության փոխադարձ հաստատում,
- զերծ մնալ միջպետական հարաբերություններում միմյանց անվտանգությանը սպառնացող, միմյանց քաղաքական անկախության և տարածքային ամբողջականության դեմ սպառնալիք և ուժ կիրառելուց, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի կանոնադրության նպատակներին անհամատեղելի այլ գործողություններից,
- սահմանազատում և սահմանագծում, դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատում,
- տրանսպորտի և այլ հաղորդակցությունների բացում, այլ հաղորդակցությունների հաստատում և համագործակցություն փոխադարձ հետաքրքրություն ներկայացնող ոլորտներում։
168.am-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովն ասաց, որ Խաղաղության համաձայնագիր ստորագրելու մի քանի տարբերակ կա, որոնցից մեկը երկկողմն է ու բազմակողմը, երկկողմի համաձայն, բնականաբար, Երևանն ու Բաքուն են պայմանավորվում:
Ըստ նրա՝ հստակ է, որ Ադրբեջանը ցանկանում է երկկողմ ձևաչափ՝ առանց ԵԱՀԿ ՄԽ մասնակցության:
«Հայաստանը ցանկանում է վերակենդանացնել ԵԱՀԿ ՄԽ-ին, որոնք իրենք էլ չգիտեն, թե որտեղ են մոլորվել և ինչու ձայն չեն հանում: Ի՞նչ օրակարգով է Երևանը ցանկանում վերակենդանացնել Մինսկի խումբը, հին օրակարգը, որը միջնորդները չեն չեզոքացրել, և հասկանալի չէ՝ դա կա՞, թե՞ ոչ, ունի իր կազմում ԼՂ կարգավիճակի հստակեցման հարցը, դա լինելու է քննարկման թեմա՞, թե՞ ոչ: Ի՞նչ ասել է՝ Խաղաղության համաձայնագիր, հնարավոր է նման համաձայնագիր կնքել, եթե Դուք չեք ճանաչում պետությունը հստակ սահմաններով, իսկ հարց է առաջանում, թե ի՞նչ սահմաններով է Հայաստանը պատրաստվում ճանաչել Ադրբեջանը, Ղարաբաղը մտնո՞ւմ է Ադրբեջանի կազմ, թե՞ ոչ: Հասկանալի է, թե ինչ է ցանկանում Ադրբեջանը՝ ցանկանում է իրավաբանորեն ամրագրել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի արդյունքները՝ հստակ ներկայացնելով իր դիրքորոշումները, իսկ ՀՀ դիրքորոշումներն անհայտ են, միայն հարցեր են առաջանում: Մի կողմից՝ Փաշինյանն ասում է, որ պատրաստ են ստորագրել Խաղաղության համաձայնագիր, պատրաստ են իրականացնել սահմանի դեմարկացիա-դելիմիտացիա, Զանգեզուրի միջանցք, ուղարկել են հատուկ ներկայացուցչին բանակցությունների Թուրքիա, մյուս կողմից՝ հրավիրում են ԵԱՀԿ ՄԽ-ին միջնորդության, այստեղ կրկին, պետք է ասեմ՝ երկակի, եռակի չափանիշների քաղաքականություն է, հստակ դիրքորոշման բացակայություն, անոմալիա է ձևավորվել, այդ անոմալիայի շրջանակում ինչ ասես հնարավոր է՝ և՛ գազի խնդիր, և՛ միջադեպեր, դրանք լիովին բնական են թվում, ինչո՞ւ, որովհետև Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև գլոբալ, լայնամասշտաբ պատերազմ հնարավոր չէ խաղաղապահների ներկայության պատճառով, Ադրբեջանին կարող ենք վերաբերվել՝ ինչպես ցանկանանք, ես այդ քաղաքականության սիրահարը չեմ, հավանենք-չհավանենք, բայց նրանք ունեն դիրքորոշում, իսկ թե ո՞րն է հայկական դիրքորոշումը, ես որևէ կերպ չեմ կարողանում հասկանալ: Ո՞րն է այդ կոնկրետ դիքրորոշումը:
Մյուս հանգամանքը․ թուրքերն ասում են, որ Երևանի հետ ցանկանում են բանակցություններ առանց միջնորդների, այս մասով էլ անհասկանալի է Երևանի դիքրորոշումը՝ ցանկանո՞ւմ է Մոսկվայի հետ հանդես գալ, թե՞ ոչ: Ինձ մոտ կայուն տպավորություն է, որ Հայաստանը չունի արտաքին քաղաքականություն, ինչո՞վ է զբաղվում Ձեր նախարարը, Անթալիայում էր, հանդիպեց Չավուշօղլուին, ու ի՞նչ, ինչո՞վ է զբաղվում, իսկապես անհասկանալի է, հեռացան լավ դիվանագետները․ Նալբանդյանը, Մնացականյանը փորձառու դիվանագետներ էին, ձեր ԱԳՆ-ն, չգիտեմ՝ ինչով է զբաղվում ներկայումս: Դա արտաքին քաղաքականություն չէ, ՀՀ-ն չունի արտաքին քաղաքականություն: Ադրբեջանը Բրյուսելում է, Ուկրաինայում, Թուրքիայում, Մոսկվայում, որտե՞ղ է Հայաստանը: Վերլուծելու նույնիսկ նյութ չկա, երբ չկա իրադարձությունների տրամաբանական կապ»,- նման կարծիք հայտնեց Տարասովը:
Նա նշեց, որ Երևանն ամենայն հավանականությամբ դիմում է ԵԱՀԿ ՄԽ-ին, քանի որ այդ շրջանակում կա կարգավիճակի հարց, սակայն հստակ որևէ դիրքորոշում չի ներկայացնում, որովհետև կա՛մ դրանք կան, կա՛մ չեն ասվում:
«Բայց Ադրբեջանն ասում է՝ ինչների՞ս է պետք Մինսկի խումբը, մենք լուծել ենք հարցը՝ Ղարաբաղն Ադրբեջանի կազմում, որտեղ կանգնած են ռուս խաղաղապահները: Երևանը չի ճանաչել Ղարաբաղի անկախությունը, պետք էր ճանաչել, և վերջ, ինչպես Ռուսաստանը ճանաչեց իր տարածքները: Այս իրավիճակում չեմ բացառում, որ առճակատումը քաղաքական գործընթացի շուրջ սրվի, անհեռանկարային է նման ձևով վարել բանակցային գործընթացը: Եթե Դուք հանձնել եք Ղարաբաղը, էլ ի՞նչ եք դիմում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբին, ինչո՞ւ հստակություն չեք մտցնում: Ամեն ինչ անորոշ է: Քաղաքական առումով սրվելու է իրավիճակը»,- ասաց Տարասովը:
Ինչ վերաբերում է Ռուսաստանին, ապա Տարասովն ասաց, որ Ռուսաստանը գլոբալ հարց է լուծում Ուկրաինայում: Ըստ նրա՝ երբ ՌԴ-ն լուծի այդ հարցը, այլ ուղղություններով իր «խոսքը» կասի:
«Եթե գազի հարց կա, ՀՀ իշխանությունները կարող են զանգեր կատարել Ֆրանսիա, Կալիֆոռնիա, քանի որ Մոսկվայի համար անհասկանալի է նրանց քաղաքականությունը: Ռուսաստանի հետ անհասկանալի հարաբերություններ են, թե ինչպիսի դիրքորոշում ունի Հայաստանը՝ անհասկանալի է, իմիջը, որն ուներ Հայաստանը Ռուսաստանում, զրոյացած է, Ուկրաինայում ցույց կտանք՝ ով է տանտերը, և հետո կտեսնենք, թե ով իրեն ինչպես է դրսևորում»,- ասաց նա:
