«Թուրքիայի բոլոր հիմնական նախապայմանները բավարարվել են. ամենավատ ստարտային պայմաններ». «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը գրում է. «Հայաստանում և Թուրքիայում հայտարարվեց հայ-թուրքական հարաբերությունները կարգավորելու գործընթացի մասին: Վերջին ամիսների փոխադարձ «դրական ազդակներին» հաջորդեց հարաբերությունները կարգավորելու հարցով հատուկ բանագնացներ նշանակելու մասին Թուրքիայի ԱԳ նախարարի հայտարարությունը, ինչն ավելի ուշ հաստատվեց նաև ՀՀ ԱԳ մակարդակով:
Անդրադառնալով հնարավոր գործընթացներին՝ քաղաքագետ Սուրեն Սարգսյանը «Փաստի» հետ զրույցում նախ շեշտեց. «Սկսեմ նրանից, որ այդ «դրական ազդակները» գոնե ինձ համար դրական չեն: Ըստ էության, հիմա Թուրքիան բավարարել է իր բոլոր նախապայմանները և այդ բավարարված նախապայմաններով պատրաստ է գնալ բանակցությունների: Համենայն դեպս, եթե ոչ բոլոր, ապա Թուրքիայի նախապայմանների հիմնական մասը բավարարվել է: Մի նոր նախապայման է առաջ քաշվել, որը վերաբերում է Սյունիքի միջանցքին: Հայաստանի իշխանությունները, կարծես թե, պատրաստ են նաև այդ նախապայմանը բավարարել: Սա նշանակում է, որ Թուրքիան հիմա կարող է գնալ հարաբերությունների կարգավորման կամ հաշտեցման ճանապարհով, որովհետև իր բոլոր հիմնական նախապայմանները բավարարված են: Ամեն ինչ տվել են, դրա դիմաց թուրքերը ինչ-որ հայտարարություններ են անում: Թե որքանով է դրական ազդակ Թուրքիայի կողմից, կարծում եմ, ընթերցողների դատին պետք է թողնել»:
Անդրադառնալով 2008 թվականի՝ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման փուլին՝ «ֆուտբոլային դիվանագիտությանն» ու արդեն այսօր ունեցած իրողություններին՝ քաղաքագետը նշեց. «Կարծում եմ՝ ընդհանրապես համեմատության եզրեր չկան, որովհետև այն ժամանակ, մեծ հաշվով, բանակցային գործընթացը գնում էր հենց մեր նախաձեռնությամբ, մեր սցենարով ու մեր թելադրանքով: Ըստ էության, մենք ֆուտբոլային դիվանագիտության տարիներին հասանք մի կետի, ըստ որի, ամբողջ աշխարհը տեսավ, որ մենք պատրաստ էինք առանց նախապայմանների հարաբերություններ հաստատել, իսկ Թուրքիան՝ ոչ: Հիմա առանց նախապայմանների հարաբերություններ կարգավորելու խնդիր չկա, որովհետև, ինչպես արդեն նշեցի, մենք Թուրքիայի բոլոր նախապայմանները բավարարել ենք, և նույնիսկ Թուրքիայի առաջ քաշած նոր նախապայմաններն ենք բավարարելու: Սա է ընդհանուր պատկերը»:
Այս համատեքստում անդրադառնալով նաև հիմա հայկական կողմի այն պնդումներին, թե հարաբերությունների կարգավորմանն առանց նախապայմանների են պատրաստ, նա նշեց. «Իհարկե, սա շատ զարմանալի հայտարարություն է, որովհետև նախապայմաններն իրականում արդեն բավարարված են: Մասնավորապես, խոսքը Ցեղասպանության միջազգային ճանաչումից հրաժարվելու ու Արցախն Ադրբեջանին հանձնելու Թուրքիայի առաջ քաշած երկու հիմնական նախապայմանների մասին է: Ակնհայտ է, որ Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման հարց ՀՀ իշխանությունները չեն դնում միջազգային հանրության առջև: Այսինքն, Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը մեր արտաքին քաղաքական օրակարգում այլևս չունի այն դերն ու նշանակությունը, որը միշտ է ունեցել: Սա ամենակարևոր պնդումն է, որը կարող ենք անել՝ հաշվի առնելով նաև այն իրողությունը, թե ընդհանրապես որքան քիչ է խոսվում միջազգային ճանաչման անհրաժեշտության մասին: Այս ամենից արված հետևությունն այն է, որ այս հարցն անաղմուկ հանվել է մեր արտաքին քաղաքական օրակարգից: Կարծում եմ՝ թուրքական կողմին տեղեկացվել է, որ այդ նախապայմանը Հայաստանը պատրաստ է կատարել կամ արդեն իսկ բավարարել է»:
Սուրեն Սարգսյանի խոսքով, նույնը կարելի է ասել նաև Արցախի հարցի պարագայում. «ՀՀ իշխանություններն Արցախի կարգավիճակի մասին երբեք չեն խոսում, որևէ բառ անգամ չեն ասում: Սա կարևոր պահ է, որը պետք է գիտակցել: Այսինքն, ՀՀ իշխանությունները չունեն ռազմավարություն, թե ինչ են ուզում Արցախի հարցում. ճանաչո՞ւմ, միավորում Հայաստանի հե՞տ, թե՞ ինչ-որ այլ կարգավիճակ են ուզում»: Հաշվի առնելով վերոնշյալ իրողությունները՝ քաղաքագետը նշեց հարաբերությունների կարգավորման հնարավոր գործընթացում մեր ունեցած ոչ բավարար դիրքի մասին. «Սովորաբար թույլ կողմն է զիջումներ անում, իսկ ուժեղ կողմը երբեք զիջումներ չի անում: Մինչդեռ մենք այսօր գնալու ենք բանակցությունների՝ ունենալով ամենավատ ստարտային պայմանները, որոնք երբևէ չենք ունեցել հայ-թուրքական գործընթացում: Ըստ էության, բանակցային սեղանի շուրջ Թուրքիայի դիմաց դնելու ոչինչ չունենք: Այս պայմաններում, բնականաբար, ինչ էլ ուզեն, բավարարելու ենք իրենց պահանջները, որովհետև թույլ, պարտված կողմը, նաև թույլ դիվանագիտություն ունեցող կողմը մենք ենք»:
Ընդհանուր առմամբ, գնահատելով արտաքին քաղաքականությունն ընթացիկ տարվա ամփոփման տեսանկյունից՝ քաղաքագետը հավելեց. «Նոր իրողություններ չկան, կան հին խնդիրներ, որոնք այդպես էլ չենք կարողացել լուծել: Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը շարունակում է պարալիզացված մնալ, դիվանագիտությունը շարունակում է ոչ էֆեկտիվ ու ոչ պրոֆեսիոնալ լինել: Գործ ունենք մարդկանց հետ, որոնք աղերս չունեն դիվանագիտության ու արտաքին քաղաքականության հետ: Բնական է, որ նման ստարտային պայմաններով որևէ լուրջ ձեռքբերում չես կարող ունենալ թե՛ դիվանագիտությունում, թե՛ առհասարակ արտաքին քաղաքականության մեջ»:
