Գնաճի նվազումը չի բերի գների իջեցման. գները կշարունակեն բարձրանալ

Գնաճը զսպելու նպատակով Կենտրոնական բանկը վերջին շրջանում գրեթե ամենամսյա պարբերականությամբ բարձրացնում է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքւ։ Այն արդեն հասել է 7,25 տոկոսի։

Թե դրանից գնաճը որքանով է «ազդվում», տեսնում ենք։ Գները շարունակում են բարձրանալ անգամ այն բանից հետո, երբ Կենտրոնական բանկը չի դադարում թանկացնել փողը։

Այդ գործոնը գուցե որոշակի ազդեցություն ունենում է գնաճի տեմպը զսպելու հարցում, բայց դա չի խանգարում, որպեսզի գները շարունակեն աճել։ Պատահական չէ, որ նույնիսկ Կենտրոնական բանկի կողմից իրականացված այսպիսի ագրեսիվ քաղաքականության պայմաններում գնաճը այս տարի աննախադեպ բարձր է։ Տարվա գրեթե բոլոր ամիսներին գնաճային ճնշումը մեծացել է։ Օգոստոսին այն հասավ 8,8 տոկոսի։

Գնաճի այսպիսի բարձր մակարդակ մեր երկրում շատ վաղուց չէր եղել։ Բայց նույնիսկ դրանից հետո այն կանգ չի առնում։

Կենտրոնական բանկի կանխատեսումներով, մինչև տարեվերջ գնաճը կպահպանվի բարձր մակարդակում և միայն հաջորդ տարի կմոտենա 4 տոկոս ցուցանիշին՝ միջինժամկետ հատվածում կայունանալով դրա շուրջ։

Հիշեցնենք, որ 4 տոկոսը գնաճի սահմանված թիրախային ցուցանիշն է։

Հիմա այն առնվազն կրկնակի բարձր է դրանից։ Կենտրոնական բանկը հույս ունի, որ հաջորդ տարի գնաճը հետ կգա թիրախային ցուցանիշի տիրույթ։ Այսինքն՝ կմոտենա 4 տոկոսին։

Սա շատերի մոտ տպավորություն է ստեղծում, որ հաջորդ տարի գները կնվազեն։ Բայց այդպես չէ։ Գները կմնան բարձր մակարդակում։ Ավելին՝ Կենտրոնական բանկի կանխատեսումներով, դրանք կշարունակեն բարձրանալ՝ այս տարվա համեմատ առնվազն ևս 4 տոկոսով կամ դրան մոտ չափով։

Իսկ այն հավաստիացումները, որ գնաճը կվերադառնա թիրախային ցուցանիշի տիրույթ, կլինի ոչ թե գների նվազման, այլ այս տարվա գնաճային բարձր միջավայրի հաշվին։

Այս տարի գնաճը բարձր է, ու ակնկալվում է, որ հաջորդ տարի դրա ֆոնին գնաճային ճնշումը որոշ չափով կթուլանա։ Գնաճ կլինի, բայց տեմպը կթուլանա։

Դրանից սպառողը ոչինչ չի շահելու։ Ընդհակառակը՝ այն շարունակելու է իր սպառած ապրանքների ու ծառայությունների դիմաց ավելի շատ վճարել, քան վճարում է նույնիսկ այս տարի՝ նման բարձր գնաճի պայմաններում։

Գնաճի թիրախային ցուցանիշի ակնկալվող վերականգնումը սպառողի համար կունենա զուտ ձևական նշանակություն։ Եթե իրականանան Կենտրոնական բանկի կանխատեսումները, ապա գնաճի ազդեցության արդյունքում գները հաջորդ տարի ավելի բարձր կլինեն, քան այս տարի են։

Չնայած դեռ հարց է, կհաջողվի՞ գնաճը վերադարձնել թիրախային ցուցանիշի տիրույթ, թե՞ ոչ։

Դրա հետ կապված ռիսկերը շատ են, որոնք թելադրված են՝ ինչպես դրսից, այնպես էլ՝ ներսից։

Դրսի գործոնները պարզ են՝ միջազգային ապրանքային շուկաներում տեղի ունեցող զարգացումները, որոնք մեզանից կախված չեն։ Դրանք կապված են համաշխարհային տնտեսության զարգացումների ու աշխարհաքաղաքական պրոցեսների հետ։ Երբեմն էլ ուղղակի դուրս են տրամաբանությունից։

Այս գործոնների հետևանքով թելադրված գնաճի վրա մենք չենք կարող ազդեցություն ունենալ, բացառությամբ նրա, որ տոկոսադրույքի քաղաքականության միջոցով Կենտրոնական բանկը փորձելու է մեղմել արտաքին միջավայրից փոխանցվող ազդեցությունը։ Ուրիշ բան, թե դա ինչքանով է ստացվում։

Դրսից թելադրվող գնաճից բացի, շուտով, ամենայն հավանականությամբ, մենք բախվելու ենք ներքին միջավայրի որոշ հատվածներից թելադրված գնաճային լրացուցիչ ճնշման հետ։ Խոսքը առաջին հերթին հանրային ծառայությունների ոլորտից սպասվող ճնշման մասին է։

Այլևս պարզ է, որ հաջորդ տարվանից բարձրանալու է խմելու ջրի սակագինը։ Սպասվում է, որ կթանկանան նաև էներգակիրները, այդ թվում՝ ինչպես գազը, այնպես էլ՝ էլեկտրաէներգիան։

Էներգակիրների թանկացումը միշտ էլ էական գործոն է եղել գնաճի համար՝ հաշվի առնելով դրա ազդեցությունը տնտեսության բազմաթիվ ոլորտների վրա։

Ներքին ռիսկերը, իհարկե, միայն այս հատվածում չեն։ Գնաճի համար ի հայտ է եկել ևս մեկ ոչ պակաս կարևոր՝ անվտանգային միջավայրից թելադրված ռիսկ։

Այն, ինչ կատարվում է Հայաստանի սահմաններում ու Հայաստանի սահմաններից ներս՝ արդեն իսկ գնաճային ռիսկեր է պարունակում։ Մեր հիմնական գործընկեր երկրներից մեկի՝ Իրանի հետ առևտրային հարաբերություններում առաջացել են նոր խոչընդոտներ, որոնք նվազագույնը կհանգեցնեն այստեղից թելադրված գնաճի ակտիվացման, եթե չհաջողվի կարգավորել խնդիրը։ Վատագույն սցենարների մասին չենք էլ ուզում խոսել։ Չնայած դրանց հավանականությունը ևս դժվար է բացառել։

Նման էական ռիսկերի պայմաններում գնաճի հետ կապված դեռ շատ անորոշություններ կան։ Գնաճի մակարդակը գուցե նվազի, բայց գները ոչ թե կիջնեն, այլ կշարունակեն բարձրանալ։

Սոցիալական առումով դա կխորացնի լարվածությունը, եթե քայլեր չարվեն սպառողների եկամուտներն ավելացնելու ուղղությամբ։ Եկամուտների, առավել ևս՝ սոցիալական անապահով հատվածի եկամուտների ավելացման առումով այս պահին խոսք չկա։ Բայց այդ մասին առավել հստակ հնարավոր կլինի խոսել այն ժամանակ, երբ կներկայացվի հաջորդ տարվա պետական բյուջեի նախագիծը։

Մինչև ամսվա վերջ կառավարությունն այն պետք է հաստատի և ուղարկի Ազգային ժողով։

Մինչ այդ՝ հայտնի է, որ ոչ վաղ անցյալում ընդունված միջինժամկետ ծախսերի ծրագրով կառավարությունը սոցիալական խոցելի խմբերի համար եկամուտների ավելացումներ չի նախատեսում։ Անգամ այս տարվա բարձր գնաճից հետո, որը հանգեցրել է ծախսերի էական ավելացման։

Միայն սննդամթերքի գնաճը օգոստոսին հասել է 15 տոկոսի։ Բանջարեղենինն էլ՝ 66 տոկոսի։

Նախորդ տարվա համեմատ գներն այդքանով բարձրացել են, բայց շատերի եկամուտները չեն ավելացել։ Հույս էլ չկա, որ հաջորդ տարի կավելանան։

ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ

Տեսանյութեր

Լրահոս