Սյունիքի մարզը որքանով կենսական նշանակություն ունի Հայաստանի համար, նույնքանով էլ՝ Իրանի համար. Իրանագետը՝ Իրանի ԱԳՆ-ի տարածաշրջանային այցի մասին
Օրերս իրանական «ՄԵՀՐ» լրատվական գործակալությունը հայտնել է, որ Իրանի արտգործնախարար Մոհամադ Ջավադ Զարիֆը պատրաստվում է արտասահմանյան մեծ շրջագայություն կատարել:
«Ես պլանավորում եմ մեկնել Կովկաս և Ռուսաստան: Սովորաբար չեմ հայտարարում, բայց կարծում եմ, որ որոշվել են դեպի Ադրբեջանի Հանրապետություն, Ռուսաստան, Հայաստան և Վրաստան ուղևորությունների ամսաթվերը»,- Իրանի արտգործնախարարի խոսքերն էր մեջբերել լրատվականը:
Իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը 168.am-ի խնդրանքով անդրադառնալով այս այցին՝ նշեց, որ այն նախևառաջ միտված է Արցախյան պատերազմի ավարտից հետո իրավիճակին ծանոթանալուն, հասկանալու, թե ինչպիսի հավակնություններ ունեն կողմերը, ինչպիսի ծրագրեր են տեսնում տարածաշրջանային համատեքստում.
«Առաջին ոլորտը, բնականաբար, վերաբերելու է անվտանգությանը. իրանցիներն առաջնահերթություն են համարում անվտանգային ոլորտը՝ հաշվի առնելով տարածաշրջանում ստեղծված նոր իրավիճակը: Խոսքը, մասնավորապես, վերաբերում է Մերձարաքսյան գոտում ահաբեկիչների խնդրին (գիտեք՝ Արցախի օկուպացված այդ տարածքներում ադրբեջանական կողմը ոչ հերքում, ոչ հաստատում է ահաբեկիչների առկայությունը): Կարծում եմ՝ սա լինելու է առաջնային տարածաշրջանային այցի համատեքստում, նաև ռուսական կողմի հետ քննարկումներում»:
Հայաստան այցի պարագայում, ըստ իրանագետի, այցի օրակարգը վերաբերելու է Հայաստան-Իրան երկկողմ քաղաքական, տնտեսական հարաբերություններին: Իսկ թե որքանով այդ այցն արդյունավետ կլինի, ըստ նրա, կախված է կողմերի ցանկությունից և վճռականությունից. «Որոշակի ուղղություններ են փոխվել, և իրանցիները նախ կցանկանային ծանոթանալ այդ իրողություններին, ապա՝ Հայաստանի հետ որոշակի գործընթացներ ծավալել՝ հատկապես Հայաստան-Իրան սահմանի առումով: Խոսքը վերաբերում է թե՛ քաղաքական տիրույթին, թե՛ անվտանգային տիրույթին, թե՛ նաև տնտեսական հարաբերություններին, որովհետև Սյունիքի մարզը, որքանով որ կենսական նշանակություն ունի Հայաստանի համար, նույնքանով էլ՝ Իրանի համար, քանի որ այդտեղով է անցնում Հայաստան-Իրան սահմանը, իսկ այդ սահմանն այժմ շատ ավելի կարևոր է, քան նախկինում էր»:
Խոսելով տարածաշրջանային ապաշրջափակման ծրագրի և այդ հարցում իրանական կողմի վերաբերմունքի մասին՝ Վարդան Ոսկանյանը նշեց, որ «ապաշրջափակումն» այցի քննարկման հաջորդ թեման է լինելու, և, որ իրանցիներն անհանգստացած են միջանցքի գոյությամբ.
«Նրանք կողմ են ապաշրջափակմանը, բայց դեմ են որևէ միջանցքի գոյությանը՝ հատկապես, որ այդ «միջանցքը» կարող է լինել Իրանի սահմանի անմիջական մոտակայքում, Հայաստանի տարածքով:
Իրանի հյուսիսային հատվածը պանթյուրքական հավակնությունների տիրույթում է: Այդ հավակնությունները նաև բարձրաձայնվեցին Բաքվի տխրահռչակ զորահանդեսի ընթացքում Էրդողանի կողմից, ինչին հետևեց իրանական կոշտ արձագանքը: Այսինքն՝ ընդհանուր առմամբ, իրանցիները զգալի անհանգստություններ ունեն՝ կապված տարբեր խնդիրների հետ:
Իսկ ապաշրջափակման համատեքստում տնտեսական ու քաղաքական իմաստներով Իրանն ունի թե՛ շահութաբեր կողմեր, թե՛ հնարավոր կորուստներ՝ հաշվի առնելով հանգամանքը, որ Նախիջևան-Ադրբեջան ցամաքային կապն այս պահին էլ իրականացվում է Իրանի տարածքում, իսկ եթե սկսի գործել այդ ապաշրջափակման ծրագիրը, իրանցիները կկորցնեն ոչ միայն տնտեսական, այլ նաև քաղաքական ազդեցության այդ լծակը:
Ցավոք սրտի, որևէ մեկը չի կարող ասել՝ արդյո՞ք ներկա իշխանությունների կառավարման պայմաններում այդ լծակը մենք ձեռք կբերենք, թե՞ ձեռք չենք բերի, կարծում եմ՝ երկրորդն ավելի հավանական է»:
Մեր զրուցակիցն ընդհանուր առմամբ դրական է գնահատում այցի հանգամանքը նաև Հայաստան՝ հիշեցնելով. «Որոշ ժամանակ առաջ տեղեկություն տարածվեց, որ Զարիֆն այցելելու է միայն Բաքու և Մոսկվա: Հետո, իհարկե, այդ այցը չեղարկվեց, իսկ այժմ փաստացիորեն տեղի է ունենում տարածաշրջանային այց, նաև՝ Ռուսաստան այց»:
Հարցին՝ արդյո՞ք հայկական կողմն ինչ-ինչ աշխատանքներ է տարել, որ Զարիֆի այցի աշխարհագրությունը փոխվել է, նա պատասխանեց. «Անկեղծ ասած, ես այդքան լավատես չեմ, որ մեր կողմից են այդ աշխատանքները տարվել: Կարծում եմ՝ իրանական կողմում, անկախ ներկայիս իշխանություններից, գնահատում են Հայաստանը՝ որպես պետականություն, և հայերիս. խնդիրը չի վերաբերում իշխանությունների աշխատանքին»:
