«Շատ հարցերի վերաբերյալ Փաշինյանի անտեղյակությունը վտանգում է Հայաստանի և Արցախի ապագան». Գագիկ Համբարյան

Քաղաքագետ Գագիկ Համբարյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է.

«Փաշինյան-Ալիև դեբատներով հրճվողների ինքնախաբեությունը. շատ հարցերի վերաբերյալ Փաշինյանի անտեղյակությունը վտանգում է Հայաստանի և Արցախի ապագան

Փետրվարի 15-ին Մյունխենում տեղի ունեցած Փաշինյան-Ալիև դեբատները շատերի մոտ հրճվանք, իսկ շատերի մոտ հիասթափություն և վախ առաջացրեցին: Հրճվում են հիմնականում իշխանամետ կամ Արցախյան հակամարտությունից անտեղյակ մարդիկ, որոնք չնկատեցին, թե Հայաստանի վարչապետը որքան վատ է տիրապետում հարցին վերաբերող կարևոր տեղեկություններին: Պարոն Փաշինյանը փաստերի չիմացության պատճառով գրեթե չկարողացավ իրական փաստերի մեջբերումով հակադարձել Ալիևի կեղծիքներին: Հավելեմ, որ Փաշինյանի «հակառակորդ» Իլհամ Ալիևը ևս չէր փայլատակում հակամարտության վերաբերյալ գիտելիքներով և մեր բախտը բերեց, քանի որ Հայաստանի վարչապետը ևս կոպիտ սխալներ թույլ տվեց դեբատների ժամանակ, որոնց Իլհամ բաբան չարձագանքեց: Հայաստանի վարաչետ Փաշինյանի և Ադրբեջանի բռնապետի առաջին այս ձևաչափով հանդես գալը մեզ համար հիմնականում անհաջող էր և հույս ունեմ, որ հաջորդ անգամ ՀՀ իշխանությունները կհրաժարվեն այսպիսի ձևաչափով հանդես գալուց:

Պարոն Փաշինյանն իր ելույթի ժամանակ` փորձելով ապացուցել, որ Խոջալուում տեղի ունեցած իրադարձությունները հենց ազերիների ձեռքի գործն էր, հայտարարեց, որ այդ մասին իր հարցազրույցում հայտնել է Ադրբեջանի նախկին նախագահ Այազ Մութալիբովը «Արգումենտի ի Ֆակտի» թերթին: Բախտերս բերեց, որ Իլհամ բաբան բացարձակ անտեղյակ էր այս թեմայից, քանի որ շատ արագ կարելի էր Փաշինյանին մեղադրել կեղծիքի մեջ. Այազ Մութալիբովն այդ թեմայի վերաբերյալ ոչ թե հարցազրույց էր տվել վերը նշված պարբերականին, այլ լրագրող Դանա Մազալովային, որը հրապարակվել էր 1992 թ-ի ապրիլի 1-ի «Նեզավիսիմայա Գազետա» թերթի 64 (235) համարում:

Փորձելով հերքել Փաշինյանին` Ալիևը հայտարարեց, որ Ադրբեջանի նախկին ղեկավարը ապրում է Բաքվում և հերքում է, որ այդ բովանդակությամբ հարցազրույց է տվել, որին պարոն Փաշինյանը չարձագանքեց: Այնինչ, 1992 թ-ի փետրվարին Խոջալուի դեպքերից հետո, արդեն մարտի սկզբին Մութալիբովը փախավ Մոսկվա և այնտեղ մնաց մինչև 2011 թ-ի օգոստոսը, երբ համաձայնեց Ալիևի պայմաններին, որից մեկը հենց այդ հարցազրույցի մասին փաստի հերքումն էր և որի դիմաց էլ չեղարկվեցին նրա դեմ Բաքվում հարուցված քրեական գործերը:

Խոջալուի հետ կապված հաջորդ կեղծիքին՝ զոհվածների, վիրավորների և անհետ կորածների վերաբերյալ արձագանքը ևս մնաց օդում, քանի որ Հայաստանի վարչապետն այս հարցին ևս չէր տիրապետում: Ադրբեջանի բռնապետը մեղադրեց հայերին հազարից ավելի ազերիների անհետ կորելու մեջ, իսկ Փաշինյանը լռեց: Էլ չեմ ասում, որ զոհվածների թիվը «մի փոքր» ևս կեղծվել էր ապշերոնյան սուլթանի կողմից:

Իլհամ Ալիևը, շարունակելով կեղծել պատմությունը, հայտարարեց, որ ժամանակին անկախ Ղարաբաղի խանությունը մտավ Ռուսաստանի կազմի մեջ, որին Փաշինյանը ևս չարձագանքեց: Պարոն Փաշինյանը, ընդամենը մեջբերելով 1813 թ-ի Գյուլիստանի և 1828 թ-ի Թուրքմենչայի ռուս-պարսկական պայմանագրերը, կարող էր ապացուցել, որ Ալիևի հորջորջած անկախ Ղարաբաղի խանությունն ընդամենը Պարսկաստանի մաս է եղել (խանությունը՝ Պարսկաստանի վարչա-տարածքային միավոր է) և եթե անկախ լիներ, ապա պայմանագիրը կկնքվեր Ռուսաստանի և այդ խանության միջև, այլ ոչ թե Պարսկաստանի հետ:

Պարոն Փաշինյանը նաև չգիտեր, որ ներկայիս Ստեփանակերտի տեղում ժամանակին եղել է ոչ թե Ալիևի բարձրաձայնած Խանքենդին՝ խանի գյուղը,այլ ավելի հին հայկական Վարարակն բնակավայրը:

Փաշինյանը լռեց նաև տեղանունների փոփոխման Ալիևի մեղադրանքներին, երբ կարելի էր մի քանի փաստերով ապացուցել հակառակը:

Պարոն Փաշինայնը նաև բացարձակ չարձագանքեց Ալիևի կողմից 1989 թ-ի մարդահամարի տվյալների կեղծմանը, որի մասին նա պարտավոր էր իմանալ:

Այսպես, համաձայն 1989 թ-ին հրապարակված մարդահամարի տվյալների` Հայաստանում բնակվել է 168 հազար ադրբեջանցի, այլ ոչ թե 300 հազար, ինչպես բարբաջեց Ալիևը ու Փաշինյանը լռեց՝ ընդունելով, որ Հայաստանում այդքան թուրք է ապրել:

Իլհամ բաբան նաև կեղծեց ԼՂԻՄ-ի բնակչության մարդահամարի տվյալները: Ըստ Ալիևի` 1989 թ-ի դրությամբ, իբրև թե, ԼՂԻՄ-ում բնակվել է 189 հազար մարդ, որոնցից 139 հազարը հայեր են եղել, 48 հազարը ադրբեջանցիներ և այլն:

Իրականում, 1989 թ-ի մարդահամարի տվյալների համաձայն, ԼՂԻՄ-ում բնակչության թիվը կազմել է 189085 մարդ, որոնցից 145450 հայեր են եղել, իսկ 40632՝ ադրբեջանցիներ: Այս կեղծիքին ևս Փաշինյանը չհակադարձեց:

Փաշինյանի պնդմամբ 100 տոկոսով հայաբնակ Շահումյանի շրջանը զրկվել է իր բնակչությունից: Լավ է, որ Իլհամ բաբան տեղյակ չէր և չհակադարձեց Հայաստանի վարչապետին, որ Շահումյանի շրջանի 20 հազարանոց բնակչությունից 17 հազարն են եղել հայեր, իսկ 3 հազարը ադրբեջանցիներ:

Անընդունելի էր այն, որ Փաշինյանն ուղղակի մոռացության մատնեց հայերի ջարդերը և էթնիկ զտումները Սումգայիթում, Կիրովաբադում (Գանձակ), Բաքվում, Մարաղայում, Գետաշենում, Մարտունաշենում, Վարդաշենում, Մարտակերտում և այլ ադրբեջանական և արցախյան քաղաքներում և գյուղերում, այն դեպքում, երբ ազերիների առաջնորդը մշտապես բարբաջում էր հայերի կողմից ադրբեջանցիների նկատմամբ էթնիկ զտում կազմակերպելու փաստը:

Պարոն Փաշինյանը նաև չարձագանքեց Ալիևի այն կեղծիքին, որ Հայաստանը գրավել է Ադրբեջանի տարածքի 20 տոկոսը, որի հետևանքով Ադրբեջանում կա 1 միլիոն փախստական: Զավեշտն այն էր, որ Ադրբեջանի բռնապետը հայերին մեղադրեց Արցախը գրավելու մեջ, իսկ Փաշինյանը լուռ նստած էր: Չհակադարձեց, որ ԼՂԻՄ-ի բնակչության 77 տոկոսը կազմող հայերը չէին կարող գրավել այն տարածքը, որը նրանց պատմական հայրենիքն է, որտեղ նրանք ապրում են դարեր շարունակ և որտեղ կազմել են պարզ մեծամասնություն: Իսկ իրականությունը հետևյալն է. Արցախի վերահսկողության տակ է գտվում Ադրբեջանի տարածքի 8,15 տոկոսը: Եթե նույնիսկ ենթադրենք, որ Արցախն էլ են հայերը «գրավել», ապա այդ դեպքում էլ կստացվի 13,2 տոկոս, այլ ոչ թե 20 տոկոս ինչպես պնդում էր Բաքվի մազութոտ սուլթանիկը: Նույնն էլ 1 միլիոն փախստականների մասին: Լավագույն դեպքում Ադրբեջանում կան 600-650 հազար փախստական և տեղահանվածներ, բայց ոչ 1 միլիոն ակ և կարա կոյունլուներ:

Շատ ուրախ եմ նաև, որ մեր մազութոտ հարևանը չարձագանքեց Փաշինյանի այն թեզին, որ իր որդին որպես կամավոր է ծառայում Արցախում: Շատ վատ կլիներ, եթե Ալիևը բարձրաձայներ այն փաստի մասին, որ Փաշինյանի որդին Արցախում ծառայում է թիկնազորով և ռեստորաններ հաճախակի այցելելով:

Փաշինյանը նաև անպատասխան թողեց Ալիևի այն բարբաջանքը, թե հայերն ունեն մի պետություն և երկրորդի մասին խոսք լինել չի կարող: Ստացվում է, որ թուրքերին և մահմեդական ալբանացիներին դե ֆակտո կարելի է այլ ժողովուրդների հայրենիքը գրավելով` երկուական պետություններ ստեղծել, իսկ հայերին իրենց պատմական հայրենիքում դա արգելված է:

Զարմանալի էր նաև իրական և կեղծ օգտատերերի էքստազային արձագանքը «Տիգրան Մեծի» օրինակով Ալիևին պատեպատ ծեփելու վերաբերյալ: Չիմացողներին տեղեկացնեմ, որ, ըստ ադրբեջանական պատմագրության, Տիգրան Մեծից հետո հայկական պետություն այլևս գոյություն չունի: Փաշինյանը լավ կլիներ Ալիևից պահանջեր օտար աղբյուրներում Ադրբեջանի մասին տեղեկություններ ներկայացնել կամ բացատրել «Ադրբեջան» բառի ստուգաբանությունը:

Փաշինյանը, որը որոշ ժամանակ առաջ ՌԴ նախագահ Պուտինին նվիրեց «Խաղաղություն Ղարաբաղին» Վլադիմիր Կազիմիրովի գիրքը, այդտեղից կարող էր մեջբերել մի փաստաթուղթ (էջ 388), համաձայն որի` դեռ 1993 թ-ի սեպտեմբերին Հեյդար Ալիևը ճանաչել է Արցախի անկախությունը՝ այն անվանելով Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն:

Այս դեբատին Փաշինյանն այդպես էլ չասաց, որ հակամարտությունը պետք է լուծվի փաթեթային տարբերակով՝ ի հեճուկս պաշտոնական Բաքվի, որի տեսակետը բարձրաձայնեց Իլհամ բաբան և որ Արցախը երբեք Ադրբեջանի կազմում չի լինելու:

Ի դեպ, շատ տհաճ էր նաև այն փաստը, որ Հայաստանի վարչապետը դեպի բեմ քայլելիս, որտեղ տեղի էին ունենալու դեբատները, չգիտես ինչու` իրենից առաջ թողեց Իլհամ Ալիևին:

Հ.Գ. Փաշինյան-Ալիև դեբատները ցույց տվեցին մեր պատվիրակության բավականին թույլ պատրաստվածությունը նմանօրինակ ֆորմատներով քննարկումներին, ինչպես նաև արձանագրեցին, որ մերոնք ևս շատ սիրում են օգտագործել «Ղարաբաղ» պարսկա- թուրքական տեղանունը, արհամարհելով հայկական Արցախը, որը ևս շատ տարօրինակ է»: