«Իշխանությունը պատրաստվում է հանրության հետ կոշտ դիմակայման». Արա Գասպարյան
Հարցազրույց «Ազգային օրակարգ» կուսակցության համահիմնադիր, Անվտանգության խորհրդի աշխատակազմի նախկին աշխատակից, քաղաքացիական հատուկ ծառայության առաջին դասի խորհրդական, պատմական գիտությունների թեկնածու Արա Գասպարյանի հետ
– Պարոն Գասպարյան, Հայաստանում ստեղծված քաղաքական իրավիճակն ինչպե՞ս եք գնահատում:
– Հայաստանում ստեղծված քաղաքական վիճակի գնահատականը մի քանի նախադասությամբ դժվար է բնութագրել: Նախ՝ իշխանափոխությունից հետո մենք հնարավորություն ունեինք նախորդ քաղաքական ռեժիմի օրոք կուտակված բազմաթիվ խնդիրների մի մասին արագ լուծումներ տալ: Մյուս մասն ավելի խորքային խնդիրներ են, դրանք պահանջում են ավելի համակարգված աշխատանք, շատ լուրջ համակարգային փոփոխություններ, ռեսուրսների ներգրավում:
Բայց այս ընթացքում ակնհայտ է, որ նոր ձևավորված իշխանություններն ի վիճակի չէին այդ խնդիրները լուծել, մեծ համակարգեր ղեկավարել: Նրանց փորձառությունը, հմտությունը, պետական կառավարման նկատմամբ վերաբերմունքը հնարավորություն չտվեցին գնալ եղած խնդիրների ինստիտուցիոնալ և համակարգային լուծումների ճանապարհով:
Քաղաքական իրավիճակը պայմանավորված է հենց այդ գործոնով, որ բազմաթիվ խնդիրներ, որոնք սպասում էին իրենց հանգուցալուծմանը, և մեր քաղաքացիները դժգոհ էին իրավիճակից և դուրս էին եկել փողոց, հիմա չեն լուծվում: Իշխանությունը հասկանում է, որ բարձր վարկանիշը, որն ուներ հեղափոխության ժամանակահատվածում, սկսել է սրընթացորեն ընկնել, և իշխանությունը պատրաստվում է հանրության հետ կոշտ դիմակայման: Այս փոփոխությունները, որոնք տեղի են ունենում՝ կապված ուժայինների հետ, օրենսդրական ոլորտում, խոսում են այն մասին, որ իշխանությունները պատրաստվում են հասարակության հետ կոշտ դիմակայման, քանի որ մարդկանց կենսակերպը չի փոխվել, իշխանությունները չունեն լուծումներ, իշխանությունների քայլերը տարերային են, և, ընդհանրապես, տեսլականի բացակայությունն այս իշխանությունների մոտ ակնհայտ է:
– Ի՞նչ ասել է՝ կոշտ դիմակայություն:
– Հանրության մոտ առաջացած ակնկալիքները չեն լուծվում. հանրությունն ակնկալում էր ինստիտուցիոնալ վերափոխումներ, քաղաքական վերափոխումներ, կառավարման արդյունավետության բարձրացում, բայց մենք տեսնում ենք, որ այդ ամեն ինչը դեռևս հեռու է իրականություն դառնալուց, և մարդիկ իրենց բողոքի խոսքն են ասելու: Իսկ իշխանությունը պատրաստվում է այդ իրադարձություններին և պատրաստվում է՝ առավել շատ ուժային ռեսուրսներն իր ձեռքում կենտրոնացնելու միջոցով: Եթե նախկինում ուժայինների նշանակման հետ կապված կային որոշակի ֆիլտրեր, ապա հիմա դրանք հանվում են:
– Նկատի ունեք «Լուսավոր Հայաստանի» օրինագի՚՞ծը:
– «Լուսավոր Հայաստանի» օրինագիծը նկատի ունեմ՝ այդ ֆիլտրերը հանվում են: Խնդիրն այն է, որ այդ ծառայությունները պետք է հայտնվեն պառլամենտի քաղաքական վերահսկողության տակ, բայց դրա համար պետք է պառլամենտի քաղաքական վերահսկողական գործառույթներն ավելացվեն, պետք է փոխզսպումների և հակակշիռների առավել արդյունավետ մեխանիզմներ կիրարկվեն Սահմանադրության մեջ, այլ ոչ թե ամեն ինչ կենտրոնացվի վարչապետի ձեռքում: Հիմա ստացվում է, որ ֆիլտրերը հանվում են, բայց այդ կառույցների ղեկավարները շարունակում են նշանակվել վարչապետի կողմից, և որևէ քաղաքական պատասխանատվության խնդիր վարչապետի առջև նրանք չունեն: Այսինքն՝ այստեղ հիմնական խնդիրը, որ կա, նոր փոխզսպումների և հակակշիռների մեխանիզմի ձևավորման մասին է: Սրանք շատ կարևորագույն խնդիրներ են, որոնք նոր իշխանությունները պետք է լուծեն: Քննադատում էին նախորդ իշխանություններին գերվարչապետական լիազորությունների համար, հիմա գերվարչապետական լիազորություններն իրենք են օգտագործում՝ թուլացնելով իմ նշած ծառայությունների ղեկավարների մասնագիտական պահանջները: Այսինքն՝ փողոցից ում ուզեն՝ կբերեն, կնշանակեն այդ պաշտոններում:
– Որոշ ուժեր խոսում են արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ անցկացնելու մասին, Դուք դա հավանական համարո՞ւմ եք:
– Արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները միշտ էլ հավանական են, առավել ևս՝ այս պայմաններում, երբ խորհրդարանը, ըստ էության, իր՝ հակակշռի դերը չի կատարում: Հիմնական խնդիրն իրական հակակշիռների և զսպումների բացակայության մեջ է: Ժողովրդավարական կառավարման կարևորագույն էլեմենտներից է իշխանությունների տարանջատումը: Հիմա մենք տեսնում ենք, որ, ըստ էության, իշխանությունները փորձում են գործադիր, դատական և օրենսդիր իշխանությունները միավորել:
Ընդհանուր առմամբ, պառլամենտը գնում է քաղաքական պրոցեսների հետևից, ոչ թե քաղաքական պրոցեսների նախաձեռնող է: Պառլամենտը, գնալով քաղաքական պրոցեսների հետևից, ինչ-որ մի պահի դառնալու է ավելի լուսանցքային կառույց: Պառլամենտը չի նախաձեռնում քաղաքական գործընթաց, այնինչ այն հիմնական քաղաքական ինստիտուտը պետք է լիներ մեր նոր համակարգում: Դրա համար միշտ էլ հնարավոր են իրավիճակներ, երբ պառլամենտական ընտրություններով վերադասավորումներ լինեն:
– Փաշինյանի ընդդիմախոսները, ի թիվս այլ հարցերի, Փաշինյանին մեղադրում են դատարանների վրա ճնշումներ են գործադրելու մեջ, ինչն ըստ նրա՝ Փաշինյանի հայտարարած «ժողովրդավարության բաստիոնի» հետ որևէ կապ չունի: Դուք համակարծի՞ք եք, և կոնկրետ ի՞նչ խնդիրներ եք տեսնում:
– Համակարծիք եմ, որ դատարանների նկատմամբ ճնշումները և ընդհանրապես դատական համակարգը յուրացնելու փորձերը որևէ աղերս չունեն ժողովրդավարության և այն արժեքների հետ, որոնք հրապարակում էր Փաշինյանը՝ մինչ իշխանության գալը: Իհարկե, դատական իշխանությունը միշտ ունեցել է խնդիրներ. դատական իշխանության հիմնական խնդիրն անկախությունն է, թե ինչպես այնպես անել, որ դատավորներին դժվար լինի ճնշման ենթարկել: Այնպիսի մեխանիզմներ կիրառել, որ նրանց աշխատանքից ազատելը լինի խնդրահարույց, նրանց մերձավորներին քրեական պատասխանատվության ենթարկելու շեմը բարձրացվի, այսինքն՝ դատավորները պետք է լինեն պաշտպանված, որպեսզի այդ կառույցից ակնկալենք անաչառ որոշումներ:
Եթե դատավորները պաշտպանված չեն, դատական իշխանությունը չի կարող լինել անկախ, այն կդառնա գործադիր և օրենսդիր իշխանության կցորդը, սա կբերի նախկին համակարգին, երբ կար իշխանության մոնոպոլիա: Հիմա մենք դրա՞ն ենք ձգտում: Սա ամենավտանգավոր միտումն է, որ մենք ՀՀ-ում նկատում ենք, այսինքն՝ իշխանության մոնոպոլացումը: Մենք նախկին ռեժիմից ազատվել ենք, և հիմնական դժգոհություններից մեկը հենց քաղաքական մենաշնորհն էր:
– Պարոն Գասպարյան, Ձեր հարցազրույցներից մեկում նշել եք, որ դատավարությունը նպաստելու է Ռոբերտ Քոչարյանի քաղաքական ազդեցության ավելացմանը: Ձեր գնահատմամբ՝ այս ընթացքում իսկապե՞ս ավելացել է նրա քաղաքական ազդեցությունը:
– Այո, ավելացել է: Այդ հայտարարությունն արել եմ նախորդ տարվա ամռանը և կարծես թե չեմ սխալվել: Քոչարյանի մասին հասարակությունը, համենայնդեպս, շատ ակտիվ չէր հիշում, Քոչարյանը հայտնվել էր քաղաքական պրոցեսների լուսանցքում, և դատավարությունը մենք տեսնում ենք՝ նա դարձել է գործոն: Ամբողջ հասարակությունը զբաղված է նախկինների և ներկաների կոնֆլիկտի սերիալի ըմբոշխնմամբ: Սա սերիալի նման մի բան է հիշեցնում. Նախկինները պաշտպանվում են՝ արդարացնելով իրենց՝ իշխանության ձախողումների ֆոնին, ներկաներն էլ շարունակում են քննադատել նախկիններին՝ առաջ գնալու փոխարեն: Ներկաների և նախկինների կռիվը չի կարելի անվերջ շարունակել, սա պետք է կանգնեցնել: Այս կռիվը երկրի զարգացման որևէ հեռանկար չունի: Պետք է սա դադարեցնել և գնալ նոր իշխանության ձևավորման ճանապարհով: Մենք բազմաթիվ մարտահրավերներ ունենք և պետք է կարողանանք կարճ ժամանակահատվածում մեխանիզմներ ստեղծել այդ մարտահրավերներին դիմակայելու համար:
– Ձեր խոսքում մի շարք խնդիրների մասին խոսեցիք, դրանց լուծման համար ի՞նչ ուղիներ է առաջարկում «Ազգային օրակարգ» կուսակցությունը:
– Պետական համակարգի արդիականացման լուրջ խնդիր ունենք: Այստեղ մի շարք ուղղություններ կուզենայի նշել, որով մենք պատկերացնում ենք, թե ինչպես պետք է արդիականացնեն ՀՀ կառավարումը: Առաջինը՝ Սահմանադրական փոփոխություններ անել, այսինքն՝ ստեղծել առավել բալանսավորված իշխանություն, երբ զսպումների և հակակշիռների մեխանիզմը հնարավորություն չի տա իշխանության որևէ ճյուղի ուզուրպացնելու այն ամբողջությամբ, կլինեն հավասարակշիռ հարաբերություններ օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանությունների միջև:
Մյուս ուղղությունը, որ կարևորում ենք, պետական համակարգի արդյունավետության բարձրացումն է: Մենք պետք է հստակ գիտակցենք այն կարիքներ, որ ունի պետական կառավարման համակարգը, մեր հանրությունը, և գործառույթները սահմանենք հենց այդ ուղղություններով: Մենք կարևորում ենք տարբեր գերատեսչությունների գործառնական ազդեցությունների բարձրացումը, որպեսզի տարբեր գերատեսչությունների գործառույթները չկրկնվեն, այդ գործառույթները լինեն շատ հստակ սահմանված: Պետական կառավարման համակարգում ներառվեն մարդիկ, ովքեր ունեն համապատասխան մասնագիտական որակներ: Մի խոսքով՝ այդ ուղղությամբ բավականաչափ փորձառություն ունենք, և բավականին աշխատանք կա անելու:
Մանրամասները՝ 168.am-ի տեսանյութում
