Ինչպե՞ս արագ և առանց ցավերի վերականգնվել ինսուլտից հետո

Ինսուլտը 21-րդ դարի ամենավտանգավոր մահացու հիվանդություններից է: Եթե մի քանի տասնամյակ առաջ այն համարվում էր տարիքային հիվանդություն, ապա հիմա նկատվում է այդ հիվանդության շեշտակի «երիտասարդացում»:

Ինսուլտը գլխուղեղի հյուսվածքների դեստրուկցիան է, որն առաջանում է գլխուղեղ մատակարարվող արյան և թթվածնի քանակի պակասի հետևանքով: Քայքայման պրոցեսի զարգացումը տեղի է ունենում ակնթարթորեն և առաջացնում է գլխուղեղի հյուսվածքների վնասվածքներ:

Ի՞նչ խախտումների կարող է հանգեցնել հիվանդությունը:

Ինսուլտի ֆոնի վրա կատարվող խախտումների սիմպտոմատիկան կախված է վնասվածքների օջախների լոկալիզացումից և բնութագրվում է՝

շարժումների հանկարծակի արգելանքով,
գիտակցության մթագնմամբ կամ կորստով,
վերջույթների պարալիզացմամբ,
կոորդինացիայի վատացմամբ կամ կորստով,
կոմայով:

Գլխուղեղի աջ կիսագնդի դեստրուկցիան հանգեցնում է ձախակողմյան պարալիչի, տարածական ընկալման վատացման, հիշողության կորստի, իսկ ձախ կիսագնդինը՝ աջակողմյան հատվածի պարալիչի, խոսքի աղավաղման, բառերի մոռացման:

Ինսուլտի վտանգը կայանում է նրանում, որ այն կարող է հարուցել գլխուղեղի այտուց՝ ձևավորելով ավելի մեծ վնաս հասցնող ներգանգային ճնշում: Դրա հետևանքով խորանում է հիվանդի նևրալգիկ վիճակը:

Որքա՞ն երկար կարող է տևել հետինսուլտային վերականգնողական շրջանը:

Հետինսուլտային վերականգնողական շրջանը տարբեր տևողություն ունի: Մի դեպքում հիվանդի թե՛ ֆիզիկական, թե՛ մտավոր ունակությունները վերականգնվում են բուժման առաջին ամիսների ընթացքում: Այլ դեպքերում դրա համար ավելի երկար ժամանակ է պահանջվում: Բայց, ցավոք, շատերն ինսուլտի հետևանքները կրում են ամբողջ կյանքի ընթացքում: Եվ այստեղ հատկապես կարևոր է դառնում ինչպես՝ մասնագետների որակյալ օգնությունը, այնպես էլ՝ հիվանդի հարազատների ուշադիր, սրտացավ վերաբերմունքը: Ինսուլտից հետո կյանքը շարունակվում է: Պետք չէ հուսահատվել: Չէ՞ որ համառության և համապատասխան տրամադրվածության դեպքում կարելի է վերադառնալ կյանքի բնականոն ընթացքին:

Դրա համար պետք է անշեղորեն հետևել ներքոբերյալ խորհուրդներին՝

պարբերաբար այցելել բժշկին,
ամեն օր չափել արյան զարկերակային ճնշումը,
ախտահարված վերջույթների համար ապահովել բավարար ֆիզիկական ծանրաբեռնվածություն,
հետևել ճիշտ սննդակարգի,
բացառել ալկոհոլային խմիչքների օգտագործումը,
չծխել:

Ի՞նչ ֆունկցիաներ պետք է վերականգնել ինսուլտից հետո:

Սուր կրիզիսի ավարտից հետո պետք է անհապաղ սկսել օրգանիզմի համապարփակ վերականգնումը:

Վերականգնվո՞ւմ է արդյոք խոսքն ինսուլտից հետո:

Խոսքի վերականգնման շրջանը շատ երկար կարող է տևել (մոտ 3-4 տարի): Պրոցեսը աշխատատար է և պահանջում է մասնագետի համատեղ աշխատանք: Խոսքի վերականգնման պարապմունքների համար ամենաօպտիմալ տարբերակը հայելու առջև նստած վարժություններ կատարելն է:

Խոսքի վերականգնման սկզբունքները:

Պետք է օգտագործել պարզ արտահայտություններ,
դանդաղ և հստակ արտաբերել բառերը,
հիվանդին ժամանակ տալ ասվածը հասկանալու համար,
հիվանդին տալ պարզ, «այո» կամ «ոչ» պատասխաններ ենթադրող հարցեր,
մարզել լեզվի և դեմքի մկանները,
օգտագործել ասոցիատիվ լոգոպեդիկ քարտեր՝ տարբեր առարկաների պատկերներով, որոնք նաև իրենց կողքին գրառումներ կունենան, որպեսզի հիվանդը առարկաներն ու գրառումները համապատասխանեցնի միմյանց,
պետք է սովորել կարդալ և գրել հենց նոր ասված կամ գրված արտահայտությունները,

Եվ, իհարկե, հարկավոր է անսահման համբերություն և հավատ:

Շարժումների վերականգնումը:

Հիվանդի համար առաջնահերթ խնդիրներից է շարժողական ակտիվության վերականգնումը: Այն ընթանում է մի քանի փուլերով: Ինսուլտին հաջորդող առաջին օրերի ընթացքում անհրաժեշտ է սկսել զբաղվել պասիվ ֆիզկուլտուրայով, որն իրենից ներկայացնում է վերջույթների բացել-փակելու, թեթևակի պտտելու էլեմենտներ, ինչպես նաև ձեռքերը և ոտքերը դեպի կողքեր բացել-տարածելու վարժություններ: Շարժումները պետք է հանգիստ կատարվեն և անհարմարություններ չպատճառեն:

Շատ կարևոր է նաև հետևյալ գործողությունը: Հիվանդին պառկած դիրքում պետք է խնդրել կատարել աչքերով վարժություններ՝ հայացքն իջեցնել ներքև կամ բարձրացնել վերև, կողքերը նայել, աչքերը պտտել այս ու այն կողմ, թարթել:

Սկզբնական շրջանում հիվանդին պետք է կարճ ժամանակով նստեցնել մահճակալի վրա, ապա աստիճանաբար ավելացնել նստած դիրքի տևողությունը: Հետագայում արդեն հիվանդը պետք է սովորի կանգնել, սկզբում՝ հենակներին հենված, ապա՝ ինքնուրույն:

Քայլել սովորեցնելը:

Երբ շարժողական վարժությունները հիվանդին արդեն համեմատաբար հեշտ տրվեն, կարելի է նրան փողոց դուրս բերել ու, անպայման ուղեկցողի օգնությամբ, փորձել քայլել: Սկզբում, իհարկե, պետք է անցնել կարճ տարածություն, չհոգնել, հետո աստիճանաբար ավելացնել:

Կլման ֆունկցիայի վերականգնումը:

Ծամելու և կուլ տալու ժամանակ զգայունության կորուստն ինսուլտ տարած հիվանդների շրջանում հաճախակի հանդիպող երևույթ է:

Այդ ֆունկցիաների վերականգնման համար անհրաժեշտ է՝

շարունակել կատարել լեզվի և շուրթերի մկաններն ամրացնող վարժություններ,
ընտրել այնպիսի սնունդ, որը հնարավոր լինի հեշտությամբ ծամել և կուլ տալ (ընդ որում, կերակուրը պետք է լինի նորմալ ջերմաստիճանի, բուրավետ և ախորժաբեր),
կերակրելու ժամանակ հիվանդը պետք է անպայման նստած լինի:

Աղիների աշխատանքի վերականգնումը:

Շարժողական ֆունկցիաների տևական դադարը հանգեցնում է աղիների կծկումների ֆունկցիայի թուլացման և խցանումների առաջացման: Դա կանխելու համար անհրաժեշտ է կատարել հետևյալ կանխարգելիչ գործողությունները՝

հոգնաներ անել և տալ փորկապությունը կանխող պրեպարատներ,
ապա անցնել ավելի թույլ պրեպարատների, որոնք կսկսեն գործել դրանք ընդունելուց 10-12 ժամ հետո,
հետևել ճիշտ սննդակարգի,
սնունդից բացառել շոկոլադը, ալյուր պարունակող մթերքները, բրինձը, կաթը, միսը,
սննդակարգում ավելացնել բջջանյութով հարուստ մթերքներ՝ մրգեր, բանջարեղեն, չրեղեն, հացաբույսեր, արևածաղկի ձեթ և ձիթապտղի յուղ, հատապտուղներ, կաթնաթթվային մթերքներ:

Հիշողության վերականգնումը:

Լիարժեք կյանքի վերադառնալու համար շատ կարևոր ֆակտոր է հիշողության վերականգնումը: Դրա համար պետք է գործադրել մեծ ջանքեր, համբերություն ունենալ և մեծ սեր ցուցաբերել հիվանդի նկատմամբ:

Եվ այսպես՝ հիվանդի հիշողությունը վերականգնելու համար անհրաժեշտ է՝

մատների գործադրմամբ խաղեր խաղալ՝ հիվանդի ուշադրությունը բևեռացնելով մատներով կատարվող շարժումների վրա,
հիվանդի հետ միասին կրկնել և սովորել պարզունակ բանաստեղծություններ,
միասին վերհիշել ձեր կյանքում պատահած ծիծաղաշարժ պատմությունները,
պարզ հարցեր տալ հիվանդին,
անուններ մտածել, քաղաքների անվանումներ վերհիշել և այլն,
ստեղծել ծանոթ տեսողական պատկերներ,
և, ամենակարևորը, հիվանդին չպատմել իր հիվանդության մասին:

Տեսողության վերականգնումը:

Տեսողության կորստի աստիճանն ուղիղ համեմատական է ինսուլտի ծանրության աստիճանին: Եվ այս խնդրի նկատմամբ անպատասխանատվության ցուցաբերումը կարող է հղի լինել տեսողության իսպառ կորստի վտանգով:

Տեսողության վերականգնման ուղղությունները հետևյալն են՝

սկզբնական շրջանում ակնաբույժի խորհրդով կատարել աչքերի համար նախատեսված մարմնամարզություն,
դեղամիջոցային բուժում սկսել միայն այն ժամանակ, երբ նախորդ մեթոդն անօգուտ կլինի:

Դեմքի անհամաչափության վերականգնում:

Շատ հաճախ՝ որպես ինսուլտի հետևանք, գործ ենք ունենում դեմքի մկանների մասնակի կամ ամբողջական պարալիզացման հետ, ինչն արտահայտվում է դեմքի անհամաչափությամբ: Դրանց շարժունակության ամրապնդման և վերականգնման համար անհրաժեշտ է կատարել վարժություների մի շարք՝

ծնոտը հանդարտորեն շարժել դեպի աջ, այնուհետև՝ ձախ,
փորձել ժպտալ՝ բարձրացնելով միայն շրթունքների անկյունները,
հերթով ժպտալ, մեկ՝ բերանի աջ անկյունով, մեկ՝ ձախ,
թարթել աչքերը հերթով, սկզբում՝ աջը, ապա՝ ձախը:

Կյանքն ինսուլտից հետո:

Հետինսուլտային դեպրեսիա զարգանում է հիվանդների 40-60%-ի մոտ, ինչն արտահայտվում է տարբեր կերպ և ունենում է քրոնիկ ընթացք:

Ընկճվածությունը, ճնշված վիճակը և ձանձրույթն ու ամեն ինչի նկատմամբ հետաքրքրության բացակայությունը հետինսուլտային դեպրեսիայի գլխավոր ցուցիչներից են: Պետք է նշել, որ տղամարդիկ ավելի ծանր են տանում իրոնց վիճակը, քան կանայք:

Ինսուլտից հետո օրգանիզմի բոլոր ֆունկցիաների հաջող վերականգնման գրավականը տնային պայմաններում երկարատև ճիշտ վերականգնողական շրջան անցնելն է, հիվանդի դրական տրամադրվածությունը, հավատը, կենսակերպի փոփոխությունը և շրջապատի բարի կամքն ու նվիրվածությունը:

Հնարավո՞ր է արդյոք ամբողջովին վերականգնվել ինսուլտից հետո

Ցավոք, հետինսուլտային վերականգնումը երկար և աշխատատար պրոցես է, և, թե ինչքան կապրի մարդն ինսուլտ տանելուց հետո, կախված է միմիայն իրենից: Սակայն, եթե հիվանդը հետևի բժշկի խորհուրդներին, գրագետ սնվի, բացառի վատ սովորությունները, ընդունի դեղորայքային նշանակումները, հնարավոր է հասնել կյանքի որակի էական բարելավման, սակայն ամբողջովին վերացնել ինսուլտի հետևանքները, ցավոք, այժմ հնարավոր չէ, չնայած կան բացառիկ դեպքերի օրինակներ:

Ինսուլտը դատավճիռ չէ. Հարկավոր է զինվել միայն հարազատների սիրով ու խնամքով և դադարել ինքդ քեզ խղճալ:

Պատրաստեց Գ. ՍԱՎԶՅԱՆԸ