Եվրոպայում ստեղծվում է դերվիշների պետություն՝ իր հետախուզությամբ
Ալբանիայի վարչապետ Էդի Ռաման մտադիր է Տիրանա մայրաքաղաքում Բեկթաշի շքանշանի դերվիշների համար ինքնիշխան իսլամական միկրոպետություն ստեղծել, գրում է թուրքական Hürriyet պարբերականը: Եթե ամեն ինչ իր նախագծածով ընթանա, ապա նոր դերվիշական պետությունը կդառնա աշխարհի ամենափոքր պետությունը։ Այս կապակցությամբ Ռաման New York Times-ին ասել է՝ միկրոպետության ստեղծման մասին կհայտարարվի հաջորդ տարի, նրանց նպատակն է՝ առաջ տանել «իսլամի հանդուրժողական տարբերակը, որով հպարտանում է Ալբանիան»: Եվ այսպես, դերվիշները սկսեցին ակտիվանալ Եվրոպայում։ Ի՞նչ է նշանակում դա:
Այս մասին Ստանիսլավ Տարասովի դիտարկումը.
«Այնպես է ստացվել, որ ես ստիպված եմ եղել Ալբանիայում անձամբ շփվել շիական սուֆիական Բեկթաշի միաբանության ղեկավարության հետ, որը հիմնադրվել է Փոքր Ասիայի տարածքում դեռևս 13-րդ դարում: Նրանք, ի հեճուկս եվրոպացի փորձագետների կանխատեսումների, միշտ վստահ էին՝ մայրաքաղաք Տիրանայում 109 ակր մակերեսով տարածքում կստեղծեն իրենց պետությունը։ Այժմ այդ նախագծի վրա աշխատում է իրավաբանների մեծ թիմ, այդ թվում՝ իրավաբան-միջազգայնագետներ, որոնք մշակում են նոր պետության սուվերեն կարգավիճակը որոշող օրինագիծ»,- ասել է Տարասովը։
Ալբանական և թուրքական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ՝ նման օրինագիծը «գրեթե պատրաստ է»։ Այն պետք է հավանության արժանանա Ալբանիայի խորհրդարանի կողմից, որտեղ առաջատար դիրքեր է զբաղեցնում Ռամայի գլխավորած սոցիալիստական կուսակցությունը։ Նշվում է՝ նոր պետության նախագահ կդառնա Դերվիշ Բեկթաշի Էդմոնդ Բրահիմաջը, որը հայտնի է՝ որպես «Բաբա Մոնդի»: Նրա շրջապատից արդեն տեղեկություններ են ստացվում, որ դերվիշների պետությունը բանակ չի ունենալու, բայց ունենալու է ուժեղ, բայց ոչ մեծ հետախուզություն։ Արդեն կա նաև անձնագրի նմուշ, որի վրա որպես գույն՝ նախապատվությունը տրվում է իսլամի հետ նույնացվող կանաչին։
«Բայց այստեղ կարևոր նրբերանգներ կան. Բեկթաշիզմը իսլամի սուֆիական մեկնաբանությունն է, որը հավատում է Ալլահի գոյությանը, Ղուրանի ճշմարիտ գրքին, որ Հազրաթ Մուհամմադը վերջին մարգարեն է, որ Հազրաթ Ալին «պահապանների առաջին օղակն է» Հաջի Բեկթաշ Վելիի ուժով: Նրա անունը 13 է։ Նրա անունը կրել է Հաջի Բեքթաշ Վելիի անունը, ով ակտիվորեն մասնակցել է Անատոլիայի իսլամացման գործընթացին դեռևս 13-րդ դարում և Անատոլիայում եղել է Խոջա Ահմեդ Յասավիի ուսմունքի հետևորդը։ Բեկթաշների ուսմունքների և ուղղափառ սուննի իսլամի հիմնական տարբերությունը նրանց համոզմունքն էր, որ, խստորեն ասած, ոչ մի կրոն ճշմարիտ չէ:
Որոշ դերվիշ քարոզիչներ պնդում էին՝ քրիստոնյաներն ու հրեաներն ամենևին էլ «անհավատ» չեն։ Նրանց մեջ կային նաև այնպիսիք, ովքեր ունեին քրիստոնյա հետևորդներ։ Այն նաև բեկթաշներին հայտնի դարձրեց բալկանյան քրիստոնյաների շրջանում, որոնք օսմանյան օժանդակ հետևակի մարդկային ռեսուրսների հիմնական աղբյուրն էին»,- պատմել է Տարասովը:
17-18-րդ դարերում այդ տարածքներում ձևավորված ստորաբաժանումները լավագույն ոչ ենիչերիական հետևակային ստորաբաժանումներն էին։ 1826թ. հունիսի 17-ին Օսմանյան կայսրության ազդեցիկ բարձրաստիճան պաշտոնյաների ժողովում ընդունվել է ենիչերիական կորպուսի լուծարման մասին որոշում, որը ստորագրել է նաև շեյխ-ուլ-իսլամ Թահիր-էֆենդին։ Միևնույն ժամանակ լուծարվեց ենիչերիի վաղեմի գործընկերը՝ Բեկթաշի դերվիշի շքանշանը։ Հետո դերվիշների ղեկավարներին մահապատժի ենթարկեցին, իսկ շքանշանի գույքն առգրավեցին։ Ենիչերիների ողջ մնացած հովանավորները տեղափոխվել են Ալբանիա, որտեղ նրանք վերածվել են ազդեցիկ կրոնական կազմակերպության։ Ըստ որոշ տվյալների՝ Բեկթաշի շքանշանը հեղինակություն է վայելել ալբանական բնակչության մեկ երրորդի շրջանում։ Բայց Ստամբուլ հայտնի դերվիշների ճանապարհը փակ էր։ Սուլթանի զորքերի հաղթանակների համար աղոթելու արտոնությունն անցավ Ստամբուլի սովորական մուլլամներին»,- շարունակել է արևելագետը։
«Ճիշտ է, ոչ ոք չգիտի՝ արդյո՞ք այդ մոդելը կաշխատի Ալբանիայում։ Այս աղանդն իր հետևորդներն ունի նաև Բալկաններում։ Այն մասնաճյուղեր ունի Մակեդոնիայում, Կոսովոյում։ Կան նաև նրանք, ովքեր ապրում են Սերբիայում։ Եվրոպայում, Գերմանիայում կամ նույնիսկ ԱՄՆ-ում միաբանությունների տեսքով խմբեր կան։ Բայց այն, որ Եվրոպայում դերվիշները սկսեցին քաղաքական ինտրովերտ նպատակ նշանակել հենց հիմա, պատահական էկզոտիկ փաստ չէ։ Սպասենք, թե ինչպես կզարգանան իրադարձությունները»,- եզրափակել է Տարասովը։
Պատրաստեց՝ Գ.Մ.-ն
