Դուք ո՞ւր էիք, երբ Նոյի այծը հարբում էր մեր Մասիսի լանջին
ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարության Զբոսաշրջության վարչության պետ Մեխակ Ապրեսյանը երեկվա ասուլիսի ժամանակ անդրադարձել է մի շատ, չափազանց կարևոր, կարելի է ասել՝ հայ ժողովրդի համար ճակատագրական նշանակություն ունեցող հարցի՝ Վրաստանի կողմից «Վրաստան՝ գինու բնօրրան» բրենդը Եվրամիությունում գրանցելուն։
Հիշեցնենք, որ այդ զարհուրելի իրադարձությունը տեղի ունեցավ դեռ այս տարվա հուլիսին, երբ Եվրոպայի ներքին շուկայի հարմոնիզացիայի գործակալությունը Վրաստանին տրամադրեց համապատասխան թույլտվությունը, ինչը Վրաստանին բացառիկ իրավունքներ էր տալիս եվրոպական շուկա դուրս բերել գինիներ` «Վրաստան՝ գինու բնօրրան» գրությամբ, ինչպես նաև` արգելել ցանկացած այլ ընկերության օգտագործել այդ անվանումն առանց թույլտվության:
Այդ փաստն, իհարկե, պատշաճ արձագանք ունեցավ Հայաստանում՝ մեր զգոն հայրենակիցների կողմից։ Նրանք անարգանքի սյունին գամեցին վրացական «գլուխգովանությունը», հիշեցին գինու համաշխարհային պատմությունը՝ սկսած Արենիի քարանձավում՝ մ. թ.ա. 6000թ-ով թվագրված խաղողի կորիզներով, վերջացրած Զագրոսի լեռներում գտնված խաղողի կորիզներով՝ վերջացրած Նոյի այծով, որ Արարատի լանջերին խաղող էր կերել, հարբել ու սկսել հրմշտել մյուս կենդանիներին։ Ասելիքը մոոտավորապես հետևյալն էր՝ գինին ձերը չէ, բայց մերն էլ չէ։ Գինին բոլորինն է։
Դա, ըստ երևույթին, վրացիների ու եվրոպացիների վրա չազդեց։ Ու արդյունքում՝ երեկ կրկին հիշվեց գինու թեման՝ իր բնօրրանով հանդերձ։ Էկոնոմիկայի նախարարության Զբոսաշրջության վարչության պետը շատ լուրջ է մոտեցել հարցին՝ մեկնաբանելով, որ այնպիսի կառույց, որտեղ այս կամ այն պետությունը կարող է հեղինակային իրավունքով գրանցել «գինու բնօրրան» բրենդը, գոյություն չունի: Մ. Ապրեսյանն ասել է, որ այս կամ այն ապրանքային նշանը գրանցում են ոչ թե կառավարությունները, այլ ընկերությունները: Ու, եթե որոշ միջազգային կազմակերպություններ յուրովի են ներկայացնում այս կամ այն գործընթացները, դա չի նշանակում, որ սրանից հետո գինեգործության բնօրրանը համարվում է Վրաստանը: Ապրեսյանը հարցնում է՝ որ գրանցել են, արդո՞ք սրանից հետո Ֆրանսիան կամ Իտալիան գինեգործության բնօրրան չեն համարվում, որոնք շատ զարգացած գինեգործություն և գինու զբոսաշրջային երթուղիներ ունեն։ Պաշտոնյայի կարծիքով՝ գինու հայրենիք համարվելու համար անհրաժեշտ են փաստեր և ապացույցներ: Իսկ փաստն այն է, որ Արենիի քարանձավում հայտնաբերվել են աշխարհում հնագույն գինու պատրաստման գտածոները: «Ես չեմ ուզում նվաստացնել մեր հարևան հանրապետությունում գինեգործական ավանդույթները, բայց պետք է ճիշտ գնահատենք փաստերը»,- ասել է Մ. Ապրեսյանը։ Իսկական «Միմինո 2» ֆիլմի սյուժե է։
Այն, որ այդ գրանցումն իրավական առումով ոչինչ չի նշանակում, ոչ ոք չի հերքում։ Մեծ հաշվով՝ կապ չունի, թե այսինչ կազմակերպությունը որ երկիրն է համարում գինու բնօրրանը, ինչ իրավական հիմքերով է դա ամրապնդվում, և ինչ փաստեր կան։ Նման ձեռնարկումների գլխավոր նպատակը PR-ն է և մարդկանց ընկալման մեջ գինին ու Վրաստանը ասոցիացնելը։ Պարզ մարքետինգային գործիք է, որը պետք է խորթ չլիներ նաև մեր համապատասխան պաշտոնյաներին։
Մեզ մոտ էլ՝ լոկալ մակարդակով, նման բաներ արվում են։ Օրինակ՝ Ահարոն Ադիբեկյանը հարցումներ է անցկացնում և «Տտարվա լավագույն ապրանքանիշ» մրցանակ շնորհում։ Իհարկե, եթե կոնկրետ Ահարոն Ադիբեկյանի հարցումների արժանահավատության վերաբերյալ օբյեկտիվ հարցում անցկացվեր, արդյունքները վերջինիս դժվար թե դուր գային։ Բայց դա ի՞նչ կապ ունի՝ մրցանակները ներկայացվում են՝ որպես համաժողովրդական քվեարկության արդյունք, ու մրցանակակիրներն էլ հպարտ-հպարտ ներառում են այդ դետալն իրենց գովազդային արշավներում։ Թող որ մարդկանց 90%-ը չհավատա։ Սա պարզապես PR քայլ է՝ ընկերության անունը լրացուցիչ անգամ հասարակությանը հիշեցնելու միջոց։
Նույնկերպ նաև երկրների դեպքում է։ Վրաստանն էլ ակտիվ օգտագործում է այդ գործիքը։ Անցած տարի գրանցել էին մեկ տասնյակից ավելի մթերք և ազգային խոհանոցի ուտեստ՝ խաչապուրին, սուլուգունի պանիրը, և այլն։ «Վրացպատենտ» ընկերության ղեկավար Իրակլի Գվալաձեն էլ հայտարարել էր, որ այդ քայլը կօգնի պաշտպանել «ազգային ապրանքանիշերը»։
Իսկ ի՞նչ արեցին մերոնք։ Սկսեցին բողոքել, որ մեր հարևանները «վրացականացրել» էին նաև հայկական մածունը։
Ինչևէ, մածունը հայերիս համար մնաց հայկական, վրացիների համար՝ վրացական, իսկ աշխարհի համար՝ անհասկանալի սպիտակ թթու զանգված։ Խնդիրը դա չէ։ Խնդիրն այն է, որ վրացիները պարբերաբար ինչ-ինչ քայլեր են անում իրենց երկրի անունը «ռասկրուտկա» անելու համար, որից հետո մերոնք «նեղ կրուգով» ասուլիսներ են տալիս ու անարգանքի սյունին գամում այդ «ոչ կոռեկտ» քայլերը կամ քննարկում այդ քայլի իրավական կողմերը։ Ընդ որում, այդ քննարկումը, մեզնից բացի, ոչ ոքի հետաքրքիր չէ։ Պարզ օրինակ՝ մենք տեղյակ ենք, որ Վրաստանն իրեն գրանցել է՝ որպես գինու բնօրրան։ Իսկ նույն Վրաստանում ո՞վ է տեղյակ, թե ինչ է ասել այսօր Մեխակ Ապրեսյանը կամ ընդհանրապես՝ գիտե՞ն ով է նա։
Ավելի լավ չէ՞ր լինի՝ ուրիշների արածներին անուն կպցնելու փոխարեն՝ նրանցից առաջ ընկնել՝ թեկուզ աներեսություն անել ու Հայաստանի անունը հնարավորինս շատ հիշատակել տալ (ոչ բացասական համատեքստում, իհարկե)։ Բայց չէ։ Մենք նման անլուրջ բաներով չենք զբաղվում։ Մերոնք զբաղվում են շատ լուրջ բաներով՝ շատ լուրջ ու երկար ծրագրեր, հայեցակարգեր ու ռազմավարություններ մշակելով։
Արդյունքն էլ ակնհայտ է։ «Արդյունքներից» մեկն այն է, օրինակ, որ Georgia անվանումը արտասահմանցուն ավելի լավ է ծանոթ, քան Armenia-ն։ Մեկ այլ արդյունք՝ 2011 թվականին Հայաստան է այցելել 750 հազար զբոսաշրջիկ, իսկ Վրաստան այցելել է 3 միլիոն հոգի։ Ի դեպ, այդ դիտարկմանը պատասխան կա՝ իրենք ծով ունեն։ Դե, եթե պատճառը միայն ծովն է ու աշխարհագրական դիրքը, ապա եկեք ընդհանրապես փակենք զբոսաշրջության զարգացման նպատակով ստեղծված բոլոր պետական ու ոչ պետական կառույցներն ու ազգովի լծվենք ծով «ստեղծելու» գործին, ասենք, Գյումրի քաղաքի մոտ։ Ի դեպ, որքան հիշում ենք, Էկոնոմիկայի նախարարությունը ժամանակին նման մտադրություն ուներ։
Իսկ կոնկրետ գինու դեպքում՝ ավելի լավ կլիներ ուշադրություն դարձնել որակին։ Ի վերջո, բոլորն են հիշում, որ տարիներ առաջ, երբ Ռուսաստանն իր շուկան փակեց վրացական գինիների առջև, այստեղ հույս էին փայփայում, որ դրանց տեղը կզբաղեցնեն հայկական գինիները։ Սակայն դա տեղի չունեցավ թե՛ ոչ բավարար որակի, թե՛ ոչ ճիշտ մարքետինգի պատճառով։
