Աշխարհի չորրորդ ամենամեծ լիճը վերածվել է անապատի. տուժել է 3 միլիոն մարդ

Մինչև 1960-ական թվականները Երկրի չորրորդ ամենամեծ լիճը կիլոմետրերով փայլում էր Ուզբեկստանի և Ղազախստանի սահմաններից այն կողմ: Այնուամենայնիվ, մինչև 2015 թվականը նրա մակերեսի մեծ մասը վերածվել է սարսափելի ամայի տարածության՝ ստեղծելով աշխարհի ամենանոր անապատը և ազդելով տարածաշրջանում բնակվող մոտ 3 միլիոն մարդու կյանքի վրա, գրում է Science Alert-ը։

ՄԱԿ-ի անապատացման դեմ պայքարի կոնվենցիայի գործադիր քարտուղար Իբրահիմ Թիաուի խոսքով, Երկրի ամենամեծ լճի մահը, անկասկած, աշխարհի ամենավատ բնապահպանական աղետներից մեկն է:

Արալյան ծովը ժամանակին զբաղեցնում էր 68000 քառակուսի կիլոմետր տարածք, սակայն այժմ հաղորդագրությունները ցույց են տալիս, որ մնացել են ընդամենը մի քանի սայթաքուն հատվածներ, որոնք ծածկում են ընդամենը մոտ 8000 քառակուսի կիլոմետր տարածք, հաղորդում է Focus-ը: Նրա սպիտակ հատակի մնացած մասը այժմ կազմում է Արալքում անապատը:

Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ այս ներքին ծովի կորուստը գրեթե կրկնապատկել է մթնոլորտային փոշու քանակը տարածաշրջանում 1984-2015 թվականներին՝ 14 միլիոնից հասնելով 27 միլիոն մետրիկ տոննայի: Օդում տարածվող նախկին լճի հունի նստվածքը նվազեցրել է օդի որակը մոտակա քաղաքներում մինչև 800 կիլոմետր հեռավորության վրա և արագացնում է սառցադաշտերի հալոցքը: Սա էլ ավելի է խորացնում տարածաշրջանում ջրի ճգնաժամը: Գիտնականները նաև պարզել են, որ փոթորիկները կրում են այդ ավերիչ աղերը՝ հարյուրավոր մղոններով ոչնչացնելով բերքը և աղտոտելով խմելու ջուրը:

Գիտնականները նաև պարզել են, որ Արալկումի փոշին հատկապես թունավոր է մնացած տարածաշրջանի անապատային փոշու համեմատ, որը պարունակում է մոտակա խորհրդային ժամանակաշրջանի քիմիական զենքի փորձարկումների արտահոսք և լի պարարտանյութերով և թունաքիմիկատներով գյուղատնտեսական պրակտիկաներից, որոնք ցամաքեցրել են Արալ ծովը:

1960-1990-ական թվականներին Ամու Դարյա և Սիր Դարյա գետերը, որոնք հոսում էին լեռներից և սնուցում լիճը, շեղվեցին՝ ոռոգելու 7 միլիոն հեկտար բամբակի դաշտեր: Այդ ժամանակից ի վեր լայնածավալ ոռոգումը շարունակվել է տարբեր ձևերով, ինչի հետևանքով լճի արագ կրճատումը:

Մնացած ջրերում աղիության կոնցենտրացիան բարձրացել է համաշխարհային օվկիանոսների մակարդակին գերազանցելով՝ ոչնչացնելով ներքին կյանքի մեծ մասը և ոչնչացնելով տեղական էկոհամակարգը: Սա ոչնչացրել է շատերի ապրուստը։

Հետազոտողները նաև պարզել են, որ փոշու ազդեցությունը կապված է մեծահասակների և երեխաների առողջական խնդիրների, այդ թվում՝ բնածին արատների աճի հետ: Փորձելով զսպել թունավոր փոշին՝ տարածաշրջանային կառավարությունները աշխատում են նախկին լճի հունը կանաչապատելու ուղղությամբ, և տեղի գիտնականները փնտրում են բույսեր, որոնք բավականաչափ դիմացկուն են աղի հողը հանդուրժելու համար:

Հետազոտողները նշում են, որ Արալյան ծովի ողբերգությունը ամենևին էլ հեռավոր իրադարձություն չէ, այլ իրականում ներկայացնում է մոլորակային մասշտաբով էկոլոգիական աղետ։ Ավելին, գիտնականները պարզել են, որ նմանատիպ հանգամանքներ արդեն կրկնվում են ամբողջ աշխարհում, այդ թվում՝ Աֆրիկայում, Մերձավոր Արևելքում, Եվրոպայում, Ավստրալիայում և ԱՄՆ-ում։