«Երբեք պետությունը լավ կառավարիչ չի եղել, չկա ու չի լինելու». Ռուսլան Բաղդասարյան

Armnews FM-ի եթերում«Սպառողի ժամ» հաղորդման շրջանակներում առողջ շրջակա միջավայր ունենալու սպառողի իրավունքի մասին Երևանի բժշկական համալսարանի կանաչապատման բաժնի հիգիենա-էկոլոգիա ամբիոնի ավագ դասախոս, բժշկական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ, «Կանաչ Երևան» ծրագրի համահեղինակ (որը, ի դեպ, այդպես էլ կյանքի չկոչվեց) Քրիստինա Վարդանյանի տված հարցազրույցի հետքերով կանաչապատման խնդիրների վերաբերյալ 168.am-ը զրուցել է Երևանի Դավթաշեն վարչական շրջանի նախկին ղեկավար Ռուսլան Բաղդասարյանի հետ:

– Գիտենք, որ վարչական բոլոր 12 շրջանների կանաչապատման բաժինների աշխատակիցներին հրավիրել են, որ երկու ամսվա ընթացքում օրենքով սահմանված կարգով դիմում գրեն ազատումների, և ըստ մեր տեղեկությունների՝ ՀՈԱԿ է ձևավորվելու, ողջ բյուջեն ուղղվելու է այդ ՀՈԱԿ-ին, ընդ որում, նույն աղբյուրների հավաստմամբ՝ ՀՈԱԿ-ի ղեկավար նշանակվելու է Հայկ Մարությանի կնոջ՝ Իվա Մարությանի ընկերուհին՝ Քրիստինա Վարդանյան անունով: Նույն աղբյուրները նշում են, որ բանվորական աշխատուժը պետք է տեղափոխվի ՀՈԱԿ, իսկ ղեկավար կազմը, այդ թվում և՝ հաշվապահությունը, ընտրելու է նշված անձը: Որքանո՞վ են այս լուրերը հավաստի, և որքա՞ն սա արդյունավետ կլինի:

– Թողնենք հավաստիության հարցը: Ես չեմ կարող պնդել՝ դա հավաստի ինֆորմացիա՞ է, թե՞ ոչ, ո՞վ է ղեկավարելու: Ով ուզում է՝ ղեկավարի, դա ոչ արդյունավետ է լինելու: Երբեք պետությունը լավ կառավարիչ չի եղել, չկա ու չի լինելու: Նույն սանմաքրման հիմնարկության օրինակը բերեմ: Ես բազմիցս պնդել եմ, որ ավելի թանկ է լինելու և ավելի թույլ որակի իրենց պետական հիմնարկի արած աշխատանքը: Հիմա փաստերը եկան ապացուցելու իմ ասածի ճշմարտացիությունը: Բյուջեի մեջ հրապարակել են, որ 4.6 միլիարդ, որքան գիտեմ, պետք է հատկացնեն այդ ՀՈԱԿ-ին: Ժամանակին «ՍանիՏեքին» տրվում էր 5.2 մլրդ, և քանի որ «ՍանիՏեքը» մասնավոր ընկերություն էր, ավելացված արժեքի հարկի տեսքով գրեթե մեկ միլիարդ դրամ վերադարձնում էր պետությանը: Իրեն մնում էր 4.2 միլիարդ դրամ: Այդ 4.2 մլրդ-ի մեջ ընդգրկվում էր և իր տեխնիկան նորացնելը, և գույք ձեռք բերելը, և իր ամբողջ ծախսերը տարվա ընթացքում: Հիմա այս ընկերությանը տալիս են 4.6 մլրդ դրամ: Իրենց մանիպուլյացիան կայանում է այնտեղ, որ 5.2-ը դարձրել են 4.6, բայց իրականում իրենց ՀՈԱԿ-ն ԱԱՀ վճարող չէ: Այսինքն՝ 400 մլն ավելի փող են տալիս արդեն: Բացի այդ, առանձնացված կետով էլ 1 միլիարդ 100 մլն-ի չափով իրենք բյուջեով հատկացրել են գույք ձեռք բերելու համար: Դրա մեջ կմտնեն աղբամանները, մասնագիտացված տեխնիկան, մեքենա-մեխանիզմների ձեռքբերումը: Ի՞նչ եղավ. «ՍանիՏեքին» տրված գումարից գրեթե 1.5 մլրդ դրամ ավելի գումար է վճարվելու տվյալ ՀՈԱԿ-ին: 3 մլն դոլարով ավելի թանկ է պետության վրա նստելու իրենց ստեղծած ՀՈԱԿ-ը: Նույնը լինելու է այս կանաչապատման հիմնարկի հետ:

– Ըստ տեղեկությունների (կարծեմ Դուք էլ եք այդ մասին խոսել, բարձրաձայնել)՝ կառուցապատողների վրա Քաղաքապետարանը «պարտադրանք» է դնում, որ որևէ ձևով աջակցեն քաղաքին: Դա լինում է սանմաքրման մեքենաների կամ գումարի տեսքով՝ մեր տեղեկություններով: Դա իրենք բացատրում են, որ արվում է կամավոր սկզբունքներով: Եթե նախկինում քաղաքի կարիքների համար հիմնադրամին էր աջակցություն տրամադրվում, հիմա դա արվում է գույքի տեսքով: Դա նշանակում է նաև, որ, եթե «ՍանիՏեքն» իր բյուջեից նաև տեխնիկա էր ձեռք բերում, հիմա դա էլ չեն անում: Այսինքն՝ ստացվում է նվիրատվություն:

– Եթե կառուցապատողն է տալիս, ուրեմն նա դրա փոխարեն ինչ-որ բան է ստանում, որն օրենքով սահմանված կարգով պետք է անվճար ստանա: Սա կոռուպցիա՞ է, թե՞ կոռուպցիա չէ՝ անկախ նրանից՝ այդ մեքենա-մեխանիզմը Երևանի համա՞ր է ծառայելու, թե՞ Հայկ Մարությանի տունն է մաքրելու: Դա կապ չունի, դա կոռուպցիոն երևույթ է: Քեզ շինթույլտվություն կտան, եթե դու ինձ համար «Կամազ» առնես, փաստորեն: Չէ՞ որ հիմա ինքը հայտնի է իր՝ կոռուպցիայի դեմ պայքարի առաջամարտիկ լինելով:

– Նախկինում՝ ՀՀԿ իշխանության ժամանակ, ստիպում էին, հիմա նոր իշխանությունները հորդորում են, և մարդիկ դա կամավոր և հաճույքով են անում:

– Չեմ կարծում, որ ինչ-որ մեկն ինչ-որ մեկի ստիպել է: Հիմա էլ չեն ստիպում: Ինչպես այն ժամանակ չեն ստիպել, այնպես էլ հիմա չեն ստիպում: Իհարկե, կլինեն քաղաքացիներ, որ կգան, կասեն՝ «բա, որ թույլտվությունս տալու եք, հարգելի պարոն Մարության, ի՞նչ անենք քաղաքի համար»: Նա էլ պատասխանում է՝ «Կամազ» առեք: Բայց «Կամազի» հետ ի՞նչ կապ ունի այդ կառուցապատողը: Դա կոռուպցիա է:

– Վերադառնալով կանաչապատման ՓԲԸ-ներին: Որքա՞ն է եղել, օրինակ, Դավթաշեն վարչական շրջանի կանաչապատման բյուջեն:

– 75 մլն դրամ, բայց ՓԲԸ է եղել, թե ոչ, մրցույթով է եղել: Այսինքն՝ կարող էր կանաչապատման հիմնարկ ունեցող ցանկացած ՍՊԸ գալ ու այդ մրցույթին մասնակցել, ինչպես մասնակցել է պետական ՓԲԸ-ն: Հիմա եթե ՀՈԱԿ է լինում, մրցույթով չի լինելու:

– Այսինքն՝ թվերը ստատիկ չեն, ավելի մեծ վարչական շրջաններին ավելի շատ գումար է տրամադրվել կանաչապատման համար: Փաստորեն, մեծ բյուջե է եղել:

– Մեծ բյուջե էր: Ես կնայեմ՝ ինչքան է եղել ընդհանուր քաղաքի բյուջեն, որովհետև վարչությունով էլ ծաղիկներ, ծառեր են ձեռք բերվել:

– Այսինքն՝ միայն ՓԲԸ-ն չի զբաղվել, նաև վարչությունով եք զբաղվել:

– Այո, ծառեր-ծաղիկները գնում էինք և՛ Հոլանդիայից, և՛ Պարսկաստանից: Դրա համար էլ առանձին բյուջե է եղել: Հիմա ավելի թանկ է լինելու: Դիցուք, եթե ժամանակին ծախսվել է 1.5-2 մլրդ դրամ, հիմա ավելի թանկ է լինելու, եթե տան ՀՈԱԿ-ին: Վատ կառավարիչ են:

Մենք ժամանակին հասել էինք նրան, որ Դավթաշենը հայտնի էր՝ իր կանաչ լինելով: Հիմա այս տարի խոսում են իրենք կանաչապատումից ու ասում՝ ոռոգում չկար, ծառ ո՞նց տնկեինք, և այլն: Անցյալ տարի՝ 2018թ., շահագործման է հանձնվել Դավթաշենի կամուրջն Աշտարակի խճուղուն կապող նոր ճանապարհը՝ ամբողջությամբ կանաչապատված, ինչը շինարարի պարտականությունն էր, ծառերը՝ տնկված, ոռոգման ցանցը՝ քաշած: Խնդրում եմ, նկարահանեք, նայեք, թե հիմա ինչ վիճակ է: Ուղղակի ջուրը պետք է միացնեին, ջրեին. Չեն արել: Ու հիմա ուզում են ասել, որ ՀՈԱԿ-ով անելո՞ւ են:

– Նպատակն այդ դեպքում ո՞րն է:

– Նպատակը ֆինանսական հոսքերն իրենց վերահսկողության տակ պահելն է, բայց իրենք չեն հասկանում, որ դա աշխատանքի արդյունավետություն չի ապահովելու: Իրենք սկսել են բոլորին կասկածել, նույն այդ ՓԲԸ-ների տնօրեններին. իբր թե իրենք լավ չեն տնօրինում ֆինանսները, բայց այդ մարդկանց աշխատացրեք: Ինչո՞ւ եք վերցնում, ամբողջը ձեզնով անում: Ես նորից կրկնում եմ, համոզված եմ, որ իրենք ավելի թանկ ու անորակ են անելու: Այլ տարբերակ չկա: Պետությունը վատ կառավարիչ է: Ու այդ ժամանակ ոչ մի վարչական շրջանի ղեկավար պատասխանատվություն չի կրելու այդ կանաչի համար: Տարել եք, դուք էլ տիրություն արեք: Հիմա մի հետաքրքիր տենդենց է նկատվում: Քաղաքապետից սկսած՝ մինչև ստորին օղակներ, բոլորն իրենց վրայից պատասխանատվությունը գցում են:

– Վախենո՞ւմ են ինչ-որ բան ստորագրել:

– Ե՛վ ստորագրելուց են վախենում, և՛ քաղաքացու աչքերի մեջ նայելուց: Վախենում են ասել՝ սա իմ պատասխանատվության շրջանակներում է: Որոշում կայացնել չեն ուզում: Ժամանակին, երբ ես աշխատում էի՝ որպես վարչական շրջանի ղեկավար, կլիներ ջրմուղի խնդիրը թե «Գազպրոմի», կապ չուներ, ես իմ բնակիչների հետ շփվում էի, ասում էի՝ վարչական սահմանների ներսում ինչ կա, պատասխանատուն ես եմ: Իրավական տեսանկյունից պարտավոր չէի, բայց պատասխանատվություն էի ստանձնում:

2013թ. դեկտեմբերի վերջին օրերին մեծ վթար եղավ, գազի խողովակը պայթեց, և գազի գրասենյակի ղեկավարն ու իր աշխատակիցներն իմ կաբինետից են կարգավորել խնդիրը, որովհետև մեր 10.000 բնակարանների գազը պետք է անջատվեր, հետո միացվեր: Ու միացնելուց էլ պիտի ուշադիր լինես, որ վթար չլինի: Ու արտառոց էր, որ վթարի վերականգնումը տևեց մեկ օր, ու այդ ընթացքում զոհ չեղավ: Ինձ այն ժամանակ գազի գրասենյակի ղեկավարն ասաց՝ նման դեպքերում մի քանի զոհ երբ լինում է, նորմալ է, որովհետև կարող են, օրինակ, մարդիկ տանը, գազը միացրած, քնած լինեն: Բայց մենք կարողացանք առանց որևիցե կյանքի համար վտանգի՝ այդ ամենն անել: Ինչի՞ էր իմ կաբինետից կառավարվում: Գազի գրասենյակի պրոբլեմն էր, թող իրենք էլ լուծեին, չէ՞: Բայց իմ ողջ աշխատակազմը գիշեր-ցերեկ աշխատեց գազի գրասենյակի հետ, որովհետև առջևում Նոր տարի էր, ու մարդիկ պիտի գազ ունենային: Ու այդտեղ ով էր պատասխանատու, ընդհանրապես կարևոր չէր: Հիմա չկա նման բան: Թող քաղաքապետարանից կամ թաղապետարանից ինչ-որ մեկն ասի, որ կարող են զանգել Ջրմուղ ու ինչ-որ պահանջ ներկայացնել: Ասում են՝ օրենքով, գրավոր ներկայացրեք, սահմանված ժամկետում կլուծվի խնդիրը: Հիմա դրանից ո՞վ է տուժում… Բնակիչը: Իսկ այն ժամանակ այդպես չէր, զանգում էի, գնում, վթարի գլխին կանգնում էի, որ բնակչի խնդիրը րոպե առաջ լուծվեր: