Մեջլիսի հայը. Թուրքիան վարում է «փուշ չունեցող վարդերի այգի» ստեղծելու քաղաքականություն

Անազատ խոսքի ու ազատազրկված լրագրողների երկիր Թուրքիայում փորձում են դատավորի մուրճով լռեցնել հայ պատգամավորին: Թուրքիայի խորհրդարանի (մեջլիս) հայ պատգամավոր Գարո Փայլանը ենթարկվում է քրեական ու քաղաքական հետապնդումների:

Դիարբեքիրի դատախազությունը Փայլանի դեմ հետաքննություն է սկսել քրեական օրենսգրքի 301-րդ հոդվածի հատկանիշներով և միջնորդագիր ուղարկել խորհրդարան՝ նրան պատգամավորական անձեռնմխելիությունից զրկելու պահանջով:

Ermenihaber.am-ը այս կապակցությամբ սկսում է «Մեջլիսի հայը» խորագրով հարցազրույցների հատուկ շարք աշխարհի տարբեր կողմերում տարբեր ոլորտների գործիչների հետ, որոնք մտահոգված են խնդրով ու դատապարտում են մեջլիսի հայ պատգամավորի խոսքի ազատությունը քրեական հոդվածով ճնշելու ակնհայտ փորձերը:

Զրուցակից՝ թուրք քաղաքական գործիչ Ուֆուք Ուրաս

Ուֆուք Ուրասը թուրք քաղաքական գործիչ է: 2007-2011թթ. եղել է մեջլիսի պատգամավոր։ Մասնագիտությամբ տնտեսագետ է։ Հիմնադրել ու ղեկավարել է «Ազատություն և համերաշխություն» կուսակցությունը։ Հեղինակել է բազմաթիվ աշխատություններ, ուսումնասիրություններ և գրքեր։ Հայտնի է նաև հայանպաստ իր գործունեությամբ։

Նա այն եզակի գործիչներից է, ով խիզախություն ունեցավ ոչ միայն Արցախ այցելելու՝ այլև Արցախում իր հիացմունքն արտահայտեց տեղի ժողովրդի հանդեպ և հանդես եկավ որոշ հայամետ հայտարարություններով։ Արցախ կատարած այցից հետո նա հայտնվեց Բաքվի թիրախում և «սև ցուցակում»։ Ադրբեջանի իշխանությունները Թուրքիայից նույնիսկ պահանջեցին արտահանձնել Ուֆուք Ուրասին Բաքվին՝ որպես սահմանախախտ հանցագործի։

–  Գարո Փայլանի դեմ սկսված հետաքննությունը և անձեռնմխելիությունից նրան զրկելու դատախազության պահանջը ինչպե՞ս կգնահատեք: Ի՞նչ դրդապատճառներ կարող են ունենալ թուրքական իշխանությունները:

– Չնայած մեջլիսում մեր կատարած աշխատանքներին ու գործադրած ջանքերին՝  դժբախտաբար չկարողացանք հիմնովին վերացնել 301-րդ հոդվածը, որը Հրանտ Դինքի մահվան պատճառ էր հանդիսացել: Այդ չարագուշակ հոդվածը մնաց իր տեղում և ժամանակ առ ժամանակ իշխանության կողմից օգտագործվում է ընդդիմությանը լռեցնելու համար։ Ի սկզբանե ես հայտարարել եմ, որ եթե թուրքականությունը վիրավորող մի բան կա, ապա դա ինքնին հենց  301-րդ հոդվածի գոյությունն է։ Եթե մի մարդ ռասիստ չէ, ինչո՞ւ պետք է նման բան անի։ Իրավական տեսանկյունից օրենսդրությամբ արդեն իսկ նախատեսված են համապատասխան հոդվածներ նման դեպքերի համար։

– Սկսյալ 2008-ից 301-րդ հոդվածով հետաքննություն սկսելու համար պետք է լիներ Թուրքիայի արդարադատության նախարարության թույլտվությունը: Տարիների ընթացքում արդարադատության նախարարությունը 301-րդ հոդվածով հետաքննություն սկսելու համար բավարարել է միայն ներկայացված դիմումների 10%-ը, այդ թվում նաև Փայլանի գործով դիմումը: Այս համատեքստում ադյո՞ք չենք կարող ասել, որ սա քաղաքական հետապնդում է:

– Բավական է այն, որ անձի արած հայտարարությունները հիմք են համարվում։ Իսկ Գարո Փայլանը բազմիցս իր իղձերն ու ցանկությունները բացահայտ ներկայացրել է։ Ի հակադրություն այդ պնդումների՝ ինքը և իր կուսակցությունը մշտապես հանդես են եկել ազգայնականության և ռասիզմի դեմ կոշտ դիրքորոշմամբ։ Ուստի ակնհայտ է, որ այս քայլը ընդդիմությունը թուլացնելու և «փուշ չունեցող վարդերի պարտեզ» ստեղծելու իշխանության քաղականության մի մասն է:

– Հրանտ Դինքի նկատմամբ նույնպես վերոնշյալ հոդվածով դատական գործընթացներ են եղել: Արդյո՞ք Փայլանը գնում է Դինքի ճանապարհով՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ այդ հոդվածով դատավարությունները ավելի են բորբոքում ազգայնականների ատելությունը փոքրամասնության ներկայացուցիչ Փայլանի հանդեպ:

– Ցավոք, իշխող «Արդարություն և զարգացում» (AKP-ԱԶԿ) կուսակցության և «Ազգայնական շարժում» (ԱՇԿ-MHP) կուսակցության կոալիցիան ավելի ընդգծեց այդ միտումը։ Խորհրդարանի ամենամեծ խմբակցության քրեականացման քաղաքականությամբ և ազգայնական զառանցանքներով ընտրություններից առաջ այս երկու ուժերը փորձում էին կոնսոլիդացնել իրենց ընտրողներին։ Պետության կայունություն կոչվածը իրականում վերածվում է մի կուսակցության՝ ԱԶԿ-ի կայունության գաղափարի, քանի որ կուսակցության ղեկավարը պետության ղեկավար դառնալով ԱԶԿ-ն էլ աստիճանաբար վերածվեց պետական կուսակցության։ Կուսակցական պետություն մոդելի պայմաններում իրավական խնդիրները շատ են բարդանում։

– Հաշվի առնելով Փայլանի կուսակիցների ձերբակալությունները՝ ինչքա՞ն է հավանականությունը, որ հայ պատգամավորին նույնպես կազատազրկեն: Եվ եթե այդ հավանականությունը մեծ է, ապա հանրային, համայնքային պայքարի ի՞նչ ձևով է հնարավոր  հակազդել դրան կամ կանխարգելել այդ ձերբակալությունը:

-Պատգամավորներին անձեռնմխելիությունից զրկելուց հետո ձերբակալելու վտանգը «Դեմոկլեսյան սրի» պես մնում է կախված։ Արդեն իսկ բազմաթիվ պատգամավորներ ձերբակալված են։ Որքան էլ փորձենք հասարակությանը սա իրազեկել, միևնույն  է, դա քիչ է։ Տեղական ինքնակառավարման մարմինների առաջիկա ընտրություններն էլ միջոց և առիթ կարող են հանդիսանալ՝ արտահայտլոււ ժողովրդի կամքն անարգելու դեմ ուղղված հանրային բողոքը։

– Միջազգային հանրության ուշադրությունը պե՞տք է հրավիրել մասնավորապես Փայլանի դեպքի վրա՝ որպես խոսքի ազատության նկատմամբ իրականացվող քերական հետապնդում և ի՞նչ է հարկավոր անել այդ ուղղությամբ:

-Հատկապես Գարո Փայլանի պես հայկական ինքնություն ունեցող պատգամավորին իր հայացքների պատճառով պատժի ենթարկելու քաղաքականությունը չպետք է լռության մատնվի միջազգային հանրության կողմից: Բացի այդ, այն դեպքում, երբ Հայոց ցեղասպանության մասին գրքերն ազատ վաճառվում են գրախանութներում, այդ թեման մեջլիսում քննարկելուն ու օրակարգ բերելուն խոչընդոտելը նման է ջայլամի քաղաքականությանը, որը արդյունք չի տալու։  Առհասարակ բացասական համառության փոխարեն բոլորիս համար մոտիվացիա պետք է լինի իրականությունը ջրի երես հանելուն միտված դրական համառությունը։

Գևորգ Կալլոշյան
ermenihaber.am